پاکستان سبز در محله ارگ

شیما سیدی| قبل از اینکه درِ باغِ سبز به رویمان گشوده شود، تنها تصویر ما از کنسولگری پاکستان، دری بزرگ و سبز رنگ بود. دری که هرگاه از مقابلش می گذشتیم، ناخودآگاه شروع به رؤیاپردازی درباره فضای داخلش می کردیم. پیش خود باغی بزرگ را تجسم می کردیم که درخت هایش سر به آسمان گذاشته و صدای طوطی های رنگارنگی که درون باغ جولان می دهند، گوش فلک را کر کرده است. از وقتی هم که شنیدیم ساختمانی صدوبیست وچهار ساله داخل باغ قرار دارد، خیال بافی هایمان درباره ساختمان و باغ کنسولگری شدت گرفت. سال ها باغ کنسولگری پاکستان برای ما رازی نهفته بود، تا اینکه سرانجام قرار گفت وگو با «عرفان محمود بخاری» سرکنسول پاکستان بهانه ای شد تا قدم در این باغ تاریخی بگذاریم. قدم گذاشتن در باغ همانا و رنگ گرفتن رؤیاهایمان همانا. کنسولگری پاکستان در محله ارگ، باغی 5 هکتاری است که از تصورات ما زیباتر و شگفت انگیزتر است.

پیاده روی با طعم فلفل
وارد باغ کنسولگری پاکستان که می شویم، همان ابتدای راه مجسمه دو لک لک ایستاده کنار فواره ، به ما خوش آمد می گویند. سرمان را که بالا می گیریم ساختمانی قدیمی در میان باغی بزرگ و سبز می بینیم. ساختمانی که سراسر ایوانش پر از ستون های قطوری است که از دو سو به یک گلدان آراسته شده. کمی آن سوتر سردیس اقبال لاهوری، پدر ادبیات پاکستان، به درختی کهنسال، پهلو می زند. مشغول تماشای سردیس هستیم که دو طوطی رنگارنگ از بالای سرمان عبور و در میان درختان جا خوش می کنند. با راهنمایی یکی از کارکنان کنسولگری، راه کنار ساختمان کنسولگری را می گیریم و در حالی که بوی تند فلفل های کاشته شده در باغ زیر دماغمان می زند و ظاهر انواع کدوها چشمانمان را مجذوب خود می کند می گذریم، تا به موزه کنسولگری پاکستان برسیم.

اشیایی از دوره ویکتوریا تا امروز
وارد موزه ای می شویم که گنجینه ای از اشیای آنتیک و قدیمی متعلق به کنسولگری های بریتانیا و پاکستان در مشهد است. همان جلوی در ورودی صندوق چوبی با نقش و نگارهای کار دست که از سال 1960 به جا مانده، توجهمان را جلب می کند، در صندوق را که باز می کنیم، روزنامه های فارسی سال 1341 را می بینیم که به در و کناره های آن چسبانده شده است. کمی آن سوتر درِ چوبی که سال 1910 کنار دروازه ورودی کنسولگری، محل آمد و شد بازدیدکنندگان بوده، کنار دیوار تکیه زده است. وسط اتاق هم میزی قدیمی متعلق به سال 1950 است که روی آن الوارهایی که روزگاری کف اتاق های محل سکونت سرکنسول ها بوده، چیده شده است. روی میز با ظروف آنتیک متعلق به دوره ملکه ویکتوریا تزئین شده است. کمی آن طرف تر ظروف چای خوری از جنس عاج فیل با نقشی از پرچم پاکستان قرار گرفته است. در و دیوار این موزه که سوم بهمن سال گذشته افتتاح شد، با عکس های ناب و منحصر به فرد از حرم مطهر رضوی که با دوربین عکاسان انگلستانی ثبت شده و همچنین تصاویری از ساختمان قدیمی کنسولگری تزئین شده است. به گفته سرکنسول پاکستان امکان بازدید گروه های فرهنگی، با هماهنگی قبلی از این موزه میسر است.

مکانی برای اشتراکات فرهنگی ایران و پاکستان
از ساختمان موزه بیرون می آییم و وارد یک تالار فرهنگی می شویم که هدف آن گسترش اشتراکات فرهنگی پاکستان و ایران است. داخل این تالار اشیایی نمایش داده شده است که ایرانی ها و همچنین سایر سفیران حاضر در ایران به پاکستان اهدا کرده اند. پرچم متبرک امام رضا(ع)، نقاشی سیاه قلم اقبال لاهوری و... از جمله اشیای این تالار است. بعد از آن وارد سالن کنفرانسی می شویم که حدود 7 ماه پیش با حضور خانم رفعت مسعود، سفیر پاکستان در تهران افتتاح شد. اینجا قرار است بعد از این محفلی باشد برای برگزاری همایش ها و شب شعرها و به ویژه قوالی(موسیقی سنتی پاکستانی ها). عکس های محمدعلی جناح، بنیان گذار پاکستان به تعداد زیاد بر در و دیوار این سالن خودنمایی می کند. همچنین عکس هایی که خیل جمعیت نشسته روی قطار را به تصویر می کشد و شاهد روزی است که پاکستان کشور مستقل اسلامی شد و از همه جای شبه قاره هند به پاکستان مهاجرت کردند.

ماجرای ساخت اولین ساختمان دو طبقه مشهد
وضعیت کنسولگری بریتانیا در مشهد حوالی سال 1889 میلادی (1268 شمسی)چندان خوشایند نبود چنانکه جرج کرزن (سیاستمدار و جهانگرد معروف انگلیسی) را واداشت تا در یادداشتی در روزنامه تایمز تأسف خود را از اینکه دولت بریتانیا هنوز نتوانسته منزلی برازنده نماینده خود در مشهد فراهم سازد ابراز کند. به اعتقاد کرزن: «مایه شرمندگی است که سرکنسول بریتانیا در چنین جا و محله محقری اقامت کند.» مقاله انتقادی کرزن موثر واقع شد و دولت بریتانیا با ساخت ساختمانی موقر در محله ارگ مشهد موافقت کرد و بدین ترتیب سال 1895 اولین ساختمان دوطبقه مشهد متعلق به کنسولگری بریتانیا ساخته شد و این باشکوه ترین ساختمان کنسولگری بریتانیا در ایران بود.

دلجویی انگلیسی ها از مستعمره سابق
ساختمان از سال 1895 تا 1951 میلادی (1274- 1330 شمسی ) در اختیار کنسولگری بریتانیا بود و بعد از آن تا سال 1974 به شورا و مجمع بریتانیا تعلق گرفت. با پایان دوران استعمار، دولت بریتانیا این ساختمان را به عنوان هدیه برای دلجویی از مستعمره قدیم خود، به کنسولگری پاکستان اهدا کرد. بنابراین همسایگان ایران، از ساختمانی در کوهسنگی به اینجا اسباب کشی کردند و از همان زمان ساکنان مهربان این خانه قدیمی شدند. چنانکه هنوز بعد از صد سال، با دقتی بی نظیر ظاهر قدیمی خانه را حفظ کردند. امروز بزرگترین و باشکوه ترین ساختمان دیپلماتیک پاکستان در جهان، مزین به موزه ای است که عکس ها و اشیای به جا مانده از سال 1895 را به نمایش گذاشته است.