توسعه مشهد در «برش‌منطقه‌ای»
معرفی برنامه عملیاتی میان‌مدت (۱۴۰۰-۱۳۹۷) شهرداری مشهد
حامد سرادار | اگر از خود، همسایه، هم‌محلی یا دیگر همشهریان مشهدی‌مان بپرسیم که شهرداری برای شهر قرار است چه اقداماتی انجام دهد یا مشهد طی چند سال آینده، قرار است چه جایگاه و وضعیتی داشته باشد، شاید نتوانیم پاسخ مشخص و شفافی بدهیم یا به پاسخ‌هایی همچون رفت‌و‌روب معابر، آسفالت خیابان‌ها و ارائه مجوزهای ساختمانی برسیم.
اگر قرار به انجام اقدامات اجرایی روزانه است، چه اصراری بر انتخاب چهارساله شورای شهر و مدیریت جدید شهری است؟ اصلا فرق هر دوره شورای شهر با دوره قبلی در چیست؟
جواب تمام این سؤالات را شاید بتوان در دامنه وظایف شهرداری و اهداف بلندمدت و جایگاهی که قرار است طی سال‌های آتی کلان‌شهر مشهد به آن دست یابد، اهدافی که درصورت دستیابی به آن، تأثیراتش به‌صورت کامل در زندگی تک‌تک مردم قابل لمس خواهد بود، یافت، اما این اهداف چیست و شهرداری مشهد چگونه می‌خواهد به آن‌ها برسد؟ سعی می‌کنیم با زبانی ساده به این موضوع بپردازیم.
آنچه مشخص است این است که برای دستیابی به هر هدفی به برنامه‌ریزی نیاز داریم؛ مثلا اگر هدف شما خرید ماشین باشد، روش دستیابی به پول برای خرید ماشین و الزامات دیگری مثل کسب گواهی‌نامه، می‌شود برنامه‌ریزی شما برای خرید ماشین.
ما مشهدی‌ها برای اینکه شهر و محیط زندگی بهتری داشته باشیم، به کمک نمایندگانمان در مدیریت شهری برای شهرمان هدف‌گذاری کرده‌ایم و برای رسیدن به این اهداف باید مسیری مشخص را برنامه‌ریزی کنیم. حالا هر دوره جدید نمایندگان شورای شهر برای مدت 4سال تصمیم می‌گیرند با روش‌ها و سیاست‌های متفاوت، مدیریت شهری را به این اهداف نزدیک کنند. پس شهرداری مشهد دارای اهدافی است و برای دستیابی به آن‌ها برای خود در 3سطح بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی کرده است. برنامه‌ریزی بلندمدت شهرداری، بیست‌ساله است و قرار است در پایان سال1404 به افق خود برسد. اما برنامه‌ریزی میان‌مدت شهرداری چهارساله است که زمینه رسیدن به اهداف برنامه بلندمدت را فراهم می‌کند. با استقرار هر دوره جدید شورای اسلامی شهر و شهردار، برنامه میان‌مدت جدیدی (بازه زمانی چهارساله بعدی) بنا به پیشنهاد شهرداری، به تصویب شورای اسلامی شهر می‌رسد تا حرکت مدیریت شهری برای رسیدن به اهداف بلندمدت براساس سیاست‌های جدید باشد. هر‌سال نیز براساس برنامه عملیاتی میان‌مدت برنامه سالانه و بودجه‌بندی شکل می‌گیرد که همان برنامه کوتاه‌مدت است.
تا اینجای کار، مسیر عنوان شده برای برنامه ریزی شهری در تمام شهرداری های کشور مسیری مشترک است، اما شهرداری مشهد توانسته است برای نخستین بار و طی 13 سند (کتاب های برش منطقه ای) بر پایه سه سند کلان نگر و لازم الاجرا (برنامه میان مدت شهرداری (طرح جامع توسعه و عمران شهر) طرح های تفصیلی) برای هرمنطقه شهری را فراهم کند. در ادامه، شما را با اهداف و چشم‌اندازی که مدیریت شهری در افق برنامه بلندمدت1404 و برنامه عملیاتی میان‌مدت (1400-1397) درنظر گرفته است، بیشتر آشنا می‌کنیم.
نسخه منحصر‌به‌فرد برای هر منطقه
حالا که با مصداق‌های مختلف از اهداف و برنامه‌های عملیاتی شهرداری آشنا شدید، باید بدانید برای اولین‌بار در کشور، شهرداری مشهد موفق شده است براساس برنامه عملیاتی میان‌مدت خود و مشورت با مشاوران و مجریان، برای هر‌یک از مناطق سیزده‌گانه شهری، برنامه عملیاتی میان‌مدت مجزا و مختص به هر منطقه ارائه کند که از آن به‌عنوان «برش منطقه‌ای» یاد می‌شود و اخیرا نیز به شهرداران مناطق ابلاغ شده است. براساس این برش‌های منطقه‌ای، دستیابی به اهداف براساس واقعیت‌ها و ظرفیت‌های موجود هرمنطقه برنامه‌ریزی می‌شود. برنامه برش منطقه‌ای در کل دارای 3 گام اساسی است:
1
شناسایی و بررسی وضع شاخصه‌های مختلف در مناطق
2
مشخص‌کردن وضع مطلوب مورد‌نظر برای هر منطقه براساس اسناد بالادستی و اهداف سیستمی
3
احصاء منابع مورد‌نیاز برای اجرای این برنامه‌ها تا افق 1400
تدوین برنامه عملیاتی با رویکردی واقع‌گرایانه
محمدرضا حیدری
رئیس شورای اسلامی شهر مشهد
مشهد شهری است با توسعه روزافزون و با شتابی بیش‌از متوسط کشور، که نقش آن در جهان اسلام و تعاملات بین‌المللی، آن را بیش از آنچه نظام‌های سنتی کنترل‌گرا قادر به درک آن باشند، پویا ساخته است. از‌این‌رو برخورداری از چشم‌انداز و مسیری متفاوت از آنچه تا‌کنون پیموده شده، ضرورتی حتمی است. چالش پیش روی شهرداری به‌عنوان پایانه اجرایی برنامه‌های توسعه شهری، ایفای نقشی تاریخی است تا ضمن برخورداری از رویه‌های شفاف و متعامل، بتواند به مأموریت‌های قانونی سازمان و نیازهای روزافزون شهر با سرعتی متناسب پاسخ گوید. بی‌گمان این چابکی نیازمند اتخاذ رویکردی تازه در برنامه‌ریزی و تعیین مسیر حرکت سازمان و هدایت توسعه شهری بوده است. مسیری که با مسئلت از خداوند متعال و تکیه بر توان کارشناسان و همدلی مدیران شهرداری، نتیجه منحصر‌به‌فرد آن، تدوین برنامه عملیاتی میان‌مدت شهرداری (1400 - 1397) با رویکردی اجرایی و واقع‌گرایانه است. ارتقای انگاره برنامه‌ریزی در این محصول، ماحصل تلاش خالصانه و همکارانه بین شورای شهر، شهرداری، خبرگان و دانشگاهیان بوده است. چنین هم‌افزایی‌ای بدون شک ظرفیتی بی‌بدیل برای آینده شهرمان رقم خواهد زد که با برخورداری از عنایات خاصه امام‌هشتم(ع) استمرار این اتحاد، عاملی برای توسعه مشهد در خور نقش تاریخی، جهانی و فرهنگی آن است. گام بعدی در‌راستای بهره‌برداری از این تلاش، حرکت مدیریت شهری بر محور برنامه عملیاتی است. شفافیت و انضباط مالی، فساد‌زدایی، توسعه متوازن با نگاه عدالت‌محور در شهر با نزدیک‌کردن وضعیت توسعه‌یافتگی و برخورداری شمال و جنوب به یکدیگر، پاسخ‌گویی به افکار عمومی و تعامل و هم‌افزایی در شهر، از نکاتی است که تقویتشان در این برنامه مد‌نظر بوده است. بدون شک حرکت در مسیر چشم‌انداز توسعه شهر و دستیابی به میثاق تحقق اهداف پنجمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد، از مسیر اجرایی‌شدن برنامه عملیاتی مصوب میسر می‌شود. برخورداری این برنامه از پشتوانه کارشناسی قوی و برگزاری جلسات بررسی فشرده در زمانی بیش‌از 6ماه در کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی و مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر، آن را برای اجرا مستعد و مناسب ساخته است.
برنامه‌ریزی شهری با مشارکت همه ذی‌نفعان
محمدرضا کلائی
شهردار مشهد
نگاهی به مسائل و تحولات اجتماعی و اقتصادی و فناوری در کلان‌شهرها، بهره‌گیری از نظام‌های نوین مدیریت و برنامه‌ریزی را ضروری می‌نماید. این تحولات عبارت است از: آزادسازی اقتصادی، افزایش سرعت مبادلات الکترونیکی، فراگیرشدن شبکه‌های مجازی، فقدان کارایی برنامه‌ریزی جامع، مشکلات بودجه‌ای ناشی از کاهش یا ثابت‌‌ماندن درآمدهای شهری، افزایش هزینه‌های آن، تعدد مشکلات و پیچیده‌شدن آن‌ها در امور شهری، بیکاری، رشد جمعیت، حاشیه‌نشینی، ترافیک، فقر، آلودگی محیط‌زیست، افزایش انتظارها و نیازهای متنوع و پیچیده شهر و شهروندان، از‌جمله نیاز به سیستم‌های نوین حمل‌ونقل، مراکز نوین خرید، پارک‌ها، تسهیلات گذراندن اوقات فراغت و... .
شیوه برنامه‌ریزی در عصر دانش و فضای مجازی و دنیای سایبری، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و با روش‌های سنتی برنامه‌ریزی کاملا متفاوت است. در دوره معاصر هیچ صاحب‌نظری مدعی نیست که تمام مسائل پیچیده شهر را می‌توان از‌طریق برنامه‌ریزی‌های سنتی و یک‌سویه و از بالا به پایین حل‌وفصل کرد. به‌ویژه در شهرهای پیشرفته، گرایش‌های برنامه‌ریزی شهری از نگرش‌های کالبدی و فیزیکی به‌سمت جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی و تکنولوژیکی زندگی شهری و ارائه چارچوب‌های همکاری و تشریک مساعی بین همه گروه‌ها و افراد و سازمان‌های درگیر در امور شهری سوق یافته است. مطابق این ایده، تمامی تصمیمات در درون شهر باید با مداخله و مشارکت همه ذی‌نفعان آن صورت گیرد و با «همکاری» و «تشریک‌مساعی» ایشان به اجرا درآید. لذا پرداختن به آن، هم می‌تواند بار اجرایی را از دوش دولت‌های محلی بکاهد و هم مشارکت بیشتر شهروندان را به‌دنبال داشته باشد. شهر مشهد به‌عنوان بستر زندگی بیش‌از 3میلیون نفر جمعیت ساکن و پذیرایی از سالانه حدود 30میلیون زائر و گردشگر، یکی از قطب‌های توسعه کشور است و از نقش‌های متنوعی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با شعاع عملکردهای فراملی، ملی و منطقه‌ای برخوردار است. چنین کانونی با این مقیاس و جایگاه و نقش، می‌بایست در تعاملات فراملی تا محلی، عواید توسعه‌ای را تحصیل کند و از مزایای آن برخوردار باشد، امری که برخورد راهبردی در 2سطح شهر و شهرداری را می‌طلبد. پاسخ‌گویی معقول و متعادل به این شرایط، ارائه برنامه‌هایی را به‌عنوان مهم‌ترین بحث مدیریتی و سرلوحه اقدامات مدیریت شهری قرار داده است که بر‌پایه فرایندهای برنامه‌ریزی علمی استوار و مبتنی‌بر داده‌های منطقی باشد. در خاتمه با‌توجه‌به موقعیت راهبردی شهر مشهد و به‌منظور دستیابی به شهر هوشمند، شهر امید و زندگی، انتظار دارم با اجرای برنامه مصوب، اهداف کلان چهارساله تحقق یابد. این اهداف راهنمای عمل در‌راستای بهینه‌سازی سیستم شهری است و در‌قالب برنامه مستمر و منظم و کامل توسعه محدوده قانونی شهر و اعمال مدیریت منطقی براساس طرح جامع و تفصیلی شهر و منابع مالی آتی و در‌جهت انطباق با اهداف توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور خواهد بود.
استفاده از تجارب جهانی در تدوین برنامه میان‌مدت شهرداری
شهریار آل شیخ
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد
نقش برنامه‌ریزی در زندگی تمامی انسان‌ها و حیات اجتماعی بشر بر کسی پوشیده نیست. بدون‌شک هیچ کاری بدون داشتن برنامه به سرانجام نمی‌رسد. لذا برنامه‌ریزی درست یا نادرست، عامل موفقیت یا شکست سازمان‌هاست. از حدود دهه۱۹۸۰ میلادی نظریه‌ها و روش‌های برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه و عمران بیشتر به‌سمت اهداف کیفی، برنامه‌ریزی عملی، بهبود نظام مدیریت و بهره‌گیری از خرد جمعی و مشارکت عمومی بوده‌است. در‌این‌راستا شهرداری مشهد به‌منظور گریز از روش‌های سنتی برنامه‌ریزی و با استفاده از آخرین تجربیات و دستاوردهای سایر کلان‌شهرهای جهان و ایران و نتایج بیش‌از 2دهه تلاش در حوزه برنامه‌ریزی و استقرار کامل ساختار و نظام برنامه‌ریزی، برنامه عملیاتی میان‌مدت ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ را با رویکرد راهبردی، تعاملی، کل‌نگر و آینده‌نگر تدوین نموده است. این برنامه در وجوه بسیاری با نسل‌های پیش از خود در این سازمان متمایز است. از‌جمله این تفاوت‌ها می‌توان به نگاه اجرایی دقیق و منطبق با واقعیت‌های سازمان اشاره کرد. شیوه تدوین و فرایند گام‌به‌گام این برنامه، ضمن کاهش دخالت‌ها در ورود داده‌ها و تسهیل گزارش‌گیری‌های سیستمی، شهرداری را قادر می‌سازد تا نتایج آن را در بازه‌های زمانی معنا‌دار منتشر کند و ضمن دستیابی به مکانیزم خود‌آگاهی و خود‌کنترلی در هدایت فعالیت‌های سازمان، ابزاری قوی و شفاف در رصد‌پذیری سازمانی فراهم آورد. البته نتیجه حاصل از برنامه‌ریزی‌ها صرفا خروجی و محصولی به نام سند برنامه نیست، بلکه هدف اصلی ایجاد و استقرار فرهنگ اندیشیدن و پویایی تفکر در امور سازمانی است که جز با تشریک مساعی مستمر و خودجوش کارکنان سازمان میسر نمی‌شود. امید است شاهد تسری و تحقق مراحل اجرایی و ارزیابی این برنامه باشیم.
اهداف اجرایی برنامه در حوزه های مختلف
در برنامه عملیاتی میان مدت تدوین شده، در 6حوزه شهری اهداف مشخصی تعیین شده است که به برخی از مهم‌ترین موارد آن در زیر اشاره می کنیم.
حوزه مأموریتی حمل‌ونقل و ترافیک شهری
افزایش استفاده از حمل‌ونقل عمومی در سفرهای روزانه درون‌شهری از 41 درصد در شرایط فعلی به 47 درصد در پایان برنامه
افزایش مسیرهای ویژه اتوبوس از 18.1 درصد در شرایط موجود به 26.9 درصد در پایان برنامه
هوشمندسازی خدمات تاکسی‌رانی از‌طریق اجرای سیستم‌های مکان‌یابی و پرداخت الکترونیکی کرایه، و افزایش 20درصدی شاخص تاکسی‌های مجهز به فناوری‌های نوین
افزایش طول خطوط ریلی قابل بهره‌برداری از 36کیلومتر به 44کیلومتر و افزایش تعداد واگن‌ها از 95 واگن به 160 واگن در پایان برنامه
توسعه میزان احداث شبکه معابر شهری براساس مطالعات جامع حمل‌ونقل از 81.33 درصد به 83.72 درصد در سال 1400
توسعه پارکینگ‌ها و پارک سوارهای عمومی شهر از 29.46 درصد به 36.26 درصد و دستیابی به متوسط ضریب اشغال پارکینگ‌های عمومی در‌اختیار شهرداری از 40.14 درصد به 44.39 درصد
حوزه مأموریتی خدمات و محیط زیست شهری
افزایش تعداد محل‌های استقرار تأسیسات و سرویس‌های بهداشتی عمومی از 914 عدد به 1068 عدد
افزایش میزان بهره‌وری جمع‌آوری و حمل زباله از 65.8 درصد به 80.17 درصد
افزایش میزان تفکیک زباله خانگی از مبدأ (زباله خشک به کل زباله) از 12.2 درصد به 15.1 درصد
افزایش سرانه فضای سبز شهری از 15.96 مترمربع به 18.28 مترمربع و کاهش میزان آب مصرفی از 469 به 404 لیتر بر مترمربع
افزایش میزان خودکفایی تأمین منابع آبی فضای سبز شهری از 55.3 درصد به 86.6 درصد با استفاده از روش‌های بازچرخانی آب و استفاده مجدد از پساب ناشی از تصفیه فاضلاب و ذخیره آب‌های سطحی
افزایش سالیانه 2.600.000 مترمربع به کمربند سبز مشهد و رساندن وسعت آن از 25.000.000 مترمربع در شرایط فعلی به 35.500.000 مترمربع در پایان برنامه
حوزه مأموریتی فرهنگی و اجتماعی
افزایش سرانه مراکز فرهنگی شهر مشهد از 0.015 مترمربع به 0.023 مترمربع به‌ازای هر نفر
ارتقای وضعیت کمی و کیفی برنامه‌های آموزش شهروندی با رشد سالانه 10 درصد نسبت‌به سال قبل
افزایش سرانه مراکز اجتماعی و سلامت شهروندان از 0.3 مترمربع به 3.3 مترمربع به‌ازای هر 1000 نفر
افزایش سرانه حضور شهروندان در همایش‌های تفریحی و ورزشی از 0.13 درصد به 0.176 درصد
ارتقای کیفیت میزبانی از زائران و گردشگران با رشد سالیانه 5 درصد به‌منظور افزایش زمینه‌های جذب و ماندگاری زائر و گردشگر
تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد و جلب مشارکت‌های مردمی با رشد سالانه 10 درصدی، با تأکید بر اجتماع‌پذیری عرصه‌ها و فضاهای عمومی
حوزه مأموریتی شهرسازی و معماری
یکپارچه‌سازی و هماهنگی طرح‌های جامع و تفصیلی با طرح‌های موضعی و موضوعی
افزایش مساحت مناطقی از شهر که دارای طرح‌های مصوب شهری هستند از 10درصد در شرایط فعلی به 30درصد در پایان برنامه
کاهش سالانه 10 درصد از تخلفات و ساخت‌و‌سازهای شهری مغایر با ضوابط شهرسازی
افزایش میزان پوشش فضاهای شهری زیبا‌‌سازی‌شده با بهره‌گیری از الگوها و ضوابط طراحی و معماری اسلامی و ایرانی از 45 درصد به 60 درصد
افزایش میزان تحقق بازآفرینی فضاهای شهری از 30 درصد به 52 درصد
افزایش سالانه 10درصد به آرایه‌های هنری دائم با هدف هویت‌بخشی به سیما و منظر و خلق نشانه‌های شهری هویت‌بخش با محوریت معرفی مفاخر بومی و ملی
حوزه مأموریتی ایمنی و مدیریت بحران
توسعه و بهبود مسیل‌ها و کانال‌های شهری از 10 درصد به 50 درصد به‌منظور کنترل و کاهش خطرات ناشی از سیلاب‌ها
افزایش سرانه ایستگاه‌های آتش‌نشانی از 0.85 ایستگاه به یک ایستگاه به‌ازای هر 50.000 نفر (احداث 10 ایستگاه جدید در سطح شهر)
افزایش سرانه آتش‌نشان از 3.15 نفر به 4.1 نفر آتش‌نشان به‌ازای هر 10.000 نفر
اجرای سیستم‌های اطلاع‌رسانی، مدیریت و مقابله با سوانح طبیعی تا پایان مدت برنامه
حوزه مأموریتی مدیریتی و هوشندسازی
تحقق صد‌درصدی ارائه خدمات غیرحضوری شهرداری به شهروندان با استفاده از فناوری اطلاعات و حمایت، مشارکت و تسریع در توسعه سرویس‌ها و زیرساخت‌های شهر هوشمند
تأمین و ارتقای خدمات شهرداری با اولویت بهره‌برداری از محصولات داخلی دانش‌بنیان
مکانیزاسیون تجهیزات تنظیف و رفت‌و‌روب و تأمین سیستم‌های هوشمند جمع‌آوری زباله و بازیافت
آماده‌سازی قطب‌ها و مراکز استقرار صنایع دانش‌بنیان و خدمات نوآور با اولویت حوزه شمال شرق و شمال غرب مشهد
رشد سالانه 10درصدی در میزان تحقق زیرساخت‌ها و سرویس‌های هوشمند درون‌سازمانی
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
