مادرانه های یک بانوی شاغل

سمیرا منشادی| در سال های اخیر و با حمایت بیشتر از اشتغال بانوان در عرصه های اجتماعی بیش از هر زمان دیگری شاهد نزاع های سلیقه ای درباره این موضوع بوده ایم. مسئله ای که با بحث مادرشدن بانوان وارد مرحله دیگری از کشمکش ها می شود و هریک از مخالفان و موافقان آن هم با دلایلی که مطرح می کنند به صورت تک بعدی، خود را در سیاست گذاری های پیش رو برای این موضوع محق تر از دیگران می دانند. درحالی که مسئله اشتغال مادران هم مانند هر موضوع دیگری مزایا و معایبی دارد که تنها با دیدن آن ها درکنار هم می توان قضاوت منصفانه تری از مسئله داشت.شما از یک طرف با هویتی حقیقی روبه رو هستید که تمام هم و غم نوجوانی و جوانی آن فرد صرف رسیدن به یک موقعیت اجتماعی و جنگیدن با موانع سر راه برای اثبات خودش به جامعه بوده است و از طرفی با هویتی حقوقی به نام مادر که فطری وظایف و کنش هایی نسبت به تعهداتش دارد و نمی تواند به راحتی و به تنهایی جمع بندی از شرایط موجود داشته باشد. این موضوعی است که ماهم آن را با دکتر زهره معینی، روان شناس و مشاوره خانواده که خود نیز شرایط اشتغال و مادری را به طور هم زمان تجربه کرده است، درمیان گذاشتیم تا خوب و بد این مسئله را بدون هرگونه قضاوت و پیش داوری بررسی کنیم.

محاسن شاغل بودن مادران

استقلال و مسئولیت پذیری
اشتغال بانوان نه تنها آن ها را، که فرزندانشان را هم مستقل تر و مسئولیت پذیرتر بار می آورد. به عبارتی فرزندان این مادران بیشتر از هم سن وسال های خودشان توانایی ایستادن روی پای خود را دارند. نبودن مادر در ساعت هایی از روز باعث می شود تا کودک احساس خوداتکایی بیشتری داشته باشد و درنتیجه میزان اعتماد به نفسش هم بیشتر شود. به طورمثال این کودکان خودشان تکالیفشان را انجام می دهند و حتی والدین از آن ها انتظار بیشتری برای همکاری و تعامل در کارهای خانه دارند مانند اینکه از خواهر یا برادر کوچک تر خود مراقبت کنند یا در تهیه شام مادر را یاری برسانند. در نتیجه ما شاهد مسئولیت پذیری بیشتری در این فرزندان هستیم.
داشتن یک الگوی مناسب
هنگامی که مادری شاغل است این الگوی ذهنی از همان دوران کودکی در فرزند او شکل می گیرد که بانوان هم می توانند پابه پای مردان کار کنند و مفید باشند. این موضوع حتی بر روی نگرش آن ها به تساوی حقوق زن ومرد هم کمک شایانی می کند و اینکه پسرهای چنین مادرانی، خودشان هم در آینده کمک حال بهتری برای همسرانشان خواهند بود و میزان تنش و اصطکاکی که بر سر ادامه تحصیل و حق کار با همسرانشان خواهند داشت به مراتب کمتر خواهد بود. درضمن، بررسی ها نشان می دهد فرزندان مادران شاغلی که شغل مادر خود را ارزشمند می دانند، احساس غرور و اعتماد به نفس بیشتری به نسبت دیگر بچه ها دارند.
نظم و برنامه ریزی بیشتر
بزرگ ترین ایرادی که به مادران شاغل وارد می شود این است که زمان کمتری را با فرزندانشان سپری می کنند، این درحالی است که نتایج پژوهش ها نشان می دهد این مادران برای زندگی شان برنامه ریزی دقیق تری دارند. همچنین کیفیت و نوع برقراری ارتباط این مادران با فرزندانشان به مراتب بهتر و با برنامه تر از مادران خانه دار است. چرا که مادران شاغل به دلیل حضور فعال تری که در متن جامعه دارند و با مشکلات و معضلات آن بیشتر از مادران خانه دار آشنا و آگاه هستند بهتر می توانند آسیب های رفتاری فرزندانشان را شناسایی و با به کارگیری راهکارهای منطقی آن ها را رفع کنند. درضمن، میزان کمک گیری از ظرفیت و توان های مشاوره ای هم در این مادران به مراتب بیشتر است.

حس مفید بودن
حس مفید بودن و کارآمدی در یک زن با اشتغال او پس از سال ها تحصیل رابطه مستقیم دارد و بر اعتماد به نفس و عزت نفس او تأثیر می گذارد. این امر همچنین می تواند ازنظر روحی کمک زیادی به او در پیشگیری از آسیب های روحی بکند.
کمک به اقتصاد
شاغل بودن یک زن کمک خرجی برای خانه است و بارمالی و فشار اقتصادی کمتری را به مرد وارد می کند. به عبارت دیگر کار هم زمان هردو، شرایط بهتر و رفاه بیشتری را برای اعضای خانواده فراهم می کند.
استقلال مالی
در دوران پیری، فوت همسر یا عهده دار شدن مسئولیت سرپرستی خانه، زن استقلال مالی خواهد داشت و به اطرافیانش وابسته نخواهد بود. همچنین این استقلال مالی مهم ترین دستاوردی که دارد پیشگیری از افسردگی روحی در او خواهد بود.
رضایت از خود
هنگامی که زنی شاغل است می تواند هزینه بیشتری برای زیبایی ظاهری، لباس و تفریحش داشته باشد. این موضوع نوعی حس رضایت از خود و وابسته نبودن به همسر است که به رشد شخصیتی او کمک زیادی می کند.
به روز بودن
به روز بودن زنان شاغل و درکی که از فضای جامعه دارند باعث می شود به لحاظ فکری به همسرانشان نزدیک تر باشند و اختلاف نسلی و اطلاعاتی کمتری را با بچه هایشان احساس کنند.

معایب شاغل بودن مادران

احساس کم کاری در مادر
درحالی که مادران شاغل مجبورند بخشی از وقتشان را در بیرون از منزل و با کارکردن بگذارنند یا هنگامی که در خانه هستند به امور خانه و کارهای عقب افتاده شان رسیدگی کنند، مادران خانه دار این وقت را بیشتر صرف بودن کنار فرزندانشان می کنند، همین امر باعث می شود مادران شاغل مدام درحال مقایسه خودشان با مادران خانه دار باشند و از اینکه نتوانسته اند وظایف مادری شان را به درستی و به طور کامل انجام بدهند، احساس گناه بیشتری نسبت به بچه هایشان داشته باشند. همچنین مطالعات میدانی نشان می دهد که این مسئله به شدت بر اعتماد به نفس این مادران تأثیر گذاشته و باعث شده است تا نگرش مثبتی هم نسبت به خود نداشته باشند و با علاقه کارشان را دنبال نکنند، ازاین رو میزان کارایی که دارند کاهش پیدا کند.

تعدد وظایف و خستگی روحی
مادران خانه دار تمام وقت خود را در منزل مشغول به رتق و فتق امور خانه و بچه ها هستند، درحالی که بانوان شاغل تعدد وظایف بی شماری را تجربه می کنند. به عبارت ساده تر افزون بر تمام مســـئولیت هایی که یک مادر خانه دار برعهده دارد، وظایف حرفه ای یک مرد را هم درخارج از خانه دارند. رسیدگی به همه این امور و وظایف به ویژه در شرایطی که همسر هم در امور خانه و فرزندان به آن ها کمکی نمی کند، کاری سخت و طاقت فرساست و می تواند موجب ایجاد فشار روانی در آن ها شود. این فشار روانی مستمر به مرور از میزان انرژی و صبر و تحمل آن ها می کاهد. به گونه ای که همیشه خسته از محل کار به منزل بر می گردند و تحمل کوچک ترین خطای فرزندانشان را هم ندارند و گاهی شاهد برخوردهای تندی دراین باره هستیم.

دوگانگی در تربیت فرزندان
درطول زمان حضور در محل کار، مادران شاغل مجبور هستند که فرزند یا فرزندان خود را به مهدکودک یا به افراد دیگری از فامیل مانند خاله یا مادربزرگ بسپارند. این اتفاق یک دوگانگی رفتاری یا تربیتی را برای بچه ها رقم می زند که با الگوهای تربیتی مادر و ایده ها و روش هایی که به شخصه خودش برای تربیت بچه اش درنظر دارد، کاملا متفاوت است. درضمن مادران خانه دار فرصت بیشتری برای استراحت و رسیدگی به امور شخصی خود دارند، درحالی که مادران شاغل ترجیح می دهند اگر زمان فراغتی هم به دست می آورند کم کاری هایشان را درقبال بچه ها جبران کنند، بنابراین وقت کمتری برای خود می گذارند که می تواند موجب خستگی مضاعف در آن ها شود به ویژه اگر افراد درون گرایی هم باشند.

پیشنهادهای کارگشا و دوطرفه

کارفرمایان و دولت
حذف بانــــــوان از چرخه اقتصادی جامعه و فعالیت های اجتماعی غیرممکن است. حتی برخلاف افتادن چنین اتفاقی بازهم ما مشاغلی را داریم که اختصاصی ویژه بانوان هستند و این یعنی اینکه درهرصورت دولت و کارفرماها باید تدابیر لازم را برای این موضوع بیندیشند. این مسئله نه تنها کمکی به رفع مشکلات مادران و تحکیم بنیاد خانواده ها خواهد بود، بلکه بررسی های میدانی نشان می دهد تأثیر مستقیمی هم بر میزان کارآیی زنان شاغل دارد و حتی کارآیی همسران آن ها را هم در محیط کار افزایش خواهد داد. بنابراین هزینه کرد در این زمینه فقط نوعی ســــــرمایه گذاری درجامعه است. به طورمثال می توان چنین خدماتی را برای مادران شاغل در محیط های کاری ایجاد کرد:
ایجاد مهدکودک در محیط کار یا نزدیکی آن
شناور کردن ساعت کاری مادران شاغل
کاهش ساعــــــت کاری مادران دارای کودک خردسال
موافقت با دورکاری مادران در صورت امکان
افزودن به میزان زمان مرخصی زایمان
دادن کمک هزینه ها و خدمات حمایتی بیشتر به مادران
تعریف کارهای ساده تر برای مادران شاغل

مادران شاغل و همسرانشان
رفع مشکــــــلات مادران شاغل تنها وابسته به سیاست هایی نیست که دولت یا کارفرمایان برای این موضوع می اندیشند. لازم است که مادران هم برای کاهش مشکلات و تنش هایی که در این باره دارند، فکری بکنند. همراهی همسران این زنان هم بی تأثیر نخواهد بود و لازم است که برای این منظور متناسب با شرایط زندگی برنامه ریزی هایی داشت:
افزودن بر کیفیت ارتباط با فرزند به جای کمیت این ارتباط
تقسیم کارهای منزل و تربیت فرزند بین زن و شوهر
سپردن بچه ها به بستگان نزدیک نظیر مادربزرگ به جای پرستار
اختصاص دادن بخشی از زمان حضور درمنزل به فعالیت های شخصی
واگذاری بخشی از کارهای منزل به افراد غیر

18

استرس مزمن در بین مادرانی که یک فرزند دارند و تمام وقت کار می کنند ۱۸درصد بیشتر است.

60

درسال های اخیر حضور بانوان در استانداری ها رشد ۶۰درصدی و در وزارتخانه ها رشد ۱۶درصدی داشته است.

3

نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی در کشور حدود ۳۴ درصد است و سهم زنان سه برابر بیشتر از مردان است.

2

میزان موفقیت زنان در اجرای طرح های اشتغال زایی و کارآفرینی در مناطق روستایی 2برابر بیشتر از مردان است.