حامد سرادار || فرزندان یک خانواده برای اینکه بتوانند روی پای خودشان بایستند و در جامعه حضوری مؤثر داشته باشند در قدم اول نیازمند حمایت خانواده خود هستند. در این بین، این پدر و مادر هستند که با کمک به فرزند و ارائه تجربههای خود به آنها در سرعت بخشیدن به موفقیت آنها نقش دارند. در دنیای کارآفرینی، استارت آپها نقش فرزندان خانواده را برعهده دارند و مراکز شتاب دهنده، نقش خانواده و والدین را بازی میکنند. این مراکز با ایجاد فضای کار اشتراکی میزبان استارت آپها در زمانی مشخص هستند و به آنها کمک میکنند ایده خود را به محصول یا خدمت تبدیل کنند و با اصول دنیای تجارت آشنا شوند. چندی است که در اکوسیستم استارت آپی مشهد بازیگران حوزه شتاب دهی زیاد شده و فرصتی برای کمک به استارت آپهای شهر ایجاد کرده اند. یکی از این شتاب دهندهها که به تازگی راه اندازی شده، اما با کوله باری از تجربه وارد این حوزه شده، مرکز شتاب ایده است. در این گفتگو قصد داریم با فرهاد نجاتیان، از مدیران ارشد این شتاب دهنده، هم کلام شویم و از خدمات آن برای استارت آپهای مشهدی بیشتر بدانیم.
شروع از یک هسته دانشجویی
پایه و اساس شتاب دهنده ایده را باید در سال ۱۳۷۶ جست وجو کرد وقتی یک استاد دانشگاه حوزه معماری همراه با دانشجویانش گروهی به نام «معماری سفید» راه اندازی کردند و چند سال بعد به شرکتی فعال در حوزه معماری تبدیل شدند. این گروه با کار تیمی به خلق ایدههای نوآورانه میپرداختند و حتی چند اختراع را به ثبت رساندند. آنها کار خود را توسعه دادند و تبدیل به استارت آپی ساختمانی به نام «رازیگر» شدند. حالا بعد از سالها آنها رشد کرده و از قالب یک استارت آپ تبدیل به یک هلدینگ یا مجموعه شرکت با ۸ شرکت زیرمجموعه شده اند که هم زمان فعالیتهای بین المللی نیز دارند. آنها پس از انجام یک پروژه مشترک با دانشگاه صنعتی شریف به این نتیجه رسیدند که میتوانند صاحبان ایده در حوزه معماری و هنر را به متخصصانی در حوزههای مختلف که برای اجرایی کردن ایده به حضور آنها نیاز است، متصل کنند و تجربههای تخصصی خود را در اختیار تیمهای نوپا قرار دهند. دراین راستا در بهمن ماه سال ۹۷ تصمیم گرفته میشود مرکز شتابی به نام «ایده» تشکیل شود و ۱۰ درصد از سود تمام شرکتهای مجموعه «رازیگر» و ۳ درصد از بودجه جاری آنها به حمایت از استارت آپهای این مرکز شتاب اختصاص یابد.
به دلیل وجود فضای مناسب استارت آپی و همراهی بهتر مدیران استانداری و اداره کار در مشهد تصمیم گرفته میشود این مرکز در مشهد آغاز به فعالیت کند؛ البته این شتاب دهنده در مقیاس ملی در حال فعالیت است. هم اکنون این شتاب دهنده با ظرفیت پذیرش ۴۰ تیم استارت آپی در فضای کار اشتراکی خود میزبان ۱۶ تیم استارت آپی مشهدی است.
گفتگو با فرهاد نجاتیان، مدیر ارشد شتاب دهنده ایده
اندیشه تحریم شدنی نیست
فرهاد نجاتیان متولد ۱۳۵۸ با مدرک کارشناسی ارشد معماری شهرسازی و دانشجوی دکترای مدیریت حرفهای کسب و کار، از مدیران ارشد این شتاب دهنده است. او میگوید ما در شتاب دهنده ایده به دنبال این هستیم که با فراهم کردن زمینه صادرات محصولات شرکتهای استارت آپی به آنها کمک کنیم در بازارهای بین المللی فعالیت کنند؛ چراکه در هیچ یک از حوزههای استارت آپی تحریم نیستیم و نمیتوان آنها را تحریم کرد؛ زیرا اندیشه تحریم شدنی نیست.
نجاتیان مزیت شتاب دهنده ایده را نسبت به دیگر شتاب دهندهها در فعالیت تخصصی شرکت مادر این شتاب دهنده در زمینههای صنعت ساختمان، معماری، شهرسازی و هنر میداند. البته آنها از همه ایدهها حمایت میکنند؛ چراکه در تلاش اند با دیگر شتاب دهندههای مشهدی و تهرانی به تفاهم برسند و در حوزههای مختلف تخصصی از استارت آپهای یکدیگر حمایت کنند و به هم افزایی برسند.
مدیر ارشد شتاب دهنده ایده، دیگر تمایز کار خود با سایر شتاب دهندهها را حمایت از صاحبان ایده در کنار تیمهای استارت آپی میداند: بسیاری از افراد فقط ایده پرداز هستند. این اتفاق برای خود ما هم افتاده است. ما ایده پارکینگهای مکانیزه دفنی را داشتیم، ولی از نظر فنی نمیتوانستیم تیم بسازیم؛ پس به سراغ کمک گرفتن از تیمهای فنی متخصص رفتیم. معتقدیم میتوانیم همین خدمت را به صاحبان ایده هم ارائه کنیم. یعنی اگر شما صاحب یک ایده باشید ما در ابتدا یک روش ساده ثبت ایده و ثبت مالکیت معنوی آن را به شما معرفی میکنیم. افراد، ایده خود را در سایت ما بارگذاری میکنند و ما تأیید میکنیم که این ایده در تاریخ مشخص در سایت ثبت شده است. سپس فرد به شتاب دهنده ما میآید و ایده او را کامل میشنویم. اگر در حوزه تخصصی ما باشد و به آن علاقهمند باشیم، روی آن سرمایه گذاری میکنیم. اگر هم ایده در حوزه کاری ما نبود، فرد را به سایر مراکز مرتبط معرفی میکنیم. شرکت در دورههای آموزشی مختلف که شتاب دهنده ما برگزار میکند به فرد کمک میکند با اصول تیم سازی آشنا شود. او در ادامه میگوید: حالا فرد با کمک ما میتواند تیم خود را بسازد و تیم موردنظر در دورههای پیش شتاب دهی و شتاب دهی مرکز شرکت داده میشود تا با رشد و رسیدن به محصول قابل ارائه، بتواند حتی از بانکها و سرمایه گذاران خارج از شتاب دهنده هم سرمایه جذب کند. البته در تلاشیم تاحد ممکن از حمایتهای دولتی به شکل وام پرهیز کنیم؛ چون معتقدیم این نوع حمایتها باعث میشود استارت آپها شکل نگیرند و به قدرت نرسند. اما اگر برای سرمایه گذاران حاضر در بازار واقعی آماده شوند، قطعا در آنجا رشد بهتری خواهند داشت.
دورههایی برای شتاب استارت آپها
گذراندن دوره پیش شتاب دهی در شتاب دهنده ایده، بین یک تا ۳ ماه زمان میبرد و در این مدت آموزشهایی درباره تیم سازی، رفتار شناسی، تجزیه و تحلیل بازار داده میشود که افراد را با واقعیتهای موجود در کسب و کار و رقبای آنها آشنا میکند و پس از آن مرحله شتاب دهی شروع میشود.
مدت شتاب دهی تیمها ۶ ماه تا یک سال است و پس از پایان این دوره، تیمها محصولات یا خدمات خود را برای سرمایه گذاران بخش خصوصی ارائه میکنند. همچنین اگر ایده قابلیت عرضه در حوزه بین الملل را داشته باشد، شتاب دهنده ایده از طریق کشور فرانسه، فضایی برای ارائه بین المللی استارت آپهای مدنظر فراهم میکند. نجاتیان در این باره میگوید: ما در دوره شتاب دهی خود قصد داریم آداب و رسوم کار و نحوه اداره و مدیریت یک مجموعه را به افراد به صورت عملی آموزش دهیم. بهترین روش برای انجام این کار، قرار دادن افراد در محیطی است که این اتفاقات در آن رقم میخورد؛ مثلا سعی داریم علاوه بر شرکتهای مهندسی مشاور خودمان با شرکتهای دیگر هم قرارداد ببندیم به طوری که وقتی یک تیم استارت آپی به دنبال ارائه یک طرح معماری است، فضای کار اشتراکی اش را در شرکتی مرتبط با موضوع خودش فراهم کنیم تا با دیدن روابط و کار تیمی آن شرکت، بتواند تجربه کسب کند. نجاتیان همچنین در باره میزانی که این مرکز شتاب دهنده در استارت آپها سرمایه گذاری میکند، توضیح میدهد: این سرمایه در ۲ بخش به استارت آپها تزریق میشود؛ در بخش اول تا ۳۰ میلیون تومان و در بخش دوم تا ۱۰۰ میلیون تومان؛ تا ۳۰ درصد از سهم استارت آپها هم به تملک شتاب دهنده در میآید. البته مهمترین حمایت ما از استارت آپ ها، ساخت بازار برای آن هاست. فرایندی که بازار نداشته باشد، شکست خواهد خورد. شتاب دهنده ما برای ساخت بازار استارت آپ ها، دربین صنایع و نهادهای مختلف، نیاز را پیدا میکند و با بررسی این نیازها در مجموعه ایده پرداز، پاسخی برای این نیازها مییابد و از استارت آپها میخواهد حول پاسخ به آن نیاز، کسب و کار خود را شکل دهند تا هم نیازی از کشور را برطرف کنند و هم بازار خوبی برای محصول خود داشته باشند.
مشهد، بهشت استارت آپها
مدیر ارشد شتاب دهنده ایده، مشهد را شهری دارای قابلیتهای فراوان در حوزه استارت آپی میداند و میگوید: هر ایدهای که در ایران وجود داشته باشد، در مشهد قابل اجراست. اما اشکال عمده مشهد، تشکیل یک گروه کوچک از افراد و محوریت یافتن همه برنامههای استارت آپی این شهر، حول آن هاست. موضوع دیگر متمرکز شدن بیش از حد اکوسیستم استارت آپی مشهد در حوزه دانشگاه هاست. باید بدانیم که استارت آپها در حوزه دانشجویی متمرکز نیست و بهترین شرکتهای استارت آپی دنیا از کسانی تشکیل شده اند که دانشگاه خود را به پایان نرسانده اند؛ به همین دلیل ما شروع به شناسایی جامعه هدف جدید با قابلیتهای تازه در اکوسیستم استارت آپی شهر کردیم. او ادامه میدهد: ما ۳ گروه جدید را شناسایی کردیم و در تلاش هستیم که آنها را به اکوسیستم استارت آپی مشهد وارد کنیم. گروه اول افرادی که در جایی مشغول کار بوده اند و الان دیگر شاغل نیستند و از بیمه بیکاری استفاده میکنند. گروه دوم، افرادی که در نظام انتقادات و پیشنهادات سازمانها پیشنهاد میدهند. گروه سوم، افسران وظیفه در شش ماهه پایانی خدمت هستند. این گروهها دارای انگیزه فراوان برای ایجاد استارت آپهای نوآور هستند. نجاتیان در باره مهمترین مشکل پیش روی فعالیتشان میگوید:ما در حوزه دانش و فناوری باید با همه دنیا ارتباط داشته باشیم. درواقع خیلیها شعار میدهند که تحریم فرصت است، اما به نظرم قطع ارتباط با دنیا فرصت نیست. البته باید بدانیم تحریمها موجب ایجاد نیاز در کشور شده است و نیاز مایه خلاقیت است. پس اگر استارت آپها این نیاز را نمیدیدند، جوانان ما امروز کار نداشتند. او در پایان میگوید: شراکتهایی از جنس دانش و فناوری را هیچ وقت نمیتوان تحریم کرد. ما به دنبال این هستیم که بتوانیم روزی در ایران شرکتهای چند ملیتی با هسته ایرانی داشته باشیم و شرایطی را به وجود آوریم که کسی مجبور نباشد برای پیشرفت از ایران برود.