طبیب کار خود باشیم | درباره بیماری‌های کاری و نیاز به افزایش آگاهی کارگران
افزایش آگاهی کارگران درباره بیماری‌های کاری و حرفه‌ای‌شان به معنای سرمایه‌گذاری روی کیفیت زندگی و تضمین تندرستی است.
معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ براساس آمار‌های رسمی سازمان بین‌المللی کار، از مجموع حدود دو میلیون و ۳۴۰ هزار تلفات شغلی در سال، بیش از دو میلیون مرگ‌ومیر آن ناشی از بیماری‌های مرتبط با کار است، یعنی چیزی معادل شش برابر حوادث شغلی: روزانه بیش از ۵۵۰۰ مرگ. این مسئله که به چشم هم نمی‌آید، هزینه‌های هنگفتی را بر تولید و بهره‌وری در جامعه و اقتصاد خانواده‌ها تحمیل کرده‌است.
این در حالی است که می‌توان با اجرای برنامه‌های پیش‌گیرانه ایمنی و بهداشت و محیط زیست، تا حد زیادی از میزان این آسیب‌ها کم کرد. شرط عمل به آن هم افزایش اطلاعات شاغلان درباره بیماری‌های شغلی است که به نوعی سرمایه‌گذاری روی سلامت عمومی و افزایش کیفیت زندگی کارگران و کارکنان است. برای همین، در پرونده این هفته و به مناسبت روزجهانی کارگر، می‌خواهیم با کمک مصیب کامل رئوف، کارشناس بهداشت حرفه‌ای، کمی بیشتر درباره این مشکلات شایع در جامعه صحبت کنیم.
بیماری‌های ناتوان‌کننده با قابلیت پیش‌گیری
وقتی از بیماریی‌های شغلی صحبت می‌کنیم، منظور این نیست که محیط کار به‌تنهایی بیماری‌زاست، بلکه این شرایط و رعایت نکردن اصول بهداشتی در محیط کار است که ایجادکننده بیماری است، بیماری‌هایی که قدرت ناتوان کردن فرد را دارند، اما می‌توان به‌سادگی از آن‌ها پیش‌گیری کرد. برای نمونه، کشاورزان با سم‌ها و مواد شیمیایی آلوده سر و کار دارند، کارمندان از بیماری‌های اسکلتی‌عضلانی رنج می‌برند و رانندگان و خلبانان گرفتار عوارض کاهش شنوایی می‌شوند.
بنابراین، بدون استثنا باید گفت: همه مشاغل دارای خطراتی هستند که توانایی زمین‌گیر کردن شاغلان را دارند. پس فقط باید اطلاعاتمان را درباره آن‌ها بیشتر و برای جلوگیری از بروزشان برنامه‌ریزی کنیم. برای نمونه و براساس آمار‌های رسمی، بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از شاغلان کشور‌های توسعه‌یافته و ۸۰ درصد از شاغلان در کشور‌های در حال توسعه فقط در معرض مخاطرات عوامل فیزیکی هستند.
طب کار راه حلی است که برای این منظور پیشنهاد شده است؛ شاخه‌ای از علم پزشکی که به ما در شناسایی، ارزیابی، مدیریت و پیش‌گیری از بیماری‌های شغلی کمک می‌کند. شرط آن هم افزایش آگاهی ما درباره این عوامل آسیب‌زا و راه‌های کنترل و مدیریت آن است.
شناسایی بیماری‌های شغلی و تقسیم‌بندی آن‌ها
بهترین روش برای طبقه‌بندی بیماری‌های شغلی توجه به عامل ایجادکننده آن‌هاست. بر این اساس، بیماری‌های شغلی را می‌توان به پنج دسته کلی تقسیم کرد.
عامل‌های ایجادکننده
حرارت، نور، فشار، سروصدا، ارتعاش، الکتریسیته، اشعه ایکس و مواد رادیواکتیو
بیماری‌های ایجادکننده
وقتی عوامل ایجادکننده در محیط کار از حدی بیشتر می‌شوند، سبب بروز مشکلات و بیماری‌هایی برای فرد خواهند شد.
- صدا: ناشنوایی، افزایش فشارخون، کم‌خوابی، عصبانیت و ...
- ارتعاش: ضایعات استخوانی، ضایعات بافت‌های نرم و مفاصل و ...
- فشار: عوارض چشمی، گوشی، ریوی و تنفسی، عصبی و گوارشی و ...
- گرما: گرفتگی عضلانی، گرمازدگی، جوش‌های گرمایی و ...
- سرما: یخ‌زدگی، آسم، روماتیسم و ...
- نور: خستگی اعصاب، کاهش قدرت بینایی، بی‌دقتی در کار و ...
- تشعشعات: آسیب به مراکز خون‌سازی، ضایعات سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه گوارش و ...
راهکار‌های توصیه‌ای
- صدا: کاهش صدا در منبع تولید، جلوگیری از انتقال صدا با عایق و استفاده از وسایل حفاظت فردی
- ارتعاش: تعمیر دستگاه‌ها، استفاده از ماشین‌آلات با ارتعاش کمتر، بازرسی و کنترل دائمی دستگاه‌ها، کاهش زمان کار روزانه یا منقطع کردن مدت کار و جداسازی شاغل از محیط‌های دارای ارتعاش
- گرما: استفاده از وسایل حفاظت فردی، پرهیز از به‌کارگیری افراد ضعیف و بیمار، تعیین زمان‌های استراحت هنگام کار و استفاده از غذا‌ها و نوشیدنی‌های سرد هنگام کار
-سرما: استفاده از وسایل حفاظت فردی، پرهیز از به‌کارگیری افراد ضعیف و بیمار، تعیین زمان‌های استراحت هنگام کار و استفاده از غذا‌ها و نوشیدنی‌های گرم هنگام کار
-فشار: آموزش کارکنان و مراقبت‌های دقیق، رعایت صحیح اصول کاهش فشار با توجه به درجه فشار و مدت کار در هوای فشرده و معاینات قبل از استخدام و پرهیز از به‌کارگیری افراد ضعیف و بیمار
- نور: استفاده از نور طبیعی به جای مصنوعی و استفاده از نور‌های مصنوعی در حد روشنایی روز با توزیع یکنواخت، درخشندگی مناسب و بدون ایجاد حرارت و تابش پرتو‌های مضر
- تشعشعات: ایجاد فاصله کافی با عامل خطر، جداسازی منبع تابش و محصورسازی آن و استفاده از وسایل حفاظت فردی
بیماری‌های پدید آمده از عوامل شیمیایی
عامل‌های ایجادکننده
مواد شیمیایی استفاده‌شده در صنعت از سه راه استنشاقی، پوستی و گوارشی
بیماری‌های ایجادکننده
اگزما، حساسیت، سوختگی، سرطان‌های پوستی و ...
راهکار‌های توصیه‌ای
شناسیایی مواد آسیب‌زا و هم‌چنین افراد حساس در محیط کار، جایگزینی یا حذف عامل مولد، جداسازی فرد و محصور کردن فرایند کار، رعایت تهویه مناسب در محیط کار، رعایت بهداشت شخصی و استفاده از وسایل حفاظت فردی، انجام معاینه‌های دوره‌ای سلامت و آموزش و آشنایی شاغلان با کار با مواد شیمیایی
بیماری‌های پدید آمده از عوامل ارگونومیک
عامل‌های ایجادکننده
استفاده از ابزار و وسایل دستی به‌ویژه در افرادی که عادت به این نوع کار ندارند. هم‌چنین فشار‌های مکرر روی مفاصل براثر شیوه انجام نادرست کار یا حرکات ظریف تکراری که سبب بروز ناراحتی می‌شود.
بیماری‌های ایجادکننده
مشکلات بینایی و بیماری‌های اسکلتی‌عضلانی
راهکار‌های توصیه‌ای
استانداردسازی محیط و لوازم کار، آموزش درست برای انجام کار‌ها و انجام معاینه‌های دوره‌ای سلامت
بیماری‌های پدید آمده از عوامل بیولوژیکی
عامل‌های ایجادکننده
ویروس‌ها، باکتری‌ها، ریکتزیاها، قارچ‌ها و انگل‌ها
بیماری‌های ایجادکننده
-ویروس‌ها: هپاتیت‌های ویروسی، ایدز و هاری
-باکتری‌ها: سیاه زخم، تب مالت، کزاز، سل گاوری و...
-ریکتزیاها: تب کیو
-قارچ‌ها: هیستوپلاسموز و آسپرژیلوس
-انگل‌ها: کرم قلاب‌دار
راهکار‌های توصیه‌ای
رعایت کامل نکات بهداشتی هنگام کار با مواد و وسایل آلوده، استفاده از لوازم حفاظت فردی و انجام معاینه‌های دوره‌ای سلامت
بیماری‌های پدید آمده از عوامل روانی
عامل‌های ایجادکننده
روابط نامطلوب کارگر یا کارمند با همکاران و مدیرانش، استرس زیاد در کار، عوامل محیطی نامناسب مانند نور، صدا و گرما، بیماری‌های مزمن و خستگی زیاد
بیماری‌های ایجادکننده
افسردگی، بحران‌های عاطفی و روانی و فرسایش‌های شغلی
راهکار‌های توصیه‌ای
ایجاد محیطی صمیمی، صادقانه و همدلانه، برقراری روابط همکارانه و احترام متقابل در میان کارکنان، پرهیز از اعمال روش‌های مبتی بر زور و اجبار، شناسایی استعداد‌های کارکنان و فراهم کردن شرایطی برای شکوفایی آن‌ها، شناسایی علت‌های واقعی کم‌کاری و غیبت از کار یا بی‌حوصلگی و کم‌توجهی کارکنان و حذف عواملی که از نظر اخلاقی، انسانی و فرهنگی با اهداف سازمانی هم‌خوانی ندارد
هم‌زمانی آثار منفی آسیب‌های شغلی و کرونا بر مشاغل
صمد زال‌زاده
کارشناس بهداشت حرفه‌ای
عوامل مخاطره‌آمیز بسیاری وجود دارد که سلامت جسمانی و روانی کارگران و کارمندان در بخش‌های مختلف را تهدید می‌کند، مانند مسمومیت‌های حاد و مزمن، درد‌های اسکلتی‌عضلانی و آسیب‌های اندام‌ها و دستگاه‌های بدن مانند ریه، چشم، گوش، پوست و قلب و عروق. این مسئله با شیوع گسترده ویروس کرونا در این دو سال که مشکلات اقتصادی و اجتماعی و آسیب‌های جسمی زیاد را به همراه داشته، مخاطرات بیشتری را هم در مقایسه با گذشته برای این قشر گذشته ایجاد کرده‌است، به‌ویژه برای گروه‌هایی که ارتباط نزدیک‌تری با مردم دارند، مانند کارکنان وزارت بهداشت و درمان، معلمان، کارمندان بانک‌ها و نیرو‌های انتظامی که سبب شد برخی در این میان جان خود را از دست بدهند.
کارشناسان بهداشت حرفه‌ای در این موقعیت حساس نقشی کلیدی و اساسی برعهده داشتند، زیرا هم باید بر مسائل آسیب‌زای شغلی و هم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی برای مقابله با کرونا نظارت می‌کردند. تعدادی از این عزیزان هم درگیر کرونا شدند و جان خود را از دست دادند. شایسته است از آن‌ها هم در کنار دیگر شهدای مدافع سلامت یادی بکنیم.
آنچه رسالت شغلی کارشناسان بهداشت حرفه‌ای را در جامعه حساس و مهم می‌کند، نگاه به نیروی انسانی به عنوان سرمایه‌های جبران‌ناپذیر و گران‌قدر جامعه و حفظ و بهبود سلامت آن‌ها در بخش‌های مختلف و محافظت از آن‌ها در برابر بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار و جلوگیری از تشدید بیماری‌های مرتبط با کار است، به‌ویژه برای شاغلانی که دارای نقص سیستم ایمنی بدن هستند و بیماری‌های مزمنی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی سلامت آن‌ها را تهدید می‌کند. به هر حال، شناسایی و ارزیابی و کنترل عوامل زیان‌آور شغلی مانند عوامل بیولوژیکی، شیمیایی، فیزیکی و ارگونومیکی در محیط‌های کاری افزون بر تخصص و مهارت و صبر و حوصله، نیازمند جلب مشارکت کارفرمایان و کارگران عزیز است.
خوشبختانه با حمایت‌های قانونی و الزام‌های اجرایی و همراهی کارفرمایان و کارگر‌ها شاهد اتفاق‌های خوبی در این سال‌ها در این زمینه و بهبود شرایط بوده‌ایم. برای همین، شایسته است در روز جهانی بهداشت حرفه‌ای که در پیش رو داریم، با یادی از همه شاغلان این بخش و توجه بیشتر به بحث بهداشت حرفه‌ای در محیط‌های کاری، از زحمات این عزیزان قدردانی کنیم.
***
%۴ تا %۲۰
سرطان‌های شغلی ۴ تا ۲۰ درصد بیماران سرطانی را تشکیل می‌دهندکه سرطان ریه، مزوتلیوما و مثانه شایع‌ترین انواع آن هستند
مردان > زنان
۳۰-۲۰ درصد مردان و ۲۰-۵ درصد زنان شاغل، در محیط‌های کاری در معرض عوامل سرطان‌زای ریوی هستند
۱۵۷.۰۰۰.۰۰۰ بیماری
بر اساس پیش‌بینی سازمان جهانی بهداشت، سالانه ۶۵ تا ۱۵۷ میلیون بیماری شغلی فقط بر اثر تماس با مواد شیمیایی ایجاد می‌شود
۴۵ سال
کمردرد شایع‌ترین علت ناتوانی شغلی در افراد بیش از ۴۵ سال به‌ویژه در شغل‌هایی
مانند پشت‌میزنشینی و رانندگی است
%۳۷
۳۷ درصد کمردرد‌ها براثر عوامل خطرزای شغلی به وجود می‌آیند
۴۵ دقیقه
نشستن بیش از ۴۵ دقیقه پشت میز کار به مرور سبب خستگی و ضعف عضلات ناحیه پشت و کمر و شکم می‌شود و زمینه را برای ابتلا به کمردرد فراهم می‌کند
۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ دلار
بیماری‌های اسکلتی‌عضلانی ناشی از کار سالانه ۲۰ تا ۵۰ میلیارد دلار به انسان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی در سراسر دنیا هزینه تحمیل می‌کنند
یک‌دوم
از ۲۰ سال پیش تاکنون سن افرادی که به علت درد‌های اسکلتی‌عضلانی به پزشک مراجعه می‌کنند، نصف شده و به ۳۰ سال رسیده است
%۳۰
۳۰ درصد از غیبت‌های محل کار در مشکلات روانی ریشه دارد و حدود ۲۹ درصد کارگران، گرفتار نوعی بیماری روحی هستند
۱۰ درجه
به ازای هر ۱۰ درجه خم شدن به سمت جلو درحالت نشسته، دو برابر بیشتر به ماهیچه‌های کمر فشار وارد می‌شود
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
