درباره آثار و برکات روضه‌های خانگی با محور خانواده

الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ بوی چای دم کشیده می‌آید. دورتا دور در و دیوار اتاق کتیبه و پرچم مشکی زده اند. کم کم جمعشان جمع می‌شود. همسایه و فامیل و آشنا خودشان را سر ساعتی مشخص برای مجلس ذکر اهل بیت (ع) به محل می‌رسانند. احوال پرسی‌ها قبل و بعد روضه جان می‌گیرد و از حال و روز هم با خبر می‌شوند. مداح از ظرفیت حضور مستمعان حاضر در جلسه استفاده می‌کند و اصل و محور صحبت هایش را در باب خانواده و تربیت فرزند می‌گذارد با چاشنی تأکیدات دینی. ذکر احادیث و مصائب اهل بیت (ع) هم پایان بخش روضه‌های خانگی است با بوی خوش چای دم کشیده.

همه ما با این روضه‌های خانگی آشنایی داریم. روضه‌هایی که در نگاه نخست همه را به یاد ماه محرم می‌اندازد. استناد تاریخی دقیقی برای برگزاری روضه‌های خانگی وجود ندارد، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مذهبی و تاریخی ریشه این روضه‌ها به دوره صفویه برمی گردد. معنای روضه باغ و بوستان است. به اعتقاد کارشناسان مذهبی و تاریخی چرایی و ریشه نام گذاری نوحه خوانی برای ائمه (ع) به نوحه خوانان دوره صفویه برمی گردد. نوحه خوان‌ها در آن زمان از کتاب «روضه الشهدا» نوشته ملاحسین کاشفی سبزواری مصائب ائمه (ع) را نقل می‌کردند و در این راستا رفته رفته مجالس ذکر مصیبت را «روضه» نامیدند.

زیاد دور نیست زمانی که هر کوچه در دوران محرم روضه‌های خانگی برپایه دهه‌های محرم داشت. روضه دهه اول، دهه دوم و پایان ده روز روضه خوانی با حضور دسته جمعی خانواده‌ها و پخت دسته جمعی نذری همراه بود. هنوز هم خیلی از خانواده‌های مشهدی در ایام محرم روضه خانگی دارند.
این را که در شرایط امروز روضه‌های خانگی چه تأثیر و کارکردی می‌تواند در جامعه و تحکیم بنیان خانواده داشته باشد از منور شایسته خو، مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس، جویا شدیم.

تحکیم خانواده

محور ابتدایی گپ وگفتمان با مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس مشهد آثار و برکات روضه‌های خانگی با محور خانواده است. مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس با اشاره به جایگاه و اهمیت خانواده به عنوان کوچک‌ترین سلول و پایه بنیادی جامعه می‌گوید: جامعه‌ای می‌تواند راه تعالی را پیش بگیرد که نهاد پایه‌ای و بنیادی خود را که خانواده است بتواند به نحو شایسته جهت دهی کند.
مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس مشهد قبل از تکمیل گفته هایش با محور آثار روضه‌های خانگی بر این نکته تأکید می‌کند که بهتر است این محافل به نام محافل ذکر اهل بیت (ع) نامیده شود.

شایسته خو در ادامه نگاهی به شکل گیری این روضه‌ها دارد. او‌ می‌گوید: در سیره و روایت ائمه اطهار (ع) به موضوع برپایی و برگزاری مجلس عزای امام حسین (ع) و ذکر مصیبت اهل بیت (ع) تأکیدات بسیار داریم. در همین ارتباط امام رضا (ع) رحمت می‌فرستند بر کسانی که امر اهل بیت (ع) را احیا کنند. از امام رضا (ع) سؤال می‌شود که چگونه امر اهل بیت (ع) احیا می‌شود؟ امام رضا (ع) در پاسخ می‌فرمایند: اگر محاسن کلام اهل بیت (ع) به مردم برسد مردم عاشق دین می‌شوند.
مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس مشهد در تکمیل گفته هایش تشکیل این مجالس خانگی را یکی از محور‌های اصلی برای رساندن محاسن کلام اهل بیت (ع) بیان می‌کند.

شایسته خو برگزاری این محافل ذکر اهل بیت (ع) را محور اصلی برای استحکام بنیاد خانواده‌ها می‌داند. او در این باره می‌گوید: خانواده مرکز ثقل و پایه بنیادی تشکیل یک جامعه است. اگر این مجالس بتواند تکالیف و روش‌های اصلاح و تربیت خانواده را ارائه دهد، اعضای خانواده مانند حلقه‌های یک منظومه با یکدیگر ارتباط می‌گیرند. از سوی دیگر همین روضه‌های خانگی و نقشی که در استحکام خانوده‌ها دارد می‌تواند دست مایه بسیاری از نهاد‌ها و سازمان‌های متولی باشد تا جهت دهی کار‌ها و امور خود را درباره موضوع خانواده داشته باشند.

به گفته مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس، راهبرد اصلی شیطان و آسیب‌های جامعه از شکستن ساختار بنیاد خانواده ایجاد می‌شود. صله رحم و تازه شدن دیدار خانواده‌ها و همسایه‌ها و نیز آشنایی‌های جدید برای تشکیل خانواده از دیگر برکات این محافل خانوادگی است.

مجالس خانگی در مسیر کارکرد مثبت

شایسته خو در پاسخ به این سؤال که آیا این محافل و مجالس خانگی ذکر اهل بیت (ع) توانسته است کارکرد‌های مثبت ذکر شده را داشته باشد، می‌گوید: دوران کرونا و دوری‌هایی که در پی آن شکل گرفت سبب شد طیف گسترده‌ای از خانواده‌ها حس ضرورت این محافل را بیش از قبل متوجه باشند. این محافل اتصال و ارتباط خانواده را استحکام می‌بخشد.
او ادامه می‌دهد: این جمع شدن حلقه‌های خانواده در مناسبت‌ها می‌تواند مسیری برای جهت دهی و استحکام خانواده‌ها باشد.

راهکار مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس مشهد برای استفاده از ظرفیت این مجالس بر سامان دهی آن هاست. او در این باره پیشنهادی دارد: به منظور استفاده از این ظرفیت، بهتر است متولیان فرهنگی سامانه‌ای را طراحی کنند که بر اساس آن تمام افرادی که این محافل را برگزار می‌کنند در این سامانه ثبت نام کنند.
او در ادامه بیان می‌کند: پس از این ثبت نام مسئولان فرهنگی می‌توانند محور‌ها و اولویت‌های جامعه، اعم از محور‌های آسیبی یا محور‌های مورد نیاز تأکیدی را اعلام کنند تا تمام این محافل بتوانند مجالس خود را با محوریت این موارد برگزار کنند.

سپردن محفل ذکر به دهه هشتاد‌ی ها و دهه نودی‌ها

مدیر مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس مشهد به نقش و جایگاهی که نوجوانان و کودکان در این محافل ذکر می‌توانند داشته باشند نیز اشاره می‌کند. به گفته او‌ می‌توان برگزاری این محافل یا حتی موکب را با همراهی امام مسجد محل و بزرگ تر‌ها به نوجوان سپرد تا آنان با حضور در این مجالس جدا از تجربه اندوزی برای گرداندن این مجالس بتوانند از همان نوجوانی در مسیر شکل گیری یک جامعه سالم گام بردارند و بزرگ شوند.