میزگرد | بررسی مطالبات بازنشستگان تأمین اجتماعی

سعید کریم پور | شهرآرانیوز؛ بازنشستگی آخرین مرحله از زندگی کاری یک فرد است. کسی که سال‌های زیادی را مشغول فعالیت بوده است و حالا می‌خواهد با آرامش گذران حیات کند. با این همه، در کشور ما این قشر با مشکلاتی روبه رو هستند که شاید زیبنده جایگاه آن‌ها به عنوان افراد مسن این جامعه نباشد. کسانی که سال‌ها به کشور خدمت رسانی کرده اند و این روز‌ها نیاز به استراحت دارند، اما شرایط معیشت و گرفتاری‌های اقتصادی آسایش را از آن‌ها گرفته است.

البته که نمی‌توان کتمان کرد در طی این سال‌ها برای آن‌ها اقدامات زیادی انجام شده است، اما با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، می‌طلبد به این موضوع توجه بیشتری شود. از همین رو، برای بررسی وضعیت بازنشستگان تأمین اجتماعی میزگردی با حضور علی اصغر رضایی، عضو هیئت مدیره کانون عالی بازنشستگان کشور و رئیس کانون بازنشستگان خراسان رضوی، رحمت ا... پورموسی، نایب رئیس کانون بازنشستگان مشهد و دبیر کانون بازنشستگان خراسان رضوی، فرج ا... براتی، بازرس کانون بازنشستگان مشهد و حمید زینعلی، عضو هیئت مدیره کانون بازنشستگان مشهد برگزار کردیم تا با مشکلات آن‌ها از نزدیک آشنا شویم.

تعداد بازنشستگان مشهد

عضو هیئت مدیره کانون عالی بازنشستگان کشور با ارائه آماری از وضعیت مستمری بگیران مشهد و استان اظهار کرد: بر اساس آمار موجود تا پایان سال گذشته ۲۴۶ هزار و ۵۱۱ مستمری بگیر اصلی در خراسان رضوی زندگی می‌کرده اند که از این تعداد ۱۵۸ هزار و ۷۲۱ نفر ساکن مشهد بوده اند. تعداد این افراد به همراه خانواده هایشان به ۴۴۰ هزار و ۵۱۶ نفر می‌رسد.

علی اصغر رضایی، با بیان اینکه ۱۶ کانون از کانون‌های بازنشستگان در شهرستان‌های خراسان رضوی فعال است، گفت: این کانون‌ها زیرمجموعه کانون بازنشستگان استان فعالیت دارند، ولی به لحاظ عملکردی مستقل بوده و پل ارتباطی بین بازنشسته‌ها و سازمان تأمین اجتماعی هستند. هم اکنون در مشهد و بیشتر شهرستان‌های استان ارائه خدماتی نظیر بیمه تکمیلی، پرداخت وام ها، عضویت در کانون و... به صورت غیرحضوری انجام می‌شود.

رضایی بیان کرد: باید توجه داشت از مهر ۱۳۹۰ بیمه تکمیلی به صورت سراسری منعقد می‌شد و کانون عالی بازنشستگان کشور آن را پیگیری می‌کرد و کانون‌های استانی مجری این موضوع بودند. سال‌های گذشته سازمان تأمین اجتماعی به پرداخت حق بیمه‌های تکمیلی کمکی نمی‌کرد، اما چند سال پیش تغییراتی صورت گرفت و کمک سازمان برای این منظور ماهانه ۳ هزار تومان بود. بعد از آن، این رقم به ۲۱ هزار تومان افزایش پیدا کرد و در قرارداد آخری که تا انتهای امسال اعتبار دارد، سازمان تأمین اجتماعی پرداخت ۵۰ درصد از حق بیمه تکمیلی بازنشستگان را تقبل کرده است.

چرا به اصل ۲۹ قانون اساسی عمل نمی‌شود؟

رئیس کانون بازنشستگان خراسان رضوی اضافه کرد: پرداخت این رقم کمک خوبی به بازنشستگان بود چرا که ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بازنشسته در کشور ما زندگی می‌کنند. با این همه، گله ما از دولت این است که چرا برابر اصل ۲۹ قانون اساسی عمل نمی‌شود؟ بنا بر این اصل درمان آحاد ملت بر عهده دولت و بر اساس قانون سازمان تأمین اجتماعی درمان بازنشستگان بر عهده این سازمان است، اما در حال حاضر دولت نه سرانه درمان کشوری را به سازمان پرداخت می‌کند و نه خود امر درمان را تقبل می‌کند. این موضوع هم ناشی از کمبود منابع است. همه این‌ها در حالی است که بازنشستگان هنگامی که استخدام شده اند، حق بیمه خود را پرداخت کرده اند و بر مبنای آن سازمان باید صفر تا ۱۰۰ درمان این قشر را بر عهده بگیرد.

رضایی، با بیان اینکه سازمان تأمین اجتماعی به دلیل اینکه توانایی مالی ندارد، خیلی از دارو‌ها را از چرخه بیمه خارج کرده است و بسیاری از اعمال جراحی را نیز نمی‌پذیرد، بیان کرد: امکانات سازمان تأمین اجتماعی جواب گوی درمان جمعیت تحت پوشش آن نیست. به همین دلیل و براساس اجبار، بازنشستگان سراغ بیمه تکمیلی رفته اند. البته شرکت‌های فعال در این حوزه، شرکت‌های درآمدی و هزینه‌ای هستند.

بر این مبنا نمی‌توان آن‌ها را خیرخواه بازنشستگان دانست. از دیگر سو این شرکت‌ها وظیفه‌ای هم در قبال این موضوع ندارند. به طور کلی شرکت‌های بیمه گر به دلیل اینکه دنبال کسب درآمد هستند، خیلی بازنشستگان را نمی‌پذیرند و، چون این موضوع برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد، خطر نمی‌کنند. بازنشستگان نیز به دلیل اینکه توان مالی ندارند، نمی‌توانند همه درمان خود را مشمول بیمه تکمیلی کنند. از همین رو فشار زیادی روی بازنشستگان است.

عضو هیئت مدیره کانون عالی بازنشستگان کشور افزود: چند سالی است که برای پیگیری و پوشش امور درمانی بازنشستگان با بیمه آتیه سازان حافظ قرار داد منعقد می‌شود که آن هم یک بیمه درمانی است و زیر نظر وزارت بهداشت فعالیت دارد و تنها امر درمان را دنبال می‌کند. هم اکنون این بیمه به دلیل افزایش قیمت‌های مربوط به تجهیزات و تعرفه‌های پزشکی و همچنین شیوع کرونا زیان زیادی دیده و پرداخت‌های آن به تأخیر افتاده که این موضوع نیز نارضایتی‌های زیادی به دنبال داشته است.

تورم بی سابقه

وی با تاکید بر اینکه بازنشستگان سال‌ها خدمت کرده اند تا در انتهای عمر خود از یک رفاه نسبی برخوردار باشند، گفت: البته از ابتدای انقلاب تاکنون موضوع افزایش حقوق مستمری بگیر‌ها و همچنین رشد حداقل دستمزد کارگران و بازنشسته‌ها که از ابتدای امسال از سوی این دولت صورت گرفته، بی سابقه بوده است.

امسال برای حداقل بگیر‌ها ۵۷ و برای سایر سطوح ۳۸ درصد به علاوه ۵۱۵ هزار تومان افزایش حقوق اعمال شد، ولی باید به این نکته هم توجه داشت که چنین تورمی در سال‌های بعد از انقلاب نداشته ایم.   حداقل مستمری بازنشسته‌ها ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است، اما خط فقر خیلی بیشتر از این رقم است. همچنین کف مستمری بازنشسته‌های تأمین اجتماعی حدود یک میلیون تومان از کف مستمری بازنشستگان کشوری و لشکری کمتر است.

رضایی ادامه داد: ۷۲ درصد بازنشستگان تأمین اجتماعی کشور و مشهد حداقل بگیر هستند که همه عائله‌مند شده اند و هزینه‌های درما ن هم بیشتر شده است که متأسفانه توان پرداخت آن را ندارند. اینجاست که به نظر می‌رسد دولت‌ها نتوانسته اند آن عدالت اجتماعی مد نظر را برقرار کنند.

سر تامین اجتماعی شلوغ است

رئیس کانون بازنشستگان خراسان رضوی با اشاره به مشکلات ناشی از قانون گذاری در کشور و تأثیر آن بر معیشت بازنشستگان بیان کرد: اصل ۲۹ قانون اساسی درمان رایگان، مسکن و اشتغال را وظیفه حاکمیت می‌داند، ولی دولت و مجلس قوانینی تصویب می‌کنند که موجب بار شدن وظیفه عدالت اجتماعی شان بر سازمان می‌شود. برای این وظایف جدید هم یا منابعی پیش بینی نمی‌شود یا اگر می‌شود، آن را پرداخت نمی‌کنند. هم اکنون به قدری بر دوش سازمان تأمین اجتماعی وظیفه محول شده که کشش اجرای آن را ندارد. از دیگر سو دولت بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان به سازمان تأمین اجتماعی بدهکار است. در واقع بزرگ‌ترین بدهکار به سازمان تأمین اجتماعی دولت و شرکت‌های دولتی هستند.

متناسب سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی

در ادامه رحمت ا... پورموسی، نایب رئیس کانون بازنشستگان مشهد و دبیر کانون بازنشستگان خراسان رضوی، با بیان اینکه بزرگ‌ترین مسئله بازنشستگان سوءمدیریت است، گفت: علت این موضوع این است که اصل سه جانبه گرایی یعنی کارگر، کارفرما و دولت در روابط کار به خوبی پیاده نمی‌شود. باید توجه داشت بهترین مشاور دولت‌ها برای چینش مسئولان، کارگران هستند. مسئولانی که متخصص، صنفی و دل سوز و همچنین از بدنه قشر کارگر باشند. متأسفانه از گذشته چینش‌ها در مسئولان و مدیران دقیق نبوده که نهایتا لطمه آن را جامعه هدف می‌بیند. اگر این چینش‌ها بهتر بود و مسئولان مشاوران بهتری در اختیار می‌گرفتند، امروز وضعیت جامعه کارگران هم بهتر بود.

وی بیان کرد: به صورت میانگین در کشور ۷۲ درصد از بازنشستگان با حقوق حداقل  کار زندگی می‌کنند. سیاست دولت این بود که دستمزد کارگران حداقل بگیر با دیگر کارکنان یکی باشند. به نظر ما در ابتدای امر لازم است شورای عالی کار با توجه به قانون در حداقل دستمزد کارگران تجدیدنظر کند تا این حداقل‌ها افزایش یابد. پورموسی اضافه کرد: موضوع دیگری که ابتر مانده، این است که در ماده ۳۰ قانون برنامه ششم توسعه موضوع همسان سازی حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری مطرح شده است. در ماده ۱۲ آن نیز موضوع متناسب سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی با سایر بازنشستگان آمده است.

خوشبختانه اجرای ماده ۳۰ برنامه ششم به صورت صددرصد انجام شد، ولی متناسب سازی حقوق بازنشستگان در دو مرحله انجام گرفت و نهایتا ۷۵ درصد از آن پیاده شد و ۲۵ درصد دیگر باقی مانده است. با پیگیری‌های انجام شده، رئیس سازمان تأمین اجتماعی قول نهایی شدن این موضوع را داد که البته هنوز انجام نشده است. باید توجه داشت تنها تا پایان برنامه ششم توسعه فرصت اجرای این موضوع وجود دارد؛ بنابراین تقاضا می‌شود هر چه سریع‌تر این موضوع به نتیجه برسد، چون یکی از مطالبات جدی بازنشستگان است. همچنین لازم است در صورت پیاده سازی این موضوع، مابه التفاوت آن نیز از ابتدای سال محاسبه شود.

دبیر کانون بازنشستگان خراسان رضوی در مورد عیدی و پاداش بازنشستگان نیز بیان کرد: این موضوع نیز یک مطالبه جدی در کل کشور است. باید توجه داشت عیدی و پاداش شاغلان مشمول مصوب ۶ اسفند ۱۳۷۰ مجلس است. یعنی کارفرمایان مکلف هستند در پایان هر سال، دوماه حقوق به شرطی که از سه ماه حقوق کارگر متجاوز نباشد را به عنوان عیدی و پاداش به وی پرداخت کنند، اما در حال حاضر عیدی یک کارگر بازنشسته به صورت کارمندی محاسبه می‌شود؛ در حالی که دیگر مزایایی که کارگران بازنشسته نیاز دارند مانند کارمندان محاسبه نمی‌شود.

وی ادامه داد: در این باره کانون بازنشستگان استان ماده واحده‌ای را تدوین و آن را به مجلس ارائه کرد. سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرد بودجه‌ای برای این منظور در اختیار ندارد. به طور دقیق‌تر سازمان در سال ۱۴۰۰ براساس قواعد کارگری باید حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان به بازنشستگان خود عیدی می‌پرداخت، اما کلا ۵ هزار میلیارد تومان عیدی پرداخت کرده بود. در واقع بازنشستگان یک سوم عیدی خود را دریافت کرده اند و از نظر ما هنوز دوسوم عیدی را طلبکار هستند؛ بنابراین ماده واحده مورد اشاره اصلاح شد و طرحی ارائه کردیم مبنی بر اینکه از همین امسال از عیدی ۱۴ میلیون شاغل بیمه پرداز تأمین اجتماعی در کشور حق بیمه کسر شود و کارفرما و کارگر سهم خود را بپردازند. این موجب می‌شود سازمان بتواند عیدی را براساس همان قاعده دو ماه محاسبه حقوق به کارگر بازنشسته بپردازد.

پورموسی، با اشاره به استقبال مدیر عامل سازمان تأمین اجتماعی کشور از این طرح گفت: این طرح در وزارت کار است تا در شورای عالی کار بررسی و نهایتا لایحه آن به مجلس ارائه شود. این موضوع تاکنون به نتیجه نرسیده است.

قصه پرغصه مسکن

نائب رئیس کانون بازنشستگان مشهد با اشاره به موضوع مسکن، از آن به عنوان یکی از مشکلات اصلی بازنشستگان یاد کرد و افزود: امروز قسمت عمده‌ای از سبد معیشتی که بر اساس آن حقوق کارگر تعیین می‌شود، به مسکن اختصاص پیدا می‌کند. عمدتا کارگران و بازنشستگان در حاشیه شهر‌ها ساکن هستند، ولی همانجا هم هزینه اجاره خانه زیاد است و شاید ۴۰ تا ۴۵ درصد از سبد معیشت یک بازنشسته یا کارگر به این موضوع اختصاص پیدا می‌کند.

برای بازنشستگان تأمین اجتماعی سهام عدالت در نظر گرفته شود

فرج ا... براتی، بازرس کانون بازنشستگان مشهد هم به فهرستی بلندبالا از مشکلات بازنشستگان تأمین اجتماعی اشاره و اظهار کرد: یکی از مسائل کنونی ما بدهی کلان دولت به سازمان تأمین اجتماعی است که بالغ بر ۴۲۰ هزار میلیارد تومان است و پرداخت هم نمی‌شود. مسئله بعدی تحمیل قوانین حمایتی بر سازمان تأمین اجتماعی است که از وظایف حاکمیت است؛ آن هم بدون تخصیص منابع مالی.

وی اضافه کرد: همچنین لازم است از سوء مدیریت در زیرمجموعه سازمان تأمین اجتماعی جلوگیری شود تا شرکت‌های آن بتوانند درآمدزا باشد نه زیان ده. موضوع دیگر این است که باید صفر تا ۱۰۰ درمان رایگان برای کل بازنشستگان و بیمه پردازان پیاده شود.

یک شاغل با نرخ حداکثر، حق بیمه خود را در دوران اشتغال پرداخت کرده است. اگر یک کارمند ۱۵ هزار تومان بابت این موضوع پرداخت می‌کند، میزان حق بیمه پرداختی یک کارگر ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است. همچنین دولت از منابع ملی و صندوق اندوخته ارزی برای کارکنان و بازنشستگان لشکری و کشوری افزایش حقوق اعمال می‌کند، ولی از اندوخته کارگر به خود او پرداخت نمی‌شود.

براتی با بیان اینکه نباید از یاد برد که یک بازنشسته در دوره بازنشستگی هم باید دودرصد از حقوق خود را برای درمان به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند، تصریح کرد: یک بازنشسته نباید به بیمه تکمیلی نیاز داشته باشد. امروز در کانون بازنشستگان استان جمعیت زیادی تنها برای تقاضای بیمه تکمیلی حضور پیدا می‌کنند.

این شایسته نیست که کسی در این سن برای درمان خود این موضوع را پیگیری کند. دریافتی یک کارگر بازنشسته کمتر از کارمندان است؛ در حالی که یک کارگر تأمین اجتماعی حق بیمه بیشتری پرداخت کرده است. بازرس کانون بازنشستگان مشهد هم بر لزوم اجرای ۲۵ درصد باقی مانده متناسب سازی حقوق بازنشستگان تأکید کرد و گفت: در کنار این‌ها ضروری است سقف و تعداد وام‌های بازنشستگی نیز افزایش یابد و دریافت آن با سهولت همراه باشد.

براتی اضافه کرد: پیش از این بازدید از تمامی موزه‌ها در قالب طرح «کرامت رضوی» برای بازنشستگان با ارائه کارت بازنشستگی امکان پذیر بود که متأسفانه از اجرای آن هم جلوگیری شده و لازم است مجددا اجرای آن از سر گرفته شود. وی با اشاره به مشکل تأمین مسکن برای بازنشستگان بیان کرد: سازمان تأمین اجتماعی باید از بدو تأسیس به فکر مسکن بازنشستگان می‌بود که متأسفانه این موضوع انجام نشد.

البته هنوز هم دیر نشده و می‌توان از منابع سازمان تأمین اجتماعی و همچنین دریافت بدهی‌های دولت این موضوع را پیاده سازی کرد. بازرس کانون بازنشستگان مشهد بیان کرد: دریافت سهام عدالت نیز موضوع دیگری است که بسیاری از بازنشستگان تأمین اجتماعی آن را دریافت نکرده اند؛ در حالی که ارائه این تسهیلات برای بازنشستگان سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) فراهم شده است.

بازنشستگان برای زنده ماندن تلاش می‌کنند نه زندگی کردن

حمید زینعلی، عضو هیئت مدیره کانون بازنشستگان مشهد، در ادامه این میزگرد با بیان اینکه یکی از اشکالات امروز این است که فاصله مسئولان با مردم بیشتر شده و همین موجب اشتباهات آن‌ها در تصمیم گیری هایشان می‌شود، اظهار کرد: در گذشته وزیری که به استان سفر می‌کرد، سراغ تشکل‌ها هم می‌آمد تا از نزدیک مسائل آن‌ها را بشنود، ولی امروز به معاون وزیر هم نمی‌توان دسترسی داشت. همین شرایط موجب شده تصمیمات اشتباه اتخاذ شود.

وی با بیان اینکه یکی از مسائلی که همیشه جامعه بازنشستگی به آن گله‌مند بوده و تقاضای تجدید نظر در آن را داشته، موضوع پرداخت تسهیلات بوده است، بیان کرد: البته تفاوت میان بازنشستگان کشوری و لشکری با بازنشستگان تأمین اجتماعی در این زمینه به حداقل رسیده، اما باز هم میزان تسهیلات پرداختی به بازنشستگان تأمین اجتماعی ۱۲ میلیون تومان، اما برای بازنشستگان دولتی ۱۵ میلیون تومان است. باید توجه داشت به دلیل اینکه سازمان با کمبود منابع مالی روبه رو ست، کمتر توجهی به این موضوع داشته است، اما هر چه تورم بیشتر می‌شود، تقاضای دریافت تسهیلات نیز افزایش پیدا می‌کند.

تنها ۳۰ هزار از ۱۶۰ هزار بازنشسته استان وام گرفته اند

زینعلی ادامه داد: از ابتدای سال تاکنون برای ۴ هزار بازنشسته در مشهد سهمیه وام در نظر گرفته شده است. به طور کلی از ۱۶۰ هزار نفری که عضو کانون هستند، تنها ۳۰ هزار نفر یک نوبت وام گرفته اند، ولی بازنشستگان کشوری و لشکری سه بار وام دریافت کرده اند. عضو هیئت مدیره کانون بازنشستگان مشهد تصریح کرد: شرایط سخت معیشت این قشر موضوع درخور توجهی است و رشد مراجعات برای دریافت وام نشان می‌دهد بازنشستگان چه سختی‌هایی را تحمل می‌کنند.

در حقیقت بازنشستگان برای زنده ماندن تلاش می‌کنند نه زندگی کردن. هر چه سن بازنشستگان بیشتر می‌شود، بیشتر به مسئله درمان احتیاج پیدا می‌کنند و از همین رو مقوله تأمین درمان این قشر نیازمند توجه بیشتری است. وی تاکید کرد: از مسئولان تقاضا می‌شود اصل سه جانبه گرایی در اتخاذ تصمیمات برای جامعه کارگری مد نظر قرار گیرد و از نظرات بازنشستگان نیز برای این منظور استفاده شود. این رویه به افزایش رضایتمندی بازنشستگان منجر خواهد شد.