الهام مهدیزاده - چشم مسئولان بهداشت و درمان به دلالان جدید روشن! دلالانی که فارغ از نظارت و سخت گیری مسئولان، حالا حیطه کارشان از میدان گوهرشاد و عدالت (میدان‌های پنجراه و اعدام) به بیمارستان‌ها و مراکز همراه سرای بیمار هم کشیده شده است.
در محوطه‌های برخی بیمارستان ها، همراه سرا‌های بیمار و حتی داروخانه‌ها نفوذ کرده اند. به راحتی آب خوردن دارو می‌فروشند و پول به جیب می‌زنند. گاهی داروی تقلبی به مشتریان می‌دهند و گاهی پول می‌گیرند و به بهانه تهیه دارو، همراهان دل نگران بیمار را به حال خود رها می‌کنند و غیب می‌شوند. درد و بیماری مردم، برای برخی‌ها اسباب نان شده است.‌ای کاش این نان را با انصاف ببرند، نه با دور زدن قانون و فریب بیمار و همراهانش. آ ن‌ها سفره خود را هرجا که بیمار باشد، پهن می‌کنند؛ بیمارستان، داروخانه، همراه سرا و هرجایی که باشد، فرقی ندارد. روایت‌هایی که می‌خوانید، درباره شاهدان عینی و مردمانی است که درپی درمان خود یا عزیزانشان، با افرادی سوءاستفاده گر در حوزه دارو روبه رو شده اند.

ماندگار در همراه سرا
همراه سرای بیمارستان امام رضا (ع) نخستین جایی است که در آن روایتی از دلالی دارو مطرح می‌شود. روایت را یکی از شاهدان عینی این ماجرا تعریف می‌کند که به گفته خودش به دلیل بیماری، ۹ ماه می‌شود در همراه سرای این بیمارستان اقامت دارد.
صدیقه خانم اصالتا اهل سراوان سیستان است و ابتدای سال برای درمان به مشهد آمده است: «میهمان که چه عرض کنم، شده ام صاحب‌خانه.» روایت ۹ ماه ماندنش در مشهد و همراه سرای بیمارستان امام رضا (ع) را با خون سردی تمام و لبخندی که در جغرافیای چهره اش نقش می‌بندد، این گونه توضیح می‌دهد: اواخر اسفند سال قبل بود که تصادف کردم و پایم از مچ دچار مشکل شد. به علت شدت تصادف پایم از مچ قطع شده بود و باید پیوند زده می‌شد. چون آنجا امکان و شرایط درمان را نداشتند، دکتر‌ها من را به مشهد اعزام کردند. با این شرایط من به بیمارستان طالقانی مشهد منتقل شدم. چند ماه در آنجا بودم و متوجه مشکلی در خونم شدند. دکتر‌ها گفتند که خونم به شدت عفونت کرده است و باید عوض شود.
او ادامه می‌دهد: ۳ مرحله خونم را تعویض کردند، اما فرقی نکرد. بعد از آزمایش‌های بسیار گفتند سرطان دارم. واژه سرطان را عادی و بدون آنکه تغییری در چهره خون سردش ایجاد شود، به زبان می‌آورد و ادامه می‌دهد: به علت بیماری سرطان مدتی در بیمارستان امید بودم. چندبار جراحی کردم. الان هم مدتی است که در بیمارستان امام رضا (ع) هستم؛ البته راستش را بخواهید، بیشتر به علت استفاده از همراه سرا به اینجا آمده ام. روز‌ها برای ادامه کار‌های درمانی باید به بیمارستان امید رفت وآمد کنم و، چون جایی را برای ماندن ندارم، به همراه سرای اینجا آمده ام. اگر خدا بخواهد، تا زمانی که کار‌های درمانی ام تمام شود، اینجا هستم.

کلاه برداران دارویی
صدیقه برای آنکه مدت زیادی در همراه سرا بوده، ماجرا‌های بسیاری از شیوه‌های متفاوت و متعدد دلالی دارو را به چشم دیده است: چندوقتی بود مردی به اینجا می‌آمد و با همراهانی که وضعیت بیمارانشان وخیم بود، هم کلام می‌شد. زیاد هم سخت نیست؛ یکی دوبار که اینجا بیایید، از رنگ ورو و چشم‌های پف کرده بعضی همراه ها، می‌توانید اوضاع بیمارانشان را حدس بزنید. اینجا هرکسی دردی دارد و آدم‌ها دنبال یک گوش هستند تا حرف هایشان را بگویند و شاید راهی جلو پایشان گذاشته شود. این آقا با همین ترفند با همراهان مریض‌ها صحبت می‌کرد. طوری صحبت می‌کرد انگار کاره‌ای است و آشنا‌های زیادی برای تهیه دارو دارد؛ البته خیلی از دکتر‌ها و دارو‌ها را هم می‌شناخت.
او ادامه می‌دهد: نمی‌دانم چه کاره بود که این همه اطلاعات داشت. به علت همین حرف‌هایی که می‌زد، همه به او اعتماد پیدا کرده بودند. خودم هم کم کم داشت باورم می‌شد که دستش به جایی بند است و می‌تواند کاری بکند. آن روز‌ها اوضاع همسر یکی از خانم‌هایی که به همراه سرا می‌آمد، خیلی بد بود و در آی سی یو بستری شده بود. همسر آن خانم به دارویی خاص احتیاج داشت و همین آقا هم مدعی بود که می‌تواند دارویی خارجی برای این بیماری پیدا کند. او گفته بود که اگر این داروی خارجی را مصرف کنند، بیمار زودتر خوب می‌شود. با این شرایط ۱۵ میلیون تومان از این خانم گرفت تا این داروی خاص را بیاورد، اما دیگر برنگشت. شماره‌ای هم که داده بود، خاموش بود. یک بار دیگر هم یک نفر آمد و با همان ترفند از خانمی پول گرفت، اما دارو‌هایی که آورد، تاریخ مصرفش گذشته بود و سر این خانم هم این طوری کلاه گذاشتند.

دلالی دارو در محوطه بیمارستان‌ها
دلالی‌های دارو که صدیقه خانم در این مدت دیده است، متفاوت است. او حتی می‌گوید که یک بار در محوطه بیمارستان نشسته بود و خانمی پیش او آمد و قصد داشت دارویی را به او بفروشد: «تابستان بود. هوا آن قدر گرم بود که نمی‌شد چند دقیقه داخل همراه سرا منتظر بمانم. بیرون محوطه نشسته بودم. خانمی آمد و سؤال وجواب‌هایی درباره بیماری من کرد و بعد هم اسم چند دارو را آورد و گفت که می‌تواند این دارو‌ها را برایم تهیه کند. او مدعی بود با یکی از شرکت‌های پخش دارو همکاری می‌کند و می‌تواند نوع اصلی و خارجی دارو را بیاورد. خیلی با آب وتاب توضیح داد، اما من قبول نکردم و از او دارو نخریدم.» او البته از روایت‌های مشابه دیگری برای چند بیمار دیگر هم صحبت می‌کند که همه آن‌ها به دریافت پول و برنگشتن دلال یا تحویل داروی قلابی ختم شده است.

دلالی در راهرو‌های بیمارستان
دومین مقصد، بیمارستان دکترشیخ است. بازی با جان کودکان رنج کشیده از درد و آلام بیماری نمونه دردناک دلالی با جان است. در این بین تعدادی از دلالان پای خود را از پشت نرده‌ها و دیوار‌ها و حتی محوطه بیمارستان هم فراتر گذاشته اند. آن‌ها لابه لای ملاقاتی‌ها به بخش‌هایی که کودکان بستری هستند سرک می‌کشند و افرادی را که نیاز به دارو دارند شناسایی می‌کنند؛ موضوعی که پدر یکی از کودکان که فرزندش چند روزی است در بخش بیماران خونی بستری است، به آن اشاره می‌کند. این شهروند مشهدی که بعد از مدتی جست وجو برای یافتن دارو در داروخانه‌ها مجبور به مراجعه به دلال‌ها شده بود و از آن‌ها داروی لازم برای فرزندش را خریداری کرده بود، می‌گوید: دخترم مدتی بیمار شده بود. چندبار او را به دکتر بردیم، اما جوابی نگرفتیم و حالش بهتر نشد. دکتر‌ها بعد از آزمایش‌های متعدد اعلام کردند که سطح پلاکت خون دخترم پایین است و باید در بخش بیماران خونی بستری شود. با این شرایط دخترم چند روزی در این بخش بستری بود. در بخش بیماران خونی، کودکان سرطانی هم بستری هستند و یکی از دارو‌هایی که آنان مصرف می‌کردند، همین دارویی بود که برای دخترم به صورت روزانه تجویز شده بود. قیمت این دارو در حالت عادی یک میلیون تومان است. دکتر‌ها می‌گفتند که دارو از نوع دارو‌های نایاب نیست. همان زمان یکی از دکتر‌های دخترم با ارائه آدرس داروخانه‌ای به من اطمینان داد که داروخانه قطعا این دارو را خواهد داشت. وقتی به داروخانه رفتم متصدی داروخانه اعلام کرد، دارو تمام شده است.
او ادامه می‌دهد: روی رفتن به بیمارستان و اعلام اینکه دارو را پیدا نکرده ام، نداشتم. اما چاره‌ای نبود، به بیمارستان برگشتم و موضوع پیدا نشدن دارو را به همسرم گفتم. حال دخترم خوب نبود. داخل هرکدام از اتاق‌های بیمارستان دکترشیخ ۶ تخت دارد و راحت می‌توان صحبت‌ها و مشکل‌های والدین دیگر کودکان بیمار داخل اتاق را شنید. آن روز و بعد از رفتن من، والدین دختری که در اتاق دخترم بستری بود به همسرم گفته بودند دارویی که دختر من مصرف می‌کند، دختر آن‌ها هم مصرف می‌کند و می‌توانند برای تهیه دارو، با یک واسطه صحبت کنند. وی می‌افزاید: مادر این کودک به ما گفت که به صورت اتفاقی و در راهرو بیمارستان با این فرد آشنا شده و چندباری از او برای کودکش دارو خریده است. این را هم به ما گفت که اگر این دارو را می‌خواهیم باید سه برابر بازار پول بپردازیم. وقتی ۳ میلیون تومان برای او واریز کردیم، همان روز عصر و در کمتر از ۲ ساعت، دارو را برایمان فراهم کرد.
موضوع حضور دلالان دارو در همراه سرای بیماران بیمارستان دکترشیخ را نیز این گونه روایت می‌کند: همان روز‌هایی که دخترم در بیمارستان دکترشیخ بستری بود، حال وحوصله رفتن به خانه را نداشتم و ترجیح می‌دادم همان اطراف بیمارستان باشم، تا لحظه به لحظه از حال دخترم خبردار شوم. شبی با پدر یکی از بچه‌هایی که او هم فرزندش در بیمارستان بستری بود، به همراه سرای این بیمارستان رفتم. حال وروز فرزندان بیمار، خواب از چشم‌های پدر‌ها گرفته بود و داخل همراه سرا هر چند نفر با هم درباره اینکه مشکل فرزندشان چیست و کدام دکتر بهتر است، صحبت می‌کردند. آنجا هم موضوع دارو داغ بود و یکی از پدر‌ها که نزدیک یک ماه فرزندش در بیمارستان بستری بود، از فردی می‌گفت که یکی دو بار به همراه سرای بیمارستان دکترشیخ آمده و از آشنایی اش با شرکت‌های پخش دارو و نفوذش برای تهیه هر دارویی سخن گفته بود.

فروش دارو بدون نسخه در داروخانه
به سراغ شهروند دیگری می‌رویم که مادرش چندسالی است دارویی خارجی برای بیماری اعصاب و روان مصرف می‌کند. این خانم می‌گوید: تا اوایل سال برای پیدا کردن دارو مشکل نداشتیم و هرزمان که می‌خواستیم این دارو را به قیمت ۲۰۰ هزار تومان خریداری می‌کردیم، اما از چندماه قبل دوباره داروخانه‌ها می‌گویند که به دلیل تشدید تحریم ها، این دارو وارد کشور نمی‌شود و دارو را ندارند. به چند داروخانه رفتم، اما جواب همه آن‌ها همین بود؛ نداریم. با هرکسی که می‌توانست در این رابطه کمکمان کند صحبت کردم. بعد از کلی پرس وجو با یکی از کارکنان شرکت‌های پخش دارو آشنا شدیم. او آدرس داروخانه‌ای را داد که همین دارو را به هر اندازه که بخواهیم دارد، اما دارو را بدون نسخه و بیمه تکمیلی می‌فروشد. به علت مشکل مادرم حاضر شدیم این دارو را همان طور که داروخانه گفته بود، به قیمت آزاد خریداری کنیم.
شهروند بعدی که از وضعیت نفوذ دلال‌ها به داروخانه و مراکز درمانی گله دارد، می‌گوید: مدتی است که برای تهیه قرص دگزامفتامین که قرصی خارجی است و فقط ازطریق یکی از داروخانه‌ها توزیع می‌شود، با مشکل مواجه هستیم. پسرم روزانه باید ۲ قرص کامل مصرف کند، اما به گفته مسئولان داروخانه یادشده، داروخانه نمی‌تواند به دلیل شرایط تحریم سهمیه ماهانه‌ای که پزشکان برای هر بیمار تجویز می‌کنند را در اختیار آن‌ها قرار بدهد. او می‌افزاید: با وجود این ازطریق آشنایی با یکی از دلال‌ها توانستم چند ورق از این قرص را به قیمت بیش از سه برابر به دست بیاورم. قیمت هر ورق از این قرص ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومان است، اما به ازای هر ورق آزاد این قرص، ۵۵ هزار تومان پرداخت کردم!

با تخلفان برخورد می‌کنیم
برای رسیدن به پاسخ پرسش هایمان، درباره چرایی خرید و فروش دارو در همراه سرای بیمارستان ها، ماجرا را از دکتر علی خرسند، رئیس دانشگاه امام رضا (ع) جویا می‌شویم. وی نیز هرگونه سؤال و جواب را منوط به پیگیری از طریق روابط عمومی بیمارستان اعلام می‌کند.
بعد از پیگیری یک هفته‌ای برای گفتگو با یک مقام مسئول در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سرانجام مرکز اطلاع رسانی دانشگاه سؤالات ما را به صورت کتبی پاسخ داد!
در پاسخ روابط عمومی دانشگاه به سؤال علت حضور دلالان دارو در همراه سرا‌ها آمده است: تاکنون دراین باره موضوعی به معاونت منعکس نشده است. پیشنهاد می‌شود که موضوع ابتدا از طریق حراست بیمارستان پیگیری شود.
در ادامه و در پاسخ به اینکه برخی همراهان بیمار در بیمارستان امام رضا (ع) ماجرای کلاهبرداری یکی از دلالان دارو را اعلام کرده اند، آمده است؛ این موضوع را با حراست بیمارستان در میان گذاشتیم که این گونه پاسخ دادند؛ «تاکنون چیزی دراین باره به معاونت غذا و دارو گفته نشده است.»
سؤال دیگر ما نحوه نظارت این دانشگاه بر داروخانه‌ها بود. اینکه برخی از شهروندان از بعضی داروخانه‌ها گله دارند و می‌گویند که تعدادی از دارو‌ها را که به اذعان پزشکان چندان کمیاب نیست به نحوی در اختیار بیماران و همراهان آنان قرار می‌دهند که گویا این دارو‌ها در فهرست دارو‌های کمیاب قرار گرفته است و درنهایت با این بازارگرمی، دارو را با قیمت بیشتر و بدون نسخه می‌فروشند و اینکه دانشگاه علوم پزشکی چگونه برعملکرد داروخانه‌ها نظارت می‌کند، پاسخ دریافتی ما این بود: باتوجه به اینکه دارو‌های خاص در اختیار داروخانه‌های محدودی قرار گرفته است، اگر این گونه موضوع‌ها مشاهده شد، حتما به واحد بازرسی اطلاع رسانی شود تا برخورد لازم صورت گیرد.
پاسخ پرسش دیگر ما درباره زمان و تعداد بازرسی‌ها از داروخانه‌ها نیز به این قرار است: بازرسی از داروخانه‌ها به صورت متناوب و با زمان بندی مشخص انجام می‌شود. در هر سال دست کم ۳ تا ۴ بار بازرسی از هر داروخانه انجام می‌شود. البته از داروخانه‌هایی که تخلف داشته اند، برای بررسی بیشتر، بازرسی بیشتری انجام می‌شود. آخرین پرسش ما مبنی بر این بود که علت تفاوت قیمت یک دارو در چند داروخانه چیست؟ پاسخ نیز به این قرار بود: قیمت دارو‌ها در سایت سازمان غذا و دارو در دسترس است. البته باتوجه به شرکت سازنده آن باید جست وجو شود؛ زیرا دارو‌های ایرانی نیز بسته به شرکت‌های سازنده تفاوت قیمت دارند. برای اطلاع از قیمت‌ها به سایت nfi/ir.gov.fda.irc قسمت اطلاعات دارویی مراجعه شود و درصورت ابهام بیشتر، شهروندان می‌توانند با شماره ۳۸۷۶۳۹۱۴ تماس بگیرند.