به‌مناسبت سالروز شهادت امام‌باقر (ع) خوب است از دیدگاه‌های ایشان درباره خانواده بیشتر بدانیم. یکی از موضوعاتی که ما در بیشتر مواقع آن را نادیده می‌گیریم، خشونت و سوء‌خلق است که این امر در خانواده، زشت‌ترین خشونت است. در اخلاق اسلامی بر پاسداشت حقوق خانواده و حاکمیت مدارا و کرامت کردن و حرمت داشتن و حسن خلق با خانواده، تأکید شده است.

بداخلاقی و سوءخلق در همه زمینه‌ها بد است، اما در درون خانواده بدتر است. اهل‌بیت (ع) همواره پیروان خویش را به رحمت و عزت خانواده و اهل‌وعیال سفارش کرده و از بدخلقی بازداشته‌اند. امام‌باقر (ع) فرموده‌اند: «مَا اَقبَح... سُوءُ الخُلقِ عَلی الاهل؛ چقدر قبیح و زشت است... سوءخلق در خانواده. (نزهه‌الناظر و تنبیه‌الخاطر، ص ۱۰۴ و ۱۰۵ * عوالم العلوم‌والاحوال من الآیات‌والاخبار و الاقوال مستدرک سیده‌النساء علیهاالسلام الی الامام‌الجواد علیه‌السلام، ج ۱۹، ص ۲۱۰).

{$sepehr_key_412}

سوءخلق، ضد حسن‌خلق است و سوء‌خلق، قبیح و مذموم و حسن خلق، زیبا و ممدوح است. براساس این حدیث، کمترین اهانت و خشونت به خانواده، نفی شده است. زشت شمردن سوءخلق دربرابر اهل، راهنمای شایستگی حسن‌خلق دربرابر اهل است. «اهل» در مرحله نخست، پدر و مادر و همسر و فرزندان و سپس خویشان و بستگان و فامیل و خاندان انسان است. «سوء‌خلق» همه جلوه‌های بدرفتاری و بدگفتاری و شر و تباهی و اقدامات اندوه‌بار و خشونت و زشتی‌های گوناگون در روابط با دیگران را شامل می‌شود.
امام پنجم (ع) سوءخلق در خانواده را قبیح شمرده‌اند.

در این حدیث، هرگونه تندی و زدن و حرمت‌شکنی و خشونت در قول و فعل و اهانت و تهمت و ناسازگاری و لجبازی در دایره «ما اقبح» جای دارد و زشت و ممنوع است. امام‌باقر (ع) به مردان هشدار می‌دهند که سوء‌خلق در برخورد با همسر و فرزندان و والدین قباحت دارد و باید از آن دوری جست. انسان خردمند و فرهیخته، کار قبیح انجام نمی‌دهد. «ما اقبح» زشتی فراوان کار و ناپسندی و ناخوشایند بودن را می‌رساند. ما اقبح، فعل تعجب است و آن زمان که انسان از فراوانی و کثرت چیزی شگفت‌زده می‌شود به‌کار می‌رود.

شگفت‌انگیز و بسیار زشت است و چقدر قبیح و پلید است سوء‌خلق مرد درباره خانواده و خاندانش. زشتی و قباحت سوء‌خلق مرد دربرابر همسر و فرزندانش و خشونت خانوادگی، بسیار زشت است و زشتی آن شگفت‌انگیز. امام‌باقر (ع) در این حدیث، سوءخلق خانوادگی را به‌شدت تقبیح فرموده‌اند و در جمله‌ای کوتاه، رفتار زشت و نامطلوب با همسر و فرزندان را به‌صراحت نکوهش کرده‌اند.