ادب از نگاه امام‌حسین (ع)
حسین ابراهیمی

یکی از شباهت‌هایی که یک پیرو واقعی اهل‌بیت (ع) و به‌خصوص پیرو واقعی امام‌حسین (ع) باید به آن بزرگان داشته باشد، شبیه شدن در صفت زیبای ادب است. ادب از آن صفت‌هایی است که انسان را محبوب خدا و مردم کرده، رابطه او را با اطرافش اصلاح می‌کند. ادب یکی از صفت‌های خوبی است که از پایه‌های اخلاقی فرد است و متصف بودن به همین یک صفت، کافی است تا فرد در دو دنیا بتواند به سعادت و نجات برسد.

از امام‌حسین (ع) معناى ادب را پرسیدند. حضرت در پاسخ فرمودند: «ادب، عبارت است از اینکه وقتى از خانه خارج می‌شوى، به هرکه برخورد می‌کنى، او را برتر از خود ببینى.»

یعنى همیشه دیگران را از خود بهتر ببینى و احترام آن‌ها را نگه دارى. این جمله حضرت درواقع بیانگر ریشه ادب در نگاه فرد مؤدب است و تنها اگر کسی برای دیگران حسن و فضلی قائل باشد، می‌تواند به دیگران احترام بگذارد و امام‌حسین (ع) می‌فرمایند باید دربرابر همه افراد این‌گونه باشی.

قدیمی‌ها در اخلاق و ادب خود همیشه دنبال ویژگی‌ای بودند که بتوانند دیگران را از خودشان بهتر ببینند، بنابراین اگر با انسان موسپیدی برخورد می‌کردند، می‌گفتند او سنش از ما بیشتر است و حتما بیشتر از ما عبادت کرده است؛ برای همین بهتر از ماست و از طرف دیگر اگر به فرد جوان‌تری برخورد می‌کردند، می‌گفتند او سنش از من کمتر است، حتما گناهان کمتری را نسبت‌به من مرتکب شده است و به همین دلیل از من بهتر است.

نکات دیگری هم وجود دارد که باتوجه‌به آن‌ها، می‌توانیم دیگران را از خودمان بهتر ببینیم و درنتیجه ادب را دربرابر آنان رعایت کنیم؛ مثل اینکه ما از باطن افراد خبر نداریم و فقط ظاهر آن‌ها را می‌بینیم و با دیدن ظاهر، نباید درباره کسی قضاوت کرد که در حدیث قدسی آمده است: «اولیائی تحت لوائی لایعرفونهم غیری؛ یعنی بنده‌های خاص من دربین مردم، مخفی هستند و هیچ‌کس غیر از من خدا، آن‌ها را نمی‌شناسد»؛ و این یعنی همین فردی که تو در کوچه و خیابان می‌بینی و شاید ظاهر مناسبی هم نداشته باشد، شاید از دوستان و خاصان درگاه الهی باشد، بنابراین نباید به او بی‌احترامی کنی و خودت را از او بهتر بدانی. غیر از این، آنچه بهترین سعادت برای بشر است، عاقبت‌به‌خیری است، پس با خودت بگو شاید او عاقبت‌به‌خیر بشود و من نشوم.

اگر انسان چنین دیدی داشته باشد، می‌تواند به اهل‌بیت (ع) شباهت پیدا کند و یک فرد مؤدب شناخته شود و اهل فحاشی و رکیک‌گویی نباشد که پیامبر خدا (ص) فرمودند: «إِنَّ ا... حَرَّمَ الْجَنَّه عَلَى کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِی‏ءٍ قَلِیلِ الْحَیَاءِ- لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَه: خداوند، بهشت را بر هر فحاش بدزبان بى‌شرمی که باکى ندارد چه بگوید و چه بشنود، حرام کرده است». (کافی، ج۲، ص۳۲۳، ح۳).

از خداوند بزرگ می‌خواهیم به ما توفیق ادب و خوش‌زبانی را عطا کند و لطف خود و سعادت دو دنیا را همراه با این صفت زیبا روزی‌مان کند. ان‌شاءا...!