تنفس در هوای تاریخ و ادبیات
علی‌رضا حیدری
عضو هیئت‌مدیره بنیاد فردوسی
کد خبر: ۲۳۵۵۱
تاریخ : ۲۴ فروردين ۱۳۹۹ - ۱۲:۰۴
حسن انوشه دانش‌آموخته زبان و ادبیات عرب از دانشگاه تهران، نویسنده، پژوهشگر تاریخ، زبان و ادبیات فارسی و عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی نیز بود. زنده‌یاد انوشه البته بیش از همه در حوزه تاریخ آثاری چون: «تاریخ ایران کیمبریج»، «ایران و تمدن ایرانی»، «تاریخ غزنویان»، «تاریخ تمدن» دارد و درکنار آن در حوزه زبان فارسی با سرپرستی «دانشنامه ادب فارسی» و «فارسی ناشنیده» _فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی شده کاربردی در افغانستان _ شناخته شده است.
مقاله‌ها و ترجمه‌های متعددی هم از او به یادگار مانده است که بسیار ارزشمند و علمی است. انوشه از پرکارترین نویسندگان عصر ماست؛ ترجمه حدود ۱۵ جلد کتاب و بیش از ۲۵۰۰ مقاله براى دائره‌المعارف‌ها، به ویژه «دائره‌المعارف تشیع»، حدود ۱۰ هزار مقاله برای «دانشنامه تشیع»، «دانشنامه دانش‌گستر» و تعداد زیادی که در دانشنامه ادب فارسی به چاپ رسیده است. او ۵۰۰ مقاله هم برای «دانشنامه حافظ» نوشته است. درکنار این‌ها اخلاق نکوی ایشان را هم نباید از یاد برد. در ویژه‌نامه‌ای که برای فردوسی کار کردم با روی گشاده و مهربان پذیرفت تا مطلبی به ما بدهد.
جدای از آثار تاریخی ایشان، دانشنامه ادب فارسی یادگاری ارزشمند است که به سرپرستی زنده یاد انوشه سامان یافت. دانشنامه زبان و ادب فارسی دانشنامه‌ای تخصصی است که به زبان و ادبیات فارسی می‌پردازد. کتاب‌های ادبی، دستور زبان، اصطلاحات عرفانی، بلاغت (معانی و بیان)، عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، اسطوره‌های ایرانی، شخصیت‌های ادبی و عرفانی و... از جمله موضوعاتی است که در این دانشنامه به آن پرداخته شده است. نگهداری و پاسداری از میراث بزرگان با تدوین دانشنامه‌ها ممکن می‌شود که این‌کار در حوزه ادبیات با همت ایشان انجام شد.
«فارسی ناشنیده» نیز به این دلیل ارزش فراوانی دارد که به حوزه واژگانی زبان فارسی در کشور افغانستان می‌پردازد. این کتاب واژه‌های پرکاربردی از روزگاران کهن ایران را آورده است که امروزه بیشتر در افغانستان کاربرد دارد و نیز واژه‌هایی که در ایران و افغانستان کاربرد دارد، اما معنی آن‌ها در هریک از ۲ کشور متفاوت است.
نکته مهم این است که تألیف این فرهنگ‌نامه گنجینه واژگان زبان فارسی را غنی‌تر می‌کند، کاری که فرهنگستان‌های ادب فارسی در ۳ کشور فارسی‌زبان می‌توانند دنبال کنند و با دادوستد واژگانی دست‌کم در حفظ واژه‌های فارسی و به‌ویژه مشترک کمک کنیم.
حسن انوشه که خود ویراستار هم بود در حوزه ویراستاری کمی دست‌و‌دل‌بازتر از دیگر ویراستاران عمل می‌کرد. او خیلی نگران غلط‌نویس‌ها نبود و این را موضوعی طبیعی می‌دید. از این زاویه حسن انوشه به دیدگاه زبان‌شناسان نزدیک‌تر بود تا ادیبان. او معتقد بود: غلط‌نویسی از قدیم در زبان فارسی بوده و غلط‌نویسی‌هایی هم که این‌روز‌ها در زبان فارسی از طریق فضای مجازی یا دیگرروش‌ها رایج شده است رفته‌رفته درست می‌شوند و به اصل زبان فارسی آسیبی نمی‌زند.
او می‌گفت غلط‌نویسی‌های این روز‌ها درفضای مجازی درست می‌شود و درباره کلماتی که از دیگر زبان‌ها وارد زبان فارسی شده‌اند دغدغه‌ای نداشت و آن را طبیعی می‌دانست، همچنان که کلماتی از زبان ما وارد زبان‌های دیگر می‌شوند.
مقاله‌ها و ترجمه‌های متعددی هم از او به یادگار مانده است که بسیار ارزشمند و علمی است. انوشه از پرکارترین نویسندگان عصر ماست؛ ترجمه حدود ۱۵ جلد کتاب و بیش از ۲۵۰۰ مقاله براى دائره‌المعارف‌ها، به ویژه «دائره‌المعارف تشیع»، حدود ۱۰ هزار مقاله برای «دانشنامه تشیع»، «دانشنامه دانش‌گستر» و تعداد زیادی که در دانشنامه ادب فارسی به چاپ رسیده است. او ۵۰۰ مقاله هم برای «دانشنامه حافظ» نوشته است. درکنار این‌ها اخلاق نکوی ایشان را هم نباید از یاد برد. در ویژه‌نامه‌ای که برای فردوسی کار کردم با روی گشاده و مهربان پذیرفت تا مطلبی به ما بدهد.
جدای از آثار تاریخی ایشان، دانشنامه ادب فارسی یادگاری ارزشمند است که به سرپرستی زنده یاد انوشه سامان یافت. دانشنامه زبان و ادب فارسی دانشنامه‌ای تخصصی است که به زبان و ادبیات فارسی می‌پردازد. کتاب‌های ادبی، دستور زبان، اصطلاحات عرفانی، بلاغت (معانی و بیان)، عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، اسطوره‌های ایرانی، شخصیت‌های ادبی و عرفانی و... از جمله موضوعاتی است که در این دانشنامه به آن پرداخته شده است. نگهداری و پاسداری از میراث بزرگان با تدوین دانشنامه‌ها ممکن می‌شود که این‌کار در حوزه ادبیات با همت ایشان انجام شد.
«فارسی ناشنیده» نیز به این دلیل ارزش فراوانی دارد که به حوزه واژگانی زبان فارسی در کشور افغانستان می‌پردازد. این کتاب واژه‌های پرکاربردی از روزگاران کهن ایران را آورده است که امروزه بیشتر در افغانستان کاربرد دارد و نیز واژه‌هایی که در ایران و افغانستان کاربرد دارد، اما معنی آن‌ها در هریک از ۲ کشور متفاوت است.
نکته مهم این است که تألیف این فرهنگ‌نامه گنجینه واژگان زبان فارسی را غنی‌تر می‌کند، کاری که فرهنگستان‌های ادب فارسی در ۳ کشور فارسی‌زبان می‌توانند دنبال کنند و با دادوستد واژگانی دست‌کم در حفظ واژه‌های فارسی و به‌ویژه مشترک کمک کنیم.
حسن انوشه که خود ویراستار هم بود در حوزه ویراستاری کمی دست‌و‌دل‌بازتر از دیگر ویراستاران عمل می‌کرد. او خیلی نگران غلط‌نویس‌ها نبود و این را موضوعی طبیعی می‌دید. از این زاویه حسن انوشه به دیدگاه زبان‌شناسان نزدیک‌تر بود تا ادیبان. او معتقد بود: غلط‌نویسی از قدیم در زبان فارسی بوده و غلط‌نویسی‌هایی هم که این‌روز‌ها در زبان فارسی از طریق فضای مجازی یا دیگرروش‌ها رایج شده است رفته‌رفته درست می‌شوند و به اصل زبان فارسی آسیبی نمی‌زند.
او می‌گفت غلط‌نویسی‌های این روز‌ها درفضای مجازی درست می‌شود و درباره کلماتی که از دیگر زبان‌ها وارد زبان فارسی شده‌اند دغدغه‌ای نداشت و آن را طبیعی می‌دانست، همچنان که کلماتی از زبان ما وارد زبان‌های دیگر می‌شوند.