علم، ایمان و تقوا سه عنصر محوری است که در قرآن کریم ملاک و معیار برتری و تقرب الهی برای انسان‌ها محسوب می‌شود، چنان که در فراز‌هایی از آیات قرآن اشاره شده است. آیاتی، چون آیه ۱۳ سوره حجرات که خداوند در آن می‌فرماید: «اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و ملت‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید. بی‌تردید گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست. به‌یقین خدا دانا و آگاه است.»
از سوی دیگر روزه ماه مبارک رمضان یکی از مهم‌ترین دستورات الهی است که در نص شریفه قرآن یکی از اغراض تشریع آن رسیدن به مقام والای تقواست آنجا که فرمود: «اى اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان‌گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید.» (بقره، ۱۸۳)
با ضمیمه‌کردن این آیه شریفه به آیات معیار‌های برتری و تقرب الهی، جایگاه روزه در عرصه افزایش تقوا و رساندن انسان به اوج درجات قرب الهی تا حدودی نمایان و نقش مستقیم روزه در پیشبرد درجات قرب الهی به خوبی پدیدار می‌شود.
درباره عنصر ایمانی نیز این‌گونه نشان می‌دهد که روزه ماه مبارک رمضان تأثیر بسیاری در ایمان افراد داشته باشد، طوری‌که پایبندی به روزه در ابتدای امر در گرو ایمان و باورمندی به تشریع روزه از ناحیه خداوند متعال است و درنتیجه همین ایمان به‌منزله نیروی محرکه و مشوق انسان به التزام و پایبندی به این دستور الهی است و چنین ایمانی وقتی خود را نشان می‌دهد که فرد این حکم الهی را در مقام عمل اجرا کند. گویی ایمان و باور قلبی زمینه‌ساز و ضامن اجرای حکم الهی شده است و این‌کار نوعی تمرین در رشد فزاینده ایمان در انسان است.
به طور قطع التزام عملی و اجرای حکم الهی، سبب تقویت ایمان می‌شود. همچنان که التزام عملی نداشتن به فرامین الهی به تدریج زمینه سست ایمانی را فراهم می‌کند و انسان را گام به گام به ورطه بی‌ایمانی می‌کشاند. گویا یکی از معانی ظاهری آیه ۱۰ سوره فاطر (حقایق پاک [چون عقاید و اندیشه‏‌هاى صحیح‏]به سوى او بالا می‌رود و عمل شایسته آن را بالا می‌‏برد.) چنین باشد که با توجه به اعتقاد نیکو که به نزد خداوند بالا می‌رود، التزام عملی به اعمال صالح، آن ایمان و باور قلبی را به اوج درجات قرب خواهد رساند و گویی ایمان بدون پایبندی عملی کافی نیست. بر این اساس رشد فزاینده تقوا از یک‌سو و رشد ایمانی از سوی دیگر زمینه بهره‌مندی بیشتر از الطاف الهی را در انسان فراهم می‌کند به ویژه الطاف الهی در اعطای علم و گشوده‌شدن در‌های علم، فهم و درک در انسان، چنان که خداوند در آیه ۲۸۲ سوره بقره به تعلیم الهی اشاره می‌کند و گویا یکی از معانی این آیه شریفه چنین باشد که تقوای الهی سبب الطاف و عنایت‌های متعددی از جمله تعلیم الهی در انسان می‌شود.
بر این اساس نقش محوری روزه در رشد فزاینده سه ضلع بنیادین علم، ایمان و تقوا که انسان را به اوج درجات قرب الهی می‌رساند، نمایان می‌شود.