حاکم و دستگاه حکومت در نگاه امیرالمؤمنین (ع) وظایف، ویژگی‌ها و اهدافی دارد که ایشان در عهدنامه‌ای که به مالک اشتر می‌نویسند، بسیاری از این نکات را به او دستور می‌دهند.
در مسائل مربوط به شخص حاکم و وظایف او، ایشان به مالک توصیه می‌کنند که وقتی و فرصتی را برای خلوت‌کردن بین خودت و خدایت بگذار و خودسازی انجام بده یا اینکه تلاش‌کن اخلاقی زندگی کنی و در منظر مردم باشی.
این‌ها وظایفی است که حضرت برای شخص حاکم تعریف می‌کنند، اما در حوزه دستگاه حکومت از نگاه امیرالمؤمنین(ع) 3 وظیفه عمده مطرح می‌شود.
این سه وظیفه عبارت‌اند از تلاش حکومت برای آبادانی و رفاه عمومی، تلاش حکومت برای تأمین امنیت عمومی و تلاش حکومت برای آسان‌سازی رابطه حکومت و شهروندان. در این 3 وظیفه عمده هیچ نگاه مذهبی، ایدئولوژیک و دینی‌ای وجود ندارد. ایشان نمی‌گویند که آبادانی برای مسلمانان و مؤمنان، یا اینکه نمی‌گویند تأمین امنیت عمومی برای مؤمنان و مسلمانان، بلکه می‌فرمایند برای همگان و عموم جامعه این هر 3 باید تأمین شود.
در نگاه امیرالمؤمنین (ع) این موارد شامل مخالفان و حتی کسانی که حکومت ایشان را نپذیرفته بودند هم می‌شود، چراکه اصل اولیه در حکومت ایشان، بهره‌گیری همگان، چه موافقان و چه مخالفان از آبادانی، رفاه، امنیت و آسان‌سازی رابطه حکومت با شهروندان است.
حکومت‌هایی که مدعی پیروی از حضرت هستند، طبق قاعده باید نهایت تعهد به این نکات را داشته باشند. حاکمانی که به علت وجود مخالفان در بخش‌هایی از شهرها آبادانی و امنیت را تأمین نمی‌کنند، حکومتشان با روح حکومت علوی سازگار نیست.
حضرت مبنایی مخالفان را پذیرفته بودند و صرف مخالفت سیاسی با کسی برخوردی نداشتند. ایشان خطاب به مالک می‌فرمایند این مردمی که می‌بینی 2 دسته‌اند یا برادران دینی تو هستند یا برادران خلقی تو هستند.
حاکمان وقت باید این مبنای بسیار مهم را بپذیرند و بدانیم که اگر بخواهیم خود را پیرو و وفادار حضرت قرار دهیم، باید تلاش کنیم که نهایت تحمل مخالف را داشته باشیم و با کوچک‌ترین برخورد با حکومت نباید مخالفان را از حقوق عمومی محروم کنیم.
امید که در این شب‌های قدر و ایام شهادت حضرت به این نکات توجه بیشتری داشته باشیم و بدانیم که حکومت‌ها هیچ‌وقت با محروم‌کردن افراد از حقوق عمومی خودشان دوام پیدا نمی‌کنند، اتفاقا هرچه حکومت با مخالفان عقیدتی و سیاسی اهل سازش باشد، حیات تضمین‌شده‌تری خواهد داشت.