معصومه متین نژاد| کاهش اسهال و بیماری‌های عفونی، تقویت سیستم ایمنی، کاهش احتمال ابتلا به چاقی و اضافه‌وزن و دیابت در بزرگ‌سالی، بهبود توانایی‌های شناختی و افزایش بهره‌هوشی، کاهش احتمال 19برابری ابتلا به سرطان خون و ازبین بردن آثار منفی آلودگی هوا بر کودکان بخش کوچکی از فوایدی است که کارشناسان حوزه سلامت برای تغذیه با شیرمادر بیان می‌کنند و باعث شده تا بیشتر مادران خود را موظف بدانند دست‌کم برای 6ماه هم که شده است کودک را با شیر خود تغذیه کنند.
گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد باهمه بمباران تبلیغاتی که صورت گرفته است هنوز از هر 3نوزاد، یکی به‌طور انحصاری تا شش ماهگی با شیرمادر تغذیه می‌شود که همین اندازه هم باعث شده تا سالیانه جان 800هزار کودک از مرگ حتمی نجات یابد و باعث صرفه‌جویی 300 میلیارد دلاری درجهان شود. باهمه این‌ها و باوجود تلاش‌هایی که برای قانع‌کردن مادران برای این منظور صورت گرفته‌است، گاهی شاهد آن هستیم که این کودکان هستند که تغذیه با شیرمادر را پس می‌زنند و به اصطلاح اعتصاب می‌کنند.
شاید شما هم دوروبر خودتان مادرانی را سراغ داشته باشید که به‌رغم میل باطنی خود و تنها به همین دلیل مجبور شده‌اند از تغذیه‌های جایگزین استفاده کنند.
مسئله‌ای که اگر در همان روزهای اول مادر می‌توانست آن را به‌درستی مدیریت کند خیلی سریع چرخه شیردادن به کودک قطع نمی‌شد. این مسئله که یکی از اتفاقات شایع در کودکان شیرخوار هم هست ما را بر آن داشت تا به کمک کارشناسان حوزه سلامت در روزجهانی تغذیه با شیرمادر به جای صحبت‌های کلیشه‌ای درباره اهمیت و فواید تغذیه با شیرمادر به این موضوع مهم بپردازیم.
چرا کودک شیرمادر را پس می‌زند؟
این رفتار کودک که در اصطلاح به آن «اعتصاب شیرخوردن» هم گفته می‌شود، روشی است که کودک قصد دارد با استفاده از آن به شما اعلام کند که مشکلی وجود دارد. اگر زرنگ باشید و علت را سریع بیابید و درصدد رفع آن برآیید او اعتصابش را خواهد شکست وگرنه باید به جز تحمل چند روز، شاید هم چندهفته گریه و بی‌قراری کودکتان، به‌دنبال یک جایگزین مناسب برای شیر خود هم باشید که به او بیفتد، چون با طولانی شدن این فرآیند کودک برای همیشه قید خوردن شیرمادر را خواهد زد. شیر نخوردن کودک درهر سنی دلایل خاصی دارد که در یک طبقه‌بندی کلی می‌توان آن‌ها را به 3دسته مجزا تقسیم کرد:
مشکلات جسمی و روحی‌ای که کودک دارد
عفونت‌های تنفسی که ممکن است موقع مکیدن و بلعیدن شیر سبب گرفتگی بینی و درد در کودک شود.
دندان درآوردن یک اتفاق دردناک و آزاردهنده برای کودک است که او را بی‌قرار و ناآرام می‌کند.
برگشت شیر از معده به مری، خواب‌آلودگی و بی‌قراری ناشی از مصرف داروها، برفک یا تبخال در دهان شیرخوار.
گاهی هم ممکن است کودک درموقع شیرخوردن ترسیده باشد مانند واکنشی که مادران به گاز گرفتن نوک سینه‌شان نشان می‌دهند.
مشکلاتی که در تولید شیر وجود دارد
اگر تولید شیر کم باشد یا موقتی کاهش یافته باشد، ممکن است شیرخوار سینه مادر را پس بزند.
آهسته بودن جهش شیر به هردلیلی که باشد کودک را در خوردن شیر کلافه می‌کند.
سریع بودن جهش شیر نیز می‌تواند کودک را به علت ناتوانی در برابر آن، اذیت کند و باعث شود که آن را پس بزند.
مشکلات مادر که کودک را اذیت می‌کند
بیماری که ممکن است تولید شیر را در مادر کم کرده یا واکنش جهش شیر را مهار کرده باشد.
وجود عفونت در سینه مادر که باعث می‌شود شیر تغییر مزه بدهد یا مصرف دارویی که طعم شیر را عوض می‌کند.
مصرف قرص‌های ضدبارداری خوارکی یا حاملگی مجدد که شیرمادر را کاهش می‌دهد و مزه شیر تغییر می‌کند. عادت ماهیانه نیز گاهی باعث این موضوع می‌شود.
استفاده مادر از عطر، صابون، ادکلن و کرم متفاوت یا شناکردن در استخر با آب کلردار یا حتی تغییر در سبک آرایش و ظاهر مادر.
مصرف برخی از غذاها یا نوشیدنی‌های دارای کافئین، افزایش سیگارکشیدن و انجام ورزش‌های سنگین و طولانی‌مدت نیز ممکن است باعث اعتصاب کودک از شیرخوردن شود.
چطور اعتصاب کودک را بشکنیم؟
درست است که شرایط موجود شما را خیلی کلافه کرده است و نمی‌دانید چطور باید با گرسنگی و بی‌قراری‌های کودک آن هم شب‌هنگام کنار بیاید ولی باید صبوری پیشه کنید و زود از میدان به‌درنروید، کودک شما احساس و تلاشتان را برای این منظور خیلی خوب درک می‌کند و واکنش نشان می‌دهد. پس قدم به قدم پیش بروید و از چیزی نترسید. درنهایت اگر نتوانستید اعتصاب کودک را بشکنید حتما ماما یا پزشک کودکتان راه‌حلی برای مشکل شما پیدا خواهد کرد.
درقدم اول، از سلامتی کودک و خودتان اطمینان حاصل کنید و اگر مشکلی وجود دارد حتما درصدد رفع آن برآیید. حواستان به تعداد دفعاتی که کودک پوشکش را خیس می‌کند باشد، هرگونه تغییری در اجابت مزاج کودک نشانه بروز مشکلی است که باید برای رفع آن اقدام کنید. سپس تغییرات پیرامونی را که در چند روز گذشته ایجاد شده است بررسی کنید. شاید مشکل در آنجا باشد. اگر بیمار می‌شوید و دارو مصرف می‌کنید، حتما درباره اینکه کودک شیرخوار دارید به پزشکتان بگویید. وضعیت بدنی خودتان را هم بررسی کنید. بـیـشتـرین مشکلی که مادران با آن روبه‌رو هستند زخم شدن نوک سینه هنگام شیردهی است. این مشکل نشان می‌دهد که مادر روش صحیح شیردهی را نمی‌داند. هاله قهوه‌ای رنگ نوک سینه باید کامل در دهان نوزاد قرار بگیرد. لب‌بالای نوزاد به داخل و لب پایینی باید به بیرون برگشته باشد و صدای مکیدن شیر نباید شنیده شود. مادر باید 4 انگشت دست خود را زیر سینه قرار دهد و انگشت شست را در بالا، طوری که روی سینه را بگیرد و جلوی بینی نوزاد را آزاد بگذارد. انگشت شست نیز نقش اهرم را زیر آرواره نوزاد دارد و او را تحریک می‌کند.
طبق برنامه شیر بدهید
به‌هیچ دلیلی برنامه شیردهی به کودک را به تعویق نیندازید. برخی کودکان زودتر از ۲ساعت یک‌بار و برخی دیگر فواصل زمانی طولانی‌تر نیاز به تغذیه دارند. آنچه مسلم است اگر کودک از نظر افزایش وزن مشکلی نداشته باشد می‌توانید بعد از حدود ۲۰دقیقه عمل شیردادن را قطع کنید و مطمئن باشید که کودک گرسنه نخواهد ماند. کودکانی که بعد از خوردن چند دقیقه شیر تمایل به خوابیدن پیدا می‌کنند با عوض کردن سینه یا گرفتن آروغ و تعویض پوشک باید بیدارشان نگه‌دارید تا به شیرخوردن ادامه دهند.
درباره بچه‌ای هم که فقط مدت کوتاهی شیر می‌خورد بهتر است که سعی کنید در فواصل زمانی کوتاه‌تر یا به‌طور مکرر و پی‌درپی به او شیر بدهید. یکی از معیارهای مهم در میزان کافی بودن شیرمادر جدول رشد کودک است. کودکی که ماهیانه بین 500 تا 600 گرم وزن اضافه می‌کند هم سلامت است و هم شیرمادر برایش کافی است، البته کودک در ۲هفته اول تولد وزن کم می‌کند و اتفاقی کاملا طبیعی است. اعتصاب چند روزه کودک هم تغییر چندانی در منحنی رشد او ایجاد نخواهد کرد، پس به‌دلیل نگرانی از این موضوع سریع عقب‌نشینی نکنید.
چند راهکار تجربه شده از پیش‌کسوت‌ها
زمانی به کودک شیر بدهید که بسیار خواب‌آلود است. بسیاری از نوزادان در حین بیداری سینه را پس می‌زنند ولی وقتی خواب‌آلود هستند آن را می‌پذیرند.
وضعیت و روش شیردهی خود را چندبار تغییر دهید. کودک شما ممکن است در یک وضعیت راحت‌تر از دیگری باشد و کم‌کم شروع به شیر خوردن کند.
برخی کودکان وقتی آن‌ها را آرام تکان می‌دهید یا راه می‌برید بیشتر احتمال شیر خوردن دارند تا زمانی که در حالت نشسته یا ساکن هستید. کودک را بغل کنید و او را خیلی آرام تکان بدهید و درحالت راه بردن شیر بدهید.
جایی به کودک شیر بدهید که چیزی برای حواس‌پرتی‌اش نباشد. اتاقی کم‌نور، آرام و به‌دور از هر صدایی. این کار برای کودکان بین شش تا نُه ماهه بیشتر جواب می‌دهد.
تماس بیشتری بین پوست خود با پوست کودک ایجاد کنید، برای این منظور مکان مناسبی را انتخاب کنید و بدون لباس و مزاحم به کودک شیربدهید.