سرورهادیان | شهرآرانیوز؛ بسته‌بندی، یکی از ارکان اصلی موفقیت در صادرات کالا‌ها و تجارت بین‌المللی است. امروزه بسته‌بندی فقط به‌عنوان وسیله‌ای برای محافظت از محصول عمل نمی‌کند، بلکه به ابزاری حیاتی برای جلب توجه مشتریان، ایجاد تمایز در بازار‌های رقابتی و افزایش ارزش افزوده تبدیل شده است.
این موضوع به ویژه در زمینه صادرات اهمیت زیادی دارد، چرا که بسته‌بندی جذاب می‌تواند نقش کلیدی در تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان داشته باشد و در نهایت به افزایش فروش و اعتبار برند در بازار‌های جهانی منجر شود. یکی از بهترین مثال‌ها در این زمینه، صنعت چای سریلانکاست. چای این کشور که به‌طور سنتی به‌صورت فله صادر می‌شد، با تغییر استراتژی به سمت بسته‌بندی‌های لوکس و جذاب، توانست جایگاه خود را در بازار جهانی ارتقا دهد.
امروزه، بیش از ۵۰درصد از چای صادراتی سریلانکا به‌صورت بسته‌بندی‌شده صادر می‌شود که این امر موجب افزایش ارزش افزوده چای برای این کشور شده است. حمایت دولت سریلانکا از صنعت بسته‌بندی چای سبب شد تا این کشور در بازار بین‌المللی کشور کنیا را پشت سر بگذارد. بسته‌بندی روغن زیتون، شیرینی، شکلات و لوازم آرایشی محصولات ترکیه باعث افزایش صادرات این کشور شده است. تایلند با توجه به بسته‌بندی میوه‌های خشک و فراوری‌شده توانسته است در این زمینه نقش خود در بازار‌های جهانی را پررنگ کند.
بی‌مهری به بسته‌بندی در صادرات
با این حال بی‌توجهی به صنعت بسته‌بندی سبب شد تا ایران و خراسان رضوی با وجود نقش برجسته‌ای که در تولید برخی محصولات دارند، صادرات آنها آنگونه که باید برای ایران ارزش‌افزوده‌ای نداشته باشد. به عنوان مثال با وجود اینکه ایران بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا را تولید می‌کند، سهم کشور ما از گردش مالی این محصول در دنیا فقط ۵.۲ درصد است. در آمار گمرک، صادرات زعفران برای وزن‌های بیش از سی گرم نشان داده می‌شود، اما در همان‌جا تأکید شده است که این بسته‌ها عمدتا نیم و یک‌کیلوگرمی هستند.
به‌گفته فعالان این حوزه، بسته‌بندی زعفران در وزن‌های یک‌گرمی می‌تواند تا حدود دوبرابر، قیمت فروش این محصول را در بازار‌های خارجی افزایش دهد. خراسان رضوی در سایر محصولات کشاورزی هم ظرفیت‌های زیادی دارد که با سرمایه‌گذاری در صنعت بسته‌بندی می‌تواند ارزش افزوده بیشتری از صادراتشان به‌دست بیاورد.
خراسان رضوی با برداشت سالانه ۸۶هزار و ۴۱۲تن پسته خشک از باغ‌های منطقه، رتبه دوم کشور را در تولید این محصول صادراتی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در حوزه بسته‌بندی می‌تواند سبب افزایش ارزش افزوده صادرات خراسان رضوی از صدور پسته شود.
صادرات سنتی منسوخ شده است
رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با توجه به نقش مؤثر صنعت بسته‌بندی در صادرات که می‌تواند سبب رونق بهتر صادرات شود، به شهرآرا می‌گوید: یکی از موارد اصلی، نیاز به ایجاد فرهنگ‌سازی است. هنوز بسیاری از صادرکنندگان به‌صورت سنتی مشغول به کار هستند، در حالی که با توجه به شرایط فعلی اقتصاد و تجارت جهانی، دیگر صادرات سنتی منسوخ شده است.
کاظم شیردل می‌افزاید: باید مباحث مربوط به بسته‌بندی، برندسازی، طراحی لوگو و ثبت برند‌ها در کشور‌های هدف را برنامه‌ریزی کنیم. صنعت چاپ ما، به‌ویژه در خراسان از پیشرفت خوبی برخوردار است. از این رو باید صادرکنندگان و تولیدکنندگان ما به درجه‌ای رسیده باشند که به اهمیت این موضوع واقف شوند تا بتوانند با رقبای قدرتمندی که در کشور‌های هدف ما مانند ترکیه، چین و... فعالیت می‌کنند، رقابت کنند.
تأثیر منفی بسته‌بندی ضعیف بر صادرات
نایب رئیس اتاق مشترک ایران - تاجیکستان با اشاره به اینکه اگر کالایی که صادر می‌کنیم، بسته‌بندی جذابی داشته باشد، وقتی در کشور هدف در فروشگاه‌هایشان چیدمان می‌شود، خودش نوعی تبلیغات است، توضیح می‌دهد: گاهی شاهد صادرات کالا‌هایی با بسته‌بندی ضعیف هستیم؛ به‌طوری‌که، چون کالا دو یا سه بار تخلیه و مجدد بارگیری می‌شود، بسته‌بندی‌ها، کارتن، لیبل و... در نهایت به‌شکل مناسبی به مقصد نمی‌رسند و این مسئله جلوه کالای ایرانی را خراب می‌کند.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با اشاره به اینکه در گذشته در صنعت چاپ با ضعف‌هایی روبه‌رو بودیم و نمی‌توانستیم چاپ مناسبی برای بسته‌بندی انجام دهیم، تصریح می‌کند: حتی برای چاپ خوب، ناچار بودیم کالا را به ترکیه بفرستیم، اما خوشبختانه در حال حاضر صنعت چاپ کشور، به‌ویژه در خراسان، از پیشرفت‌های خوبی برخوردار است و حتی دستگاه‌های به‌روز نیز موجود است.
تنها نیاز است که صنعتگر، تولیدکننده و صادرکنندگان ما در این زمینه فعال‌تر شوند و به این موضوع مقطعی نگاه نکنند. مثلا به‌جای کارتن پنج‌لایه، برای کاهش هزینه، از کارتن سه‌لایه استفاده نکنند، زیرا در بلندمدت کیفیت کار پایین می‌آید. اگر از کارتن پنج‌لایه استفاده شود و حتی کارتن‌ها لمینت شده و روی آن پلاستیک کشیده شود تا شکیل باشد، قطعا در بلندمدت سود صادرات آن محصول یا کالای صادرشده بیشتر خواهد شد. اما متأسفانه عده‌ای مقطعی فکر می‌کنند و به همین دلیل در سطح بسته‌بندی، ضعیف عمل می‌کنند، جایگاهی نمی‌گیرند و از بازار حذف می‌شوند.
بسته‌بندی شرط توسعه صادرات
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی هم در گفت‌و‌گو با شهرآرا می‌گوید: در ابتدا باید به اهمیت بسته‌بندی در دنیای امروز پی ببریم و بعد از آنکه این اهمیت برایمان روشن شد، قاعدتا باید با توجه به کشور‌های هدف و بازار‌های صادراتی‌مان، بر طبق سلیقه و ذائقه مشتری آن بازار هدف، بسته‌بندی را ارائه بدهیم.
حسین محمدیان با اشاره به اینکه ما در این زمینه ضعف فراوانی داریم، بیان می‌کند: یک بخش مهم آن به تحریم‌هایی بازمی‌گردد که در چند سال اخیر کشور دچار آن شده است و ما سرمایه‌گذار خارجی در کشور نداریم و سرمایه‌گذار داخلی هم به ویژه طی چند سال گذشته، در قسمت سرمایه‌گذاری ثابت، سرمایه‌گذاری نکرده است.
وی ادامه می‌دهد: مقاصد صادراتی ما به کشور‌های اطراف مانند عراق، افغانستان و پاکستان محدود شده‌اند. بخش مهم صادرات ایران به این کشور‌ها به‌صورت فله صورت می‌گیرد. این مسئله درحالی است که می‌توانیم با بسته‌بندی و افزایش بازار‌های هدف بر میزان صادرات خودمان بیفزاییم. رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان تصریح می‌کند:
قرار است موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا از ۲۵اردیبهشت امسال قابلیت اجرایی پیدا کند. براساس این موافقت‌نامه بخش درخورتوجهی از مبادلات میان ایران و پنج کشور عضو این اتحادیه روسیه، قزاقستان، ارمنستان، قرقیزستان و بلاروس را مشمول تعرفه صفر می‌کند. این در حالی است که اگر می‌خواهیم از فرصت به وجود آمده استفاده کنیم باید بر روی بسته‌بندی کالا‌های صادرات‌محور بیش از گذشته سرمایه‌گذاری کنیم.
{$sepehr_key_119397}
ویترین هر کالایی، بسته‌بندی آن است
رئیس کانون کارفرمایی صنایع خراسان رضوی نیز در گفت‌و‌گو با شهرآرا در این زمینه می‌گوید: ویترین هر کالایی، بسته‌بندی آن است. به‌عنوان یک مشتری، وقتی می‌خواهیم کالایی را انتخاب کنیم، اولین چیزی که در دید ما قرار می‌گیرد، بسته‌بندی و شکیل بودن آن است که باعث جذب می‌شود. بعد از آن، اگر خریدار خیلی تأکید داشته باشد، بر روی کیفیت و نوشته‌ها دقت می‌کند، اما اینکه بخواهد جذب شود، بسته‌بندی بسیار تأثیرگذار است.
جواد نیشابوری می‌افزاید: ماشین‌آلات خوبی به کشور وارد شده است، اما هنوز کیفیت بسته‌بندی و چاپ پایین است و ما نیاز داریم که قدری در این صنعت تقویت شویم. وی ادامه می‌دهد: اگرچه تولیدکنندگان صنعت چاپ مدعی آن هستند که از ماشین‌آلات خوبی برخوردارند، اما حداقل در صنعتی که من کار می‌کنم، محدودیت چاپ و نوع بسته‌بندی زیاد است.
نیشابوری با اشاره به ضرورت به‌روز شدن صنعت چاپ و تأثیر آن در بسته‌بندی در راستای فروش بهتر داخلی و خارجی، بیان می‌کند: این صنعت از رشد خوبی برخوردار است. این در حالی است که در ۱۰ سال گذشته، بسیاری از نوشته‌های روی بسته‌بندی چندان واضح نبود، اما خوشبختانه در حال حاضر نسبت به گذشته از رشد خوبی در این صنعت برخوردار هستیم. اما به نظر من همچنان نیاز است که مقداری این صنعت متحول شود، چون به‌گونه‌ای می‌توان آن را صنعت پیشرویی در بحث تولید دانست.
رئیس کانون کارفرمایی صنایع خراسان رضوی درخصوص بهترین نوع بسته‌بندی در ایران، بسته‌بندی در صنایع غذایی را اعلام می‌کند و اظهار می‌دارد: بیشتر کالا‌ها در صنایع غذایی و همچنین محصولات بهداشتی، آرایشی و شوینده‌ها بسته‌بندی خوبی دارند.
وی تأکید می‌کند: با توجه به حوزه کاری من که در بحث شوینده‌هاست، مهم‌ترین بخش در این محصول، بسته‌بندی و چاپ آن است. به‌ویژه در بحث آرایشی و بهداشتی، چاپ و بسته‌بندی بسیار حائز اهمیت است و حتی پس از مصرف نیز کیفیت آن مورد توجه قرار می‌گیرد.
نیشابوری در پاسخ به این پرسش که آیا تولیدکننده‌ها گاهی برای کاهش هزینه‌ها، بسته‌بندی را در اولویت قرار نمی‌دهند، توضیح می‌دهد: به‌هرحال در صنعت چاپ، نوع کاغذی که مصرف می‌شود به طور مستقیم روی قیمت تمام‌شده تأثیر دارد. معمولا وقتی قیمت خیلی بالا برود، در بهای کالای تمام‌شده اثر دارد و قدری فروش آن سخت می‌شود و از طرفی رقابت در قیمت بسیار مهم است.