عاطفه دو سال پیش عقد کرد؛ با این پیش شرط که حق طلاق داشته باشد. الان یک سالی می‌شود که درگیر مراحل جدایی است، چون چند ماه پس از عقدشان متوجه اختلال روانی شدیدی در همسرش شد که تا آن لحظه از او پنهان کرده بودند. همه فامیل فکر می‌کردیم با حق طلاقی که دارد، می‌تواند خیلی زودتر از دیگران روند فرسایشی طلاق را پشت سر بگذارد؛ درحالی که این طور نشد و او باوجود دلیل موجهی که دارد، همچنان حدود یک سال است که درگیرودار طلاق است.
موضوعی که برای خیلی از جوان‌های در آستانه ازدواج هم می‌تواند محل سؤال باشد، شروط ضمن عقد چه کارایی دارند؟ آیا تفاوتی بین دانستن و ندانستن یا امضا کردن و نکردن آن هست؟ چقدر این شروط ضمانت اجرایی دارند؟ و ده‌ها پرسش دیگر که اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات و آگاهی بیشتری در باره آن باشید، می‌توانید جواب آن‌ها را در گزارش امروز ما جست‌و‌جو کنید که براساس توصیه‌های وکلای خانواده، تنظیم شده است.
شروط ضمن عقد چیست؟
شرط ضمن عقد به توافق‌هایی گفته می‌شود که در متن عقدنامه می‌آید و زوج‌ها آن را قبول و امضا می‌کنند و ملزم به رعایت یا اجرای آن می‌شوند. براساس قانون حمایت از خانواده در ایران دوازده شرط به صورت پیش فرض در عقدنامه‌های محضری آورده شده است تا به زن این امکان را بدهد که درصورت قرار گرفتن در عسرو حرج، درخواست طلاق کند.
آیا می‌توان هر شرطی گذاشت؟
به جز شروط دوازده گانه‌ای که در عقدنامه‌ها به صورت پیش فرض آورده شده است، شما می‌توانید هر شرط دیگری را هم به آن اضافه کنید؛ البته این شروط نباید مخالف با مقتضای ذات عقد باشند، یعنی اینکه نمی‌توانید هر شرطی را هم برای همسرتان بگذارید و او را ملزم به رعایت یا اجرای آن کنید.
پس حواستان باشد گاهی شروط، خودشان بی اثر و باطل هستند؛ مانند اینکه شرط کنید همسرتان در مدت یک روز زبان دومی را یاد بگیرد یا فاصله دو شهر را در یک روز با پای پیاده بپیماید. گاهی هم شروط افزون بر اینکه باطل هستند و محلی از اعراب ندارند، باطل کننده عقد هم می‌شوند؛ مانند اینکه ضمن عقد شرط کنید که با هم رابطه زناشویی نداشته باشید.
{$sepehr_key_122224}
شروط دوازده گانه کدام هستند؟
الزام به پرداخت نفقه
اگر مردی به مدت شش ماه نفقه زن و دیگر حقوق واجب او را پرداخت نکند و نتوان او را به انجام تعهداتش مجبور کرد، زن می‌تواند درخواست طلاق بدهد. ناگفته نماند که زن باید پیش از تقدیم دادخواست طلاق، حتما دادخواستی مبنی بر پرداخت نکردن نفقه به مدت دست کم شش ماه را تقدیم دادگاه کند و رأی قطعی درباره آن صادر شود، سپس درخواست اجرائیه بدهد و درصورتی که مرد باز هم خودداری کرد، درخواست طلاق بدهد.
سوء رفتار و معاشرت همسر
منظور از سوء رفتار و سوء معاشرت این است که مرد از خود رفتاری نشان دهد که زندگی را برای زن سخت کند یا به عبارتی او را در عسرو حرج قرار دهد، مانند کتک زدن، آزار جنسی، پرخاشگری و تهدید و توهین.
ابتلا به بیماری‌های سخت
از آنجایی که برخی بیماری‌های صعب العلاج ممکن است جان زن را به مخاطره بیندازد یا زندگی او را تهدید کند، مانند افسردگی حاد و بیماری‌های مقاربتی، قانون گذار این حق را برای زن در نظر گرفته است تا تقاضای طلاق بدهد.
جنون همسر
این بیماری که به اسکیزوفرنی شهرت دارد، باید به تأیید پزشکی قانونی برسد. براساس این بند اگر بعد از عقد نکاح، زن از جنون شوهرش اطلاع پیدا کند، می‌تواند فوری درخواست فسخ نکاح را بدهد.
داشتن شغلی مخالف شأن و منزلت همسر
اگر دادگاه تشخیص دهد که شغل مرد سبب ازبین رفتن شأن و منزلت همسر و حیثیت خانوادگی او شده است و براین اساس مرد را از آن شغل منع کند، ولی او باز هم به آن شغل ادامه دهد، زن حق طلاق دارد.
محکومیت همسر به ۵ سال حبس
اگر مرد به پنج سال حبس محکوم شود، حتی اگر علت آن محکومیت مالی و به دلیل ناتوانی در پرداخت باشد، زن می‌تواند به استناد قرار گرفتن در عسروحرج، درخواست طلاق بدهد.
اعتی#اد همسر
اگر مرد به اعتیاد مضری مبتلا باشد و دادگاه هم آن را سبب اختلال و آسیب به زندگی مشترک تشخیص دهد، مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، قمار و خود ارضایی مستمر، این حق برای زن محفوظ است که درخواست طلاق بدهد.
ترک زندگی مشترک بدون عذر موجه
اگر مرد با اراده خود به مدت شش ماه مستمر بدون هیچ گونه عذر موجهی زندگی مشترک را ترک کند (تشخیص موجه بودن عذر با دادگاه است و باید از طریق شهادت شهود و تحقیقات محلی تأیید شود)، زن حق درخواست طلاق دارد.
محکومیت قطعی به علت جرم خاص
اگر مرد در اثر جرمی به محکومیت قطعی یا به مجازات حد و تعزیر محکوم شود که با شأن و حیثیت خانوادگی زن در تضاد باشد (تشخیص این مغایرت با دادگاه است)، زن می‌تواند درخواست طلاق بدهد.
عقیم بودن همسر
اگر زن پس از پنج سال از شروع زندگی مشترک به علت مشکلات جسمی و عقیم بودن مرد نتواند بچه دار شود، می‌تواند درخواست طلاق بدهد (منظور تلاش هم از طریق روش‌های طبیعی و هم آزمایشگاهی است.)
مفقودالاثر شدن همسر
اگر شوهر مفقودالاثر شود و خبری از او نباشد، زن می‌تواند پس از گذشت شش ماه از مراجعه اش به دادگاه و تأیید مفقودالاثر بودن مرد درخواست طلاق بدهد.
ازدواج مجدد شوهر
اگر مرد بدون اجازه همسر اولش ازدواج مجدد کند یا نتواند عدالت را بین همسرانش ایجاد کند، زن می‌تواند درخواست طلاق بدهد.
{$sepehr_key_122223}
چرا شرط ضمن عقد مهم است؟
گفتیم که جدا از شرط‌های دوازده گانه‌ای که حق طلاق را به زن می‌دهد، می‌توان شرط‌های دیگری هم در عقدنامه درج کرد که کمک می‌کند همسران در زندگی مشترک کمتر به مشکل بخورند و درصورت وقوع اتفاقی مانند مرگ یا جدایی هم تکلیف خیلی از مسائل مشخص باشد. به طورکل می‌توان اهمیت این شروط را در چند موضوع مهم خلاصه کرد:
- از بروز اختلافات حقوقی بین همسران در آینده جلوگیری می‌کنند.
- حقوق هر یک از طرفین را مشخص و تضمین می‌کنند.
- انعطاف پذیری بیشتری در روابط همسران ایجاد می‌کنند.
- موجب شفافیت در تعهدات و انتظارات دوطرف می‌شوند.
- از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند.
- زنان را از برخی نابرابری‌های حقوقی مصون نگه می‌دارند.
شروط مهم برای زنان کدام‌اند؟
برخی شروطی که معمولا خانم‌ها پیش از ازدواج به دنبال تعیین تکلیف آن هستند، از این قرار است
- شرط تنصیف یا تقسیم اموال
- شرط حق حضانت فرزندان
- شرط تعیین حق مسکن و سکونت
- شرط اجازه خروج از کشور
- شرط تحصیل و ادامه آن
- شرط اشتغال
- شرط وکالت در طلاق
چند نکته مهم
- پس از ثبت ازدواج هم می‌توان شروطی به عقدنامه اضافه یا از آن کم کرد؛ البته باید با توافق دو طرف و به صورت مکتوب و ثبت رسمی باشد.
- شروط ضمن عقد می‌تواند جایگزین مناسبی برای مهریه‌های سنگین باشد؛ چون اجرایی کردن این شروط بسیار راحت‌تر از دریافت مهریه است.
- شرط ضمن عقد فقط برای زنان نیست و مردان هم می‌توانند شروطی را تعیین کنند؛ البته مشروط بر اینکه مغایر با قوانین شرعی و قانونی نباشند.
- امضانکردن شروط ضمن عقد در سند ازدواج از سوی مرد به این معنا نیست که امکان طلاق برای زن در صورت تحقق هر یک از موارد یادشده در عقدنامه وجود ندارد.
- در صورتی که یکی از همسران شروط را رعایت نکند، طرف مقابل می‌تواند از طریق مراجع قضایی درخواست اجرا یا فسخ عقد را بیان کند.
- سند ازدواج متعلق به دوطرف قرارداد است؛ ولی به صورت عرفی حق نگهداری از آن به زن و خانواده او داده شده، چون این سند متضمن دریافت مهریه و حتی فراتر از آن است.
- فقط شروطی که به صورت قانونی در عقدنامه ثبت شده باشند، قابلیت استناد در دادگاه و اجرا دارند.
برخی شروط بسیار کلی هستند؛ مانند حق تعیین مسکن و از آن‌ها می‌توان برداشت‌های متفاوتی داشت، بنابراین اگر شرطی مانند حق سکونت در خارج از کشور مدنظر باشد، باید آن را دقیق بیان کرد یا در موضوع ازدواج مجدد باید قید کرد که مرد حق ازدواج، چه موقت و چه دائم، را ندارد و درصورت انجام، زن حق طلاق و وکالت بلاعزل در طلاق با حق توکیل به غیر را خواهد داشت.