بررسی‌ها و گزارش‌های اخیر از وضعیت جمعیت کشور نشان می‌دهد که ایران به یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی خود رسیده، چراکه کاهش رشد جمعیت به مرحله‌ای بحرانی وارد شده است. ظرفیت جمعیتی ایران که برای بسیاری از برنامه‌های توسعه‌محور به‌عنوان یک مزیت تاریخی محسوب می‌شد، امروز با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. کاهش محسوس میزان فرزند سوم و چهارم در خانواده‌ها، همراه با افزایش میانگین سن ازدواج، روندی را رقم زده است که پیامد‌های آن ممکن است آینده اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشور را تهدید کند.
در سال‌های اخیر، باوجود تلاش‌هایی برای تغییر سیاست‌های جمعیتی، این اقدامات هنوز نتوانسته‌اند به یک فرهنگ عمومی مؤثر تبدیل شوند. خانواده‌های بسیاری به دلایل مختلف، ازجمله‌نگرانی‌های مالی، وضعیت نامطمئن اقتصادی و اجتماعی و البته کمبود حمایت‌های مناسب، از فرزندآوری بیشتر منصرف می‌شوند. این روند خطرناک، ترکیب جمعیتی کشور را به‌طور‌جدی تهدید می‌کند و کاهش فرزندآوری به‌ویژه در گروه‌های سنی بیست تا چهل سال، شرایط را بحرانی‌تر کرده است.
از‌سوی‌دیگر، آمار مادرانی که در سنین نزدیک به چهل سال هنوز فرزندی ندارند، نگرانی‌ها را دوچندان کرده است. بیش از ۵میلیون مادر ایرانی بین ۴۰ تا ۴۹سال هیچ تجربه‌ای از فرزندآوری ندارند که این خود به‌اندازه کافی هشدارآمیز است. در این سنین، نه‌تنها فرزندآوری با خطرات جدی همراه است، بلکه جامعه، فرصت طلایی رشد طبیعی جمعیت خود را از دست داده است. در چنین‌شرایطی، سیاست‌های کلان جمعیتی باید به‌سمت تشویق و حمایت مستقیم از خانواده‌ها برای داشتن فرزند سوم و چهارم هدایت شود.
این حمایت‌ها باید فراتر از صرفا توصیه‌های فرهنگی یا پرداخت‌های مالی محدود باشند. خانواده‌ها به زیرساخت‌هایی نیاز دارند که فرزندآوری را برای آنها ساده‌تر کند: دسترسی آسان‌تر به خدمات بهداشتی و آموزشی، امنیت اقتصادی و البته کاهش دغدغه‌های آینده کودکان. ترویج زایمان طبیعی نیز ازجمله‌اقداماتی است که می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌های درمانی، سلامت بیشتر مادران و نوزادان را تضمین کند.
موضوع فرزندآوری در سنین ازدواج نیز نیازمند توجه ویژه است. گروه سنی بیست تا چهل سال، بیشترین ظرفیت را برای فرزندآوری دارند؛ اما متأسفانه کاهش میل به ازدواج و افزایش سن ازدواج این ظرفیت را محدود کرده است. در‌این‌میان، زوج‌های نابارور نیز باید مورد حمایت جدی قرار گیرند؛ توانمندسازی این گروه با ارائه خدمات درمانی رایگان یا کمک‌های هدفمند، می‌تواند بخشی از نیاز‌های جمعیتی کشور را تأمین کند.
{$sepehr_key_125134}
بسیج و دیگرنهاد‌های اجتماعی که تجربه شایان‌توجهی در فرهنگ‌سازی و اجرای زیرساخت‌ها دارند، می‌توانند در‌این‌زمینه نقش‌آفرینی کنند. قانون جوانی جمعیت که در سال‌های اخیر تصویب شده، باید به یک برنامه قابل اجرا تبدیل شود؛ به‌ویژه با همکاری گسترده میان بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی. بسیج، با استفاده از اختیارات قانونی و تجربه اجرایی خود، می‌تواند تسریع‌کننده حرکت‌های جمعیتی و ترویج فرزندآوری باشد.
بحران جمعیت در ایران امروز یکی از چالش‌های راهبردی است؛ چالشی که باید فارغ از هرگونه جناح‌بندی سیاسی یا تعلل اجرایی، به‌عنوان یک اولویت کلان ملی مورد توجه قرار گیرد. اگر وضعیت امروز ادامه یابد و اتحاد لازم برای رفع آن شکل نگیرد، پیامد‌های این بحران در آینده جبران‌ناپذیر خواهد بود. باید فرهنگ‌سازی فرزندآوری به‌ویژه فرزند سوم و چهارم، همراه با ایجاد حمایت‌های گسترده مالی و اجتماعی، بیش از‌پیش در دستور‌کار قرار گیرد. کشور ما نمی‌تواند صرفا به هشدار‌ها یا گزارش‌ها بسنده کند. امروز، بیش از هر زمان دیگری، زمان عمل است.