نسرین نقدی | شهرآرانیوز؛ در فرهنگ اسلامی، زیبایی و آراستگی جزو ویژگی‌های طبیعی انسان‌هاست، اما این زیبایی نباید از مسیر فطرت و اصول اخلاقی منحرف شود. آرایش‌های نوپدید و استفاده از تغییرات ظاهری دائمی، گرچه ممکن است در ظاهر جذاب به نظر برسند، اما از منظر دینی، می‌توانند تأثیرات منفی بر هویت فردی و سلامت روان زنان بگذارند. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع و اثرات آن بر سلامت روان و روحیات بانوان سرزمینمان، در گفت‌وگویی با دکتر الهام نجفی، پژوهشگر مطالعات زنان و تحولات اجتماعی و مدرس حوزه و دانشگاه، به این موضوع پرداخته‌ایم.
میل به آراستگی یکی از ویژگی‌های انسانی است. حال سؤال اینجاست که در آموزه‌های دینی، توجه به زیبایی و تزیینات ظاهری چگونه با فطرت انسان‌ها به‌ویژه زنان تطابق دارد؟ استفاده از آرایش‌های نوپدید چه تأثیری می‌تواند بر این فطرت و اصل زیبایی طبیعی در اسلام بگذارد؟
خداوند متعال امیال گوناگونی را در وجود انسان‌ها نهاده است. درمیان این تمایلات، گرایش به زینت و جمال نیز وجود دارد. زینت و جمال دو بار معنایی متفاوت دارند؛ زینت و آرایش یک امر عارضی است و با ضمیمه کردن شیء دیگری از خارج حاصل می‌شود، حال آنکه جمال به زیبایی اصلی که به‌طور طبیعی وجود دارد، گفته می‌شود.
گرایش به انواع آرایش‌های نوپیدا نیز رفتاری است که از تمایل انسان به خودآرایی نشئت می‌گیرد. اسلام نگفته است زن خود را نیاراید، آرایش نکند، زیباتر نشود، بلکه محدوده‌ای برای آن تعیین کرده است. خداوند و ائمه اطهار (ع) همواره زنان را به آرایش و پیراستن خود توصیه کرده‌اند، بنابراین با وجود اینکه مطلق آرایش برای زنان پسندیده است، از آرایش زنان در معرض نامحرمان نهی شده است.
مطابق آموزه‌های اسلامی، آرایش نیز دارای حد و مرز است و نباید در آن افراط کرد. در اسلام، آرایش و زینتی ارزشمند است که به شهرت و تجمل‌پرستی تبدیل نشود و حریم عفاف در آن رعایت شود، برای ریا و خودنمایی نباشد، دربرابر نامحرمان نباشد و درنهایت، ناهنجاریهای غربی را وارد فرهنگ اسلامی نکند. در این میان، تفاوتی میان انواع آرایش‌های دائم و نیمه‌دائم نیست. آرایش و آراستگی زن در صورت ظاهر نشدن در مقابل نامحرم یا در مجالس زنانه یا دربرابر همسر مانعی ندارد، ولی اگر در معرض نگاه نامحرم باشد، این آرایش قطعا حرام است؛ چراکه حریم عفاف را خدشه دار می‌کند و آلودگى، جامعه را فرامى‌گیرد.
از میان تبعات روانی و روحی آرایش‌های نوپدید براساس آموزه‌های دینی به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟
اسلام بر آرایش زنان تأکید نکرده است ولی همواره به آراسته ظاهر شدن افراد در جامعه توصیه کرده است. اسلام، آراستگی را در بعد نظافت مانند مسواک زدن، استحمام، گرفتن ناخن، شانه زدن موی سر، استعمال عطر، پوشیدن لباس سفید و... توصیه کرده است و اساسا رعایت اصول فوق، نشانه زیبایی است. اما گرایش به انواع آرایش‌های نوپیدا و افراط در آرایش و زینت، از امراض روانی است، لذا نباید بیشتر وقت افراد صرف آرایش و زینت خود شود که در این صورت، علاوه‌بر اینکه اثرات روانی نامطلوبی به‌دنبال خواهد داشت، سبب ضعف قوای عقلانی و شخصیت فردی نیز می‌شود.
امروزه افراط در انواع آرایش، بسیاری از زنان را به خود مبتلا و شخصیت آنها را ضعیف کرده است، به‌طوری‌که برخی زنان توان فکری و جسمی خود را به آرایش و زینت خویش مشغول کرده‌اند و همین امر باعث شده است برخی از آنها به‌جای تکیه بر معنویات و ارزش‌های متعالی بر جذابیت‌های ظاهری و نمایش اندام دربرابر دیگران، تکیه کنند و با زبان و عمل این‌گونه القا کنند که آنچه مهم است، دغدغه‌های ظاهری است نه پایبندی به اخلاق و ارزش‌های درونی.
با توجه به اقبال نسل جدید به سلبریتی‌ها و اهالی هنر در مورد تأثیر رسانه‌ها و سلبریتی‌ها بر فرهنگ زیبایی‌شناسی به چه نمونه‌هایی می‌توان اشاره کرد؟
ظهور آرایش‌های نوپدید از طریق تأثیر رسانه و فضای مجازی، در جهان پیچیده و امروز به‌علت جذابیت‌های بصری توانسته است بخشی از زنان جامعه مسلمان را به خود جذب کند. این امر علاوه‌بر تبلیغات سلبریتی‌ها و شخصیت‌های مشهور در صنعت آرایش، موج جدیدی از آرایش‌های پرطرفدار و نوظهور را در جوامع مسلمان ایجاد کرده، مواردی که بسیار آرام و خزنده با تغییر ذائقه و عادی‌سازی انواع آرایش، منجر به استحاله نوع پوشش و شمایل افراد شده است. این امر پیامد‌هایی همچون نمایشگری، عشوه‌گری و امثال آن را به همراه دارد، از این‌رو در جوامع مذهبی، تضاد انواع آرایش‌های نوظهور با ارزش‌های دینی، این پدیده را تبدیل به مسئله‌ای مهم کرده است.
حاکمیت باید با فرهنگ‌سازی صحیح از طریق نهاد‌های پرشمار فرهنگی و حمایتی مانند بهزیستی، آموزش‌وپرورش، شهرداری، دادگستری، مهدکودک‌ها، رسانه ملی، محتوانویسی در ادبیات، بخش محتوایی فضای مجازی، همه و همه به‌صورت هماهنگ برای ایجاد باورمندی و حس خوب زنان و دختران نسبت به خود و ایجاد تمایل به حجاب و پوشش اقدام کند. در این‌صورت شاهد بسیاری از معضلات در جامعه نخواهیم بود. باید بتوان با کار فرهنگی هماهنگ و گسترده، اوضاع را بهبود بخشید و باور پشت پوشش را اصلاح و جنگ نرم و عملیات روانی دشمن را خنثی کرد.
در اسلام، حجاب به‌عنوان یک دستور دینی مهم مطرح است. استفاده از آرایش‌های نوپدید که گاهی به‌طور خاص برای زیبایی و جلب توجه طراحی می‌شوند، چگونه با اصول حجاب و پوشش اسلامی تطابق دارد؟
بی‌شک اعتقادات و مذهب هر فرد می‌تواند بر تصمیماتش در گرایش به انواع آرایش‌های دائم یا نیمه‌دائم اثرگذار باشد. زن تراز در حکمرانی اسلامی باید با الگوگیری از بزرگ بانوی اسلام، حضرت زهرا (س)، شاخصه‌های مختلف را از جنبه‌های معنوی و دینی گرفته تا حضور اجتماعی به شکل صحیح و با رعایت موازین شرعی دارا باشد.
زن مسلمان باید علاوه‌بر ارتقا و رشد شخصیت، در رفتار و کردار و نوع پوشش و رعایت حجاب به‌گونه‌ای عمل کند که زیبایی‌های باطنی و نهفته وی نمایان نشود و اسباب جلب توجه را فراهم نسازد، نه اینکه با گرایش به انواع آرایش‌های دائم و نیمه‌دائمی، جذابیت جنسی و ظرافت‌های زنانه خود را به رخ بکشد و از ارزش‌های وجودی خویش فاصله بگیرد و به ملزومات خودنمایی گرایش پیدا کند که در این صورت یقینا با مؤلفه‌های دینی در تناقض خواهد بود.
به خاطر داشته باشیم که اسلام با خودآرایی وآرایش به‌طور کلی مخالف نیست، بلکه با خودنمایی در مقابل نامحرم، مخالف است؛ چنان‌که در آیه شریف «وَلا یُبدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظهر منها» از نشان دادن زینت‌های زن به نامحرم، نهی شده است. همچنین در روایات، نشان دادن آرایش زن به نامحرم، نکوهش شده است؛ چراکه اگر زن به چشم و ابرو و سایر جاذبه‌های جنسی شناخته شود، در این صورت تنها بهره‌وری زن از خلقت، برانگیختن حس شهوانی مردان و گسترش دامنه فحشا خواهد بود.