به گزارش شهرآرانیوز؛ آلودگی هوای مشهد، ۲ هزارو ۶۷۴ جان عزیز را در سال گذشته قربانی خود کرده است و گزاف نیست اگر بگوییم نفس کشیدن زیر آسمان این شهر، یک ریسک به حساب می‌آید؛ زیرا ممکن است قربانی بعدی این قاتل نامرئی شما باشید. تعبیر دقیق و علمی‌اش این است که مرگ این تعداد از شهروندان مشهدی در سال گذشته «منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون» یا همان PM۲.۵ ثبت شده است.
نمی‌خواهیم از واژه‌ای استفاده کنیم که به قول بزرگان حوزه ارتباطات، سوگیری داشته باشد، اما نتایج پژوهش اخیر مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه شهیدبهشتی که وضعیت ۸۳شهر کشور را با جمعیتی بالغ بر ۵۷میلیون نفر در زمینه اثرات بهداشتی و خسارات اقتصادی آلودگی هوا بررسی کرده است، به واقع «هولناک» است.
براساس یافته‌های این تحقیق، سال گذشته بیش از ۳۵ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در کشور ثبت شده که ۲ هزارو ۶۷۴ فوتی مربوط به شهر مشهد بوده است؛ آلودگی هوا که همچون قاتلی نامرئی بر شهر‌های کشور سایه افکنده است، نه‌فقط جان آدم‌ها را می‌گیرد، بلکه سالانه هزاران میلیارد تومان هم از اقتصاد ملی می‌دزدد؛ سال گذشته هزینه‌های ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور ۱۴ میلیارد دلار برآورد شده است که با در نظر گرفتن ۷۲ هزار تومان به ازای هر دلار، رقم ریالی این خسارت‌های اقتصادی، می‌شود هزار میلیارد تومان؛ این رقم در مشهد هم هزارو ۴۹ میلیون دلار معادل ۵/۷۵ هزار میلیارد تومان بوده است!
همه این تلفات و خسارت‌های اقتصادی، حکایت از آن دارد که اقدامات انجام‌شده در زمینه کاهش آلودگی هوا اگر نگوییم بی‌اثر، چندان هم مؤثر نبوده است. با دکتر عباس شاهسونی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی، درباره چندوچون تحقیق اخیر این مرکز و یافته‌های مشهدی آن گفت‌و‌گو کرده‌ایم. خواندنش شاید خالی از لطف نباشد.
افزایش ریالی خسارت‌های مرگ ومیر‌ها
مطالعه بررسی آثار آلودگی هوا در سال۱۴۰۲ در ۵۷شهر انجام شد که در سال ۱۴۰۳ تعداد شهر‌های مورد مطالعه به ۸۳شهر افزایش یافت. عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، با استناد به یافته‌های پژوهش اخیر، تعداد همه موارد مرگ منتسب به ذرات معلق ۵/۲ میکرون در افراد بیشتر از سی سال در سال ۱۴۰۳ را در کلانشهر مشهد به طور میانگین ۲ هزارو ۶۷۴ نفر اعلام می‌کند؛ رقمی که در سال قبل‌تر از آن، کمی بیشتر، یعنی ۲ هزارو ۷۰۲ نفر بوده و این کاهش جزئی اگرچه کمی امیدوارکننده است، باز هم از تلخی ماجرا چیزی کم نمی‌کند؛ زیرا پشت این رقم خشک، بیش از ۲ هزار خانواده داغدار وجود دارد.
وقتی از دکتر شاهسونی می‌خواهیم که جزئیات بیشتری از بیماری‌های مرتبط و تعداد مرگ ومیر ناشی از این بیماری‌ها اعلام کند، او این طور پاسخ می‌دهد: پارسال به صورت میانگین ۹۸ نفر در بازه سنی بیشتر از سی سال به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به ذرات معلق، جان خودشان را از دست داده‌اند. این رقم در سال گذشته برای همین بازه سنی و برای بیماری سرطان ریه، به طور میانگین ۴۹ نفر بوده است.
او ادامه می‌دهد: سال گذشته به صورت میانگین ۴۸۱ فرد بالای ۲۵ سال به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به این ذرات معلق فوت کرده‌اند. همچنین در همین بازه زمانی و سنی، مرگ ۲۲۷ نفر به دلیل سکته مغزی منتسب به این ذرات، ثبت شده است.
میزان خسارت اقتصادی مرگ‌های ناشی از مواجهه با ذرات معلق در سال گذشته در کلان شهر مشهد بهطور میانگین برابر با ۱۰۴۹.۱۹ میلیون دلار، معادل ۵/۷۵ هزار میلیارد تومان بوده است؛ خسارت‌هایی که در مقایسه با سال ۱۴۰۲ معادل دلاری آن ۱۰۶۰ میلیون دلار و معادل ریالی آن ۵۲ هزار همت بود؛ کاهش دلاری این خسارت‌ها به دلیل کاهش جزئی مرگ ومیر‌ها در سال گذشته نسبت به سال قبل‌تر از آن است که از ۲ هزارو ۷۰۲ قربانی به ۲ هزارو ۶۷۴ نفر کاهش یافته است، اما افزایش خسارت‌های اقتصادی ریالی، از کاهش چشمگیر ارزش پول ملی حکایت دارد. کاهش مرگ ومیر‌ها در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ هم به دلیل کاهش اندک غلظت ذرات معلق است که در دو سال گذشته به ترتیب ۳۴.۰۹ و ۳۶ میکروگرم در مترمکعب بوده است.
شاهسونی پیش‌تر درباره جزئیات مرگ‌های منتسب به آلودگی هوای کشور در سال گذشته به ایسنا گفته بود: یافته‌های مطالعه مذکور، بیانگر این است که به طور میانگین ۶۶/۱۴ درصد از مرگ‌ها به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون است. همچنین ۱۵ درصد از مرگ‌ها به علت سکته مغزی، ۴/۱۴ درصد از مرگ‌ها به دلیل سرطان ریه و بیش از ۱۱ درصد نیز به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی بوده است.
{$sepehr_key_152583}
شرایط بسیار نامطلوب هوای مشهد
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در صحبت هایش، گریزی به وضعیت هوای مشهد در سال ۱۴۰۳ می‌زند و می‌گوید: تعداد روز‌های با هوای پاک در سال ۱۴۰۳ در کلان شهر مشهد فقط دو روز بوده و این در حالی است که این رقم به صورت میانگین در کشور ۲۷ روز ثبت شده است. در سال ۱۴۰۳ همچنین ۱۱۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس (وضعیت هشدار) و ۳۲ روز هوای ناسالم برای همه گروه‌ها (وضعیت اضطرار سطح پایین) ثبت شده است. تعداد روز‌های قابل قبول در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ کاهش جزئی یافته است.
وی می‌گوید: در سال ۱۴۰۳ به طور میانگین شاخص کیفیت هوای ذرات معلق ۵/۲ میکرون (PM۲.۵) کلان شهر مشهد، تقریبا در ۰.۵ درصد از روز‌های سال در محدوده پاک، ۶۰ درصد در محدوده قابل قبول، ۳۱ درصد در محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس و ۵/۸ درصد در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.
شاهسونی با بیان اینکه بررسی نتایج کیفیت هوا در سال ۱۴۰۳ نشان دهنده شرایط بسیار نامطلوب هوا در کلان شهر مشهد است، تأکید می‌کند: مسئولان مربوط باید هرچه سریع‌تر در جهت کاهش غلظت آلاینده ذرات معلق در این کلانشهر اقدامات لازم را انجام دهند.
او پیش‌تر درباره کیفیت هوای کشور نیز گفته بود: بررسی نتایج مطالعه آثار ناشی از آلودگی هوا بیانگر این است که میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق در کشور، از سال۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳ تغییر چندانی نداشته و حتی این معضل در سال گذشته نسبت به سال۱۴۰۲ به میزان جزئی افزایش هم یافته است.
هوای مشهد؛ ۷ برابر آلوده‌تر از رهنمود جهانی
«میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق ۵/۲ میکرون مشهد در سال ۱۴۰۳ تقریبا هفت برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت و تقریبا سه برابر استاندارد ملی کشور بوده است». عضو هیئت علمی دانشگاه شهیدبهشتی با اعلام این خبر، می‌گوید: غلظت سالیانه ذرات معلق ۵/۲ میکرون مشهد در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است، با این حال، در ۳۴۸ روز غلظت روزانه این ذرات معلق بیشتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در مترمکعب) بوده که نشاندهنده کیفیت نامطلوب هوا در این کلان شهر است.
شاهسونی که پیش‌تر در گفت‌و‌گو با شهرآرا، میزان این ذرات معلق را در سال ۱۴۰۲ در مشهد ۳۶ میکروگرم در مترمکعب اعلام کرده بود، می‌گوید که این رقم در سال گذشته به ۳۴.۰۹ میکروگرم در مترمکعب کاهش یافته است.
او صحبتش را این طور ادامه می‌دهد: سال ۱۴۰۳ فقط در ۵ درصد از روز‌های سال، میانگین غلظت روزانه ذرات معلق ۵/۲ میکرون در مشهد، کمتر از ۱۵ میکروگرم در مترمکعب یا همان رهنمود سازمان بهداشت جهانی بوده و این درحالی است که میانگین کشوری آن ۲۸ درصد است.
به گفته شاهسونی، میانگین غلظت سالیانه این ذرات معلق مشهد طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ برابر با ۳۲ میکروگرم در مترمکعب بوده است که بیش از شش برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی است. همچنین بالاترین و پایین‌ترین غلظت سالیانه این ذرات به ترتیب مربوط به سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۳۹۳ است.
از راهکار‌های ملی تا راهکار مشهدی
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی که پیش‌تر در گفت وگویی، از افزایش غلظت آلودگی هوای کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ سخن گفته و آن را بیانگر این نکته دانسته بود که اقدامات انجام شده در راستای اجرای قانون هوای پاک و آییننامههای آن مؤثر نبوده است، درباره راهکار‌های کاهش آلودگی هوا می‌گوید: مهم‌ترین راهکار، اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه‌های آن به ویژه آیین نامه فنی ماده ۲ است. اسقاط خودرو‌های فرسوده، بهبود کیفیت خودرو‌ها و کیفیت سوخت و توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی نیز می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
شاهسونی همچنین استفاده از سوخت نامناسب در نیروگاهی حوالی مشهد را یکی از دلایل آلودگی هوای این شهر می‌داند و بدون اشاره به نام نیروگاه تأکید می‌کند: هرچه زودتر این موضوع اصلاح شود، بهتر می‌تواند به کاهش غلظت آلاینده‌های هوا در مشهد کمک کند.
اشاره اخیر او، به استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه توس برمی گردد؛ موضوعی که ما هم پیش از این، در شهرآرا در قالب گزارش‌های متعدد به آن پرداخته‌ایم و البته تاکنون، پایان آن پرونده همچنان باز مانده است؛ زیرا از یک سو، نهاد‌های نظارتی بر فعالیت نیروگاه، ازجمله اداره کل حفاظت محیط زیست استان، نیروگاه را از سال ۱۳۹۷ با استناد به ماده ۲ قانون هوای پاک، موظف به نصب دستگاه فیلتراسیون کردند، اما ازسوی دیگر، مدیران نیروگاه مدعی هستند نصب این دستگاه به دلیل کم آبی دشت مشهد و آب بر بودن این اقدام، شدنی نیست و شرکت توانیر هم از آنها خواسته است سراغ این موضوع نروند. نتیجه اش شده است اینکه نیروگاه حالا نه فقط در فصل‌های سرد سال، بلکه حتی در فصل‌های گرم از مازوت استفاده می‌کند و دودش را به ریه‌های شهروندان مشهدی می‌فرستد.
موضوع اجرا نشدن قانون «هوای پاک» هم که چندان تازه نیست و در همه این هشت سالی که از تصویب آن می‌گذرد، آنچه بیشتر از اجرا شدنش رسانهای شده و به گوشمان رسیده است، ابراز نگرانی و انتقاد مسئولان از اجرا نشدن و تشکیل پروندههای قضایی برای ترک فعل مدیران و مقصران آن بوده است و شاید اگر آن قانون ضمانت اجرای درستی داشت، در طول این سال‌ها از شمار جان‌هایی که قربانی آلودگی هوا شده‌اند و نیز خسارت‌های اقتصادی آن کاسته می‌شد، اما دریغ و درد!
{$sepehr_key_152582}
زنگ خطر را بشنوید!
حال هوای شهر، وخیم است و بی‌تردید به این اندک کاهش مرگ‌ومیر‌ها و خسارت‌هایش هم نمی‌توان دلخوش بود؛ پشت این اعداد و ارقام به‌ظاهر خشک، هزاران تراژدی انسانی و خسارت اقتصادی کلان نهفته است که زخمش هر سال ناسورتر از سال قبل می‌شود و پیکر جامعه و اقتصاد را می‌دَرد.
این روند نگران‌کننده، خود به‌وضوح نشان می‌دهد که صدای زنگ‌های خطر حالا دیگر گوش فلک را هم کر کرده است؛ اگر نگوییم دیر شده، باید بگوییم اکنون وقت اقدامی جدی، عزمی راسخ و اجرایی کردن راهکار‌های فوری و بلندمدت است، پیش از آنکه این خسارت خاموش، به فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر تبدیل شود. هر درنگی مصادف است با قربانی شدن جان‌های بیشتر و دود شدن «همت»های بیشتر از اقتصاد ملی، پس آقایان مسئول تا دیر نشده است، همت کنید!
ذرات معلق ۵/ ۲ میکرون
ذرات معلق ۵/ ۲ میکرون یا PM۲.۵، ذرات ریزی هستند که اندازه آنها کمتر از ۵/ ۲ میکرومتر است و یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا به حساب می‌آیند. قطر این ذرات، ۵/ ۲ میکرون یا کمتر (صد برابر کوچک‌تر از قطر موی انسان) است و آن‌قدر کوچک هستند که می‌توانند حتی به کوچک‌ترین مجاری هوای ریهها نفوذ کنند.
فوری، فوتی از آلودگی هوا
آلودگی هوا براساس آخرین گزارش مؤسسه بار بیماری‌ها، دومین عامل خطر مرگ در جهان پس از فشارخون و مهم‌ترین تهدید محیط‌زیستی برای سلامت انسان و از بزرگ‌ترین خطرات محیط‌زیستی برای سلامت کودکان است. براساس آخرین گزارش این مؤسسه، آلودگی هوای آزاد و هوای داخل سالیانه به بیش از ۸/۱ میلیون مرگ زودرس در جهان منجر می‌شود (از هر ۸ مرگ یک مرگ منتسب به آلودگی هواست).
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی درحال‌حاضر ۹۹ درصد از جمعیت جهان در کشور‌هایی زندگی می‌کنند که در آن غلظت سالیانه ذرات معلق ۵/۲ میکرون بیشتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در مترمکعب) است. طبق گزارش بانک جهانی، هزینه مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در جهان، معادل ۸/۱ تریلیون دلار و در کشور ایران بیش از ۲۳ میلیارد دلار است. همچنین آلودگی هوا پس از دود سیگار، دومین علت مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر در جهان شناخته می‌شود.