به گزارش شهرآرانیوز؛ چندروزی است که برخی مدارس سال تحصیلی را شروع کرده‌اند. این روز‌ها در خانه ما بیشتر از آنکه نشانه‌هایی از ذوق و شوق رسیدن ماه مهر، خرید نوشت‌افزار و شروع سال تحصیلی جدید باشد، نگرانی‌های دخترم برای دوستی با هم‌کلاسی‌اش به چشم می‌آید. از کلاس اول دبستان تا به امروز که قرار است کلاس چهارم برود ترس از دست دادن آیناز خواب و خوراک را از او گرفته است.
امکان نداشت از مدرسه به خانه بیایید و یک خاطره تلخ مدرسه را با گریه برای ما تعریف نکند. اینکه چطور آیناز زنگ تفریح بی‌توجه به احساسات او با دیگر بچه‌های کلاس هم‌بازی شده است، زنگ ورزش با او هم‌تیم نشده است یا در اردوی تفریحی روی صندلی کناری او ننشسته است و... موضوع دوست‌یابی کودکان در محیطی، چون مدرسه را با دکتر افسانه افسری مطرح کردیم.
این روان‌شناس حوزه کودک و نوجوان بر این باور است کودکانی که عزت نفس پایینی دارند ممکن است دچار مشکلات متعددی در روابطشان با دیگران شوند. مشروح گفت‌و‌گو با او را در ادامه با هم بخوانیم.
چالش‌های دوست‌یابی
براساس مراوداتی که بچه‌ها در مدرسه با هم‌سن‌وسالان خود دارند، می‌توان به نقاط ضعف و قوت آنها در دوست‌یابی پی برد که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
- کودکانی که کمتر در فعالیت با بچه‌های دیگر شرکت می‌کنند و این باعث دشواری برقراری ارتباط و دوست‌یابی می‌شود.
- کودکانی که مهارت گفتاری خوبی ندارند یا دچار لکنت زبان هستند یا در برقراری ارتباط چالش دارند از توانایی کمتری در تعامل و ایجاد دوستی برخوردارند.
- کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) ممکن است در کنترل اعمال و کلمات خود مشکل داشته باشند، که می‌تواند سایر کودکان را از آنها دور کند.
- کودکانی که به طور طبیعی محتاط تر، کمرو یا خجالتی هستند و زمان بیشتری طول می‌کشد تا بتوانند مکالمه دوستانه‌ای را شروع کنند.
- کودکانی که دارای اضطراب اجتماعی هستند. شامل ترس شدید و غیرمنطقی از موقعیت‌های اجتماعی که می‌تواند به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره کودک تأثیر بگذارد.
- کودکان بی‌توجه به روابط و آداب اجتماعی دچار مشکل می‌شوند.
- کودکانی دارای رفتار‌های مشکل‌سا‌ز، کودکان قلدر، بد اخلاق، بی‌ادب در دوست‌یابی دچار مشکل می‌شوند.
قابل توجه والدین!
والدین برای کمک به کودکان در پیدا کردن دوست، باید آموزش مهارت دوست‌یابی در کودکان را بلد باشند. برخی آموزش‌ها به فرزند محصلمان قبل از شروع مدرسه کمک می‌کند تا کمتر دچار آسیب‌های ناشی از انتخاب نادرست دوست شود.
به کودک توضیح دهید که دوستان خوب چیز‌های مهم را به یاد می‌آورند؛ قابل اعتماد هستند؛ کار‌های محبت‌آمیز برای یکدیگر انجام می‌دهند. همچنین زمانی که کسی ناراحت است کمک می‌کنند و از گذراندن وقت با هم لذت می‌برند.
کتاب‌هایی درباره دوستی را بخوانید: کتاب‌هایی که ویژگی‌های دوستی مثبت را نشان دهند.
موقعیت‌های دوستی مثبت و منفی را به کودکان آموزش دهید. به عنوان نمونه:
- ویژگی‌های یک دوست خوب را در روابط خود نشان دهید.
- تشویق به گذراندن وقت با دوستان و ملاقات با افراد جدید، با این کار فرصت‌هایی را برای فرزندتان فراهم کنید تا روابط اجتماعی و مهارت‌های دوستی را تمرین کند.
- آموزش مکالمه و مهارت‌های ارتباطی، با این کار آموزش مهارت‌های ارتباط، مهارت نه گفتن، مهارت تاب‌آوری، مهارت همدلی را به کودک آموزش دهید.
- داستان‌هایی درباره دوست‌یابی نقل کنید.
{$sepehr_key_152692}
از الگویابی تا مهارت‌آموزی
والدین و مربیان می‌توانند با الگوی خوب بودن در یادگیری مهارت‌های جدید به کودک کمک کنند. تمجید از تلاش به جای انتقاد‌های شدید، به ایجاد عزت نفس کودک کمک می‌کند. زیرا همین عزت نفس و اعتماد به نفس پایین است که می‌تواند دلیل اصلی برای به مشکل خوردن دوست‌یابی کودک در مدرسه باشد.
معیار مهم در انتخاب دوست خوب
داشتن علایق مشترک: مصمم بودن دوستانی که برای خود هدف و خط مرز اخلاقی دارند.
پرهیز از دوستی‌های پرخطر: افرادی که به شما حسادت می‌کنند، با شما همدلی نمی‌کنند، از موفقیت‌های شما خوشحال نمی‌شوند، شما را برای پیشرفت یاری نمی‌کنند یا افرادی که خودشیفته هستند، برای دوستی گزینه خوبی نیستند.
انتخاب افراد بهتر از خود: بهتر است گاهی با افرادی که از شما جلوتر بوده و پیشرفت بیشتری در زمینه شغل و زندگی خود دارند هم معاشرت کنید تا انگیزه را در شما بیشتر کنند.
اهداف مشترک: داشتن اهداف مشترک تلاش و پیشرفت مشترک را به دنبال دارد.
چطور خودمان دوستی خوب باشیم
معتمد باشید: به قول‌هایتان عمل کنید. قابل اعتماد و رازدار باشید. زمانی که اشتباهی مرتکب می‌شوید، عذر‌خواهی کنید.
صادق باشید: از دروغ دوری کنید. آنچه دوستی را ماندگار می‌کند حس اعتماد است. از خوبی دیگران سوءاستفاده نکنید.
وفادار باشید و حمایتگر: شنونده خوبی باشید و از قضاوت دوری کنید. به دوستانتان کمک کنید تا بر مشکلاتشان غلبه کنند.
در کنار هم بودن: در زمان سختی در کنارشان باشید و با آنها همدلی کنید. بخشنده بودن و بخشیدن را بیاموزید. باید کودکان یاد بگیرند که هر فردی نقاط مثبت و منفی دارد. دوستانتان را همانطور که هستند بپذیرید.
والدین آگاه می‌دانند
والدین باید از سنین قبل از دبستان مهارت‌های برقراری ارتباط را به فرزندان خود آموزش دهند.
نمونه کودکان معمولی
شروع مکالمه بسیار اهمیت دارد. به عنوان نمونه برای سنین قبل از دبستان توضیح داده شود که ابتدا به فرد مورد علاقه در کلاس سلام کند و به فرد مقابل بگوید آیا تمایل دارد با او دوست شود و با هم بازی کنند. چه بازی‌هایی دوست دارد و ...
نکته: باید توجه داشت که گاهی آغاز دوستی ممکن است مورد پذیرش طرف مقابل نباشد پس به کودک آموزش دهیم که جای ناراحتی نیست و می‌تواند به سراغ کودک دیگری برود.
نمونه کودکان کمرو
در مورد کودکان کمرو والدین بهتر است در ارتباط‌گیری‌کنار کودک باشند و نقش حمایت‌کننده را بازی کنند تا روند دوست‌یابی در محیط مدرسه تسهیل شود. سپس با تشویق فرزند دامنه دوست‌یابی را گسترش دهند.
نکته: محیط مدرسه و معلمان می‌توانند نقش پررنگی در مهارت‌آموزی دوست‌یابی داشته باشند پس والدین می‌توانند بدون اینکه کودک متوجه شود از معلم در این زمینه کمک بخواهند.
نمونه کودکان اضطرابی
در مورد کودکان مضطرب اجتماعی یا کودکان دارای اختلال اضطراب جدایی ابتدا باید این مشکلات درمان و سپس روی مهارت‌ها کار کرد.
نکته: در مورد نوجوانان در واقع ما هر چه در کودکی کاشته‌ایم درو می‌کنیم. پس اگر نوجوانی کم‌خطری می‌خواهیم موارد ذیل ضروری است:
- داشتن رابطه خوب والدینی با فرزند
- ایجاد رابطه‌ای بر مبنای حمایتگری بدون نقض استقلال فرزند
- ایجاد رابطه‌ای بدون مقایسه‌گری و قضاوت (بدترین آسیب به فرزند مقایسه‌گری است که می‌تواند اعتماد به نفس کودک را از بین ببرد تعلق خاطر کودک را به بازی بگیرد و نهایت در نوجوانی افسردگی را به دنبال داشته باشد.)
{$sepehr_key_152691}
توجه به خط قرمز‌های خانوادگی و آموزش
آنچه باید برای فرزندان توضیح داد اولویت‌بندی روابط است. در هر شرایطی رابطه والد فرزندی در اولویت است و تنها رابطه‌ای است که به هیج عنوان نباید در آن پنهان‌کاری باشد. یادمان باشد فقط والدین هستند که تحت هر شرایطی خود را برای فرزند به خطر می‌اندازند.
پدر و مادر‌ها باید به این نکته توجه ویژه داشته باشند که دوست‌یابی فرزندانمان در محیط‌های، چون مدرسه ممکن است دستخوش اتفاقات شود. آنچه حائز اهمیت است توجه به برخی نکات از جمله ایمن بودن به لحاظ عاطفی، اخلاقی و جسمی است. گاهی لازم است در ادامه یک دوستی مخرب والدین به نکات زیر توجه داشته باشند:
- دوستی مخرب هر چه سریع‌تر پایان یابد.
- حد و مرز گذشت و چشم‌پوشی آموزش داده شود.
- گروه دوستان به والدین معرفی شوند و والد نظارت نامحسوس داشته باشد.
- مهارت نه گفتن و تصمیم‌گیری و قاطعیت به فرزندان آموزش داده شود.
- دوست نامناسب از لحاظ فرهنگی، خانوادگی و اخلاقی به زبان کودکان تعریف شود.
- نمونه رفتار‌های خطرساز به کودکان آموزش داده شود.
کتاب‌های دوست‌یابی
برای نوجوانان: کتاب آیین دوست‌یابی
نوشته: دیل کارنگی
ترجمه: سوزان خدیو
نشر: سپهر ادب
*
برای کودکان: چگونه دوست خوب پیدا کنیم
نوشته: فلیسیتی بروکز، فرانکی آلن
ترجمه: رها مقدم
نشر: افق