به گزارش شهرآرانیوز؛ فصل بهار برای صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی چگونه گذشت؟ براساس شاخص‌ها و نماگر‌های اقتصادی رسمی استان که به‌تازگی منتشر شده است از ۹ کالای منتخب استان، تولید هفت کالا نسبت به فصل قبل کاهش داشته است.

 از جمله دلایل مطرح‌شده برای کاهش تولید نسبت به فصل قبل ناترازی انرژی و قطع برق، کاهش فروش به‌دلیل جنگ تحمیلی دوازده روزه و خروج سرمایه مردم به‌سمت کالا‌های اساسی مطرح شده است. نگاه بلندمدت به تولید این کالا‌ها و مقایسه با فصل مشابه سال نیز نشان می‌دهد که در بیشتر کالا‌های منتخب در صنایع مصرفی، غذایی و معدنی تولید کاهش داشته است.

تجارت در این گزارش دو چهره از خود نشان داده است. در فصل بهار میزان صادرات، واردات و ترانزیت استان افت چشمگیری داشته، اما در افق بلندمدت و نسبت به فصل مشابه سال گذشته این روند مثبت بوده است.

نگاه به گزارش شاخص‌های اقتصادی استان نشان می‌دهد که اقتصاد خراسان رضوی در فصل بهار۱۴۰۴ چهره‌ای متناقض و چندلایه به نمایش گذاشته است. از یک‌سو، تجارت خارجی در بلندمدت نشانه‌هایی از ظرفیت‌های توسعه‌ای و موقعیت راهبردی استان در اقتصاد ملی و منطقه‌ای را آشکار کرده‌اند و از سوی دیگر، صنایع سنتی و تولید کالا‌های اساسی با رکود و افت جدی روبه‌رو بوده‌اند.

این دوگانگی، نه‌تنها ساختار اقتصادی خراسان رضوی را در معرض پرسش‌های جدی قرار می‌دهد، بلکه ضرورت بازاندیشی در سیاست‌گذاری‌های صنعتی، تجاری و زیرساختی را برجسته می‌کند.

افت تجارت در بهار

همان‌طور که گفتیم در حوزه تجارت، روند تغییرات در استان چند وجهی بوده است. واردات، صادرات غیرنفتی و ترانزیت داخلی و خارجی در برخی موارد مسیر‌های متفاوتی را طی کرده‌اند. در عرصه تجارت خارجی، هرچند صادرات و واردات در مقیاس فصلی کاهش یافته، مقایسه سالانه رشد مثبت را نشان می‌دهد و بیانگر استمرار تقاضا برای کالا‌های صادراتی و وارداتی است.

در کنار آن، جهش درآمد‌های گمرکی و رشد درخور توجه ترانزیت خارجی جایگاه خراسان رضوی را در مسیر کریدور‌های منطقه‌ای تقویت کرده است. این روند‌ها می‌تواند فرصت‌های تازه‌ای برای استان رقم بزند، مشروط بر آنکه زیرساخت‌های لجستیکی و ظرفیت‌های صادراتی به شکل هدفمند توسعه یابند. با در نظر گرفتن این تغییرات به‌سراغ سمیرا سبزواری رفتیم. او مدیر مرکز مطالعات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی خراسان رضوی است که این گزارش را مورد بررسی قرار داده است.

کاهش ارزش سبد صادراتی

زمستان۱۴۰۳ برای اقتصاد استان فصلی متفاوت بود؛ چراکه ارزش صادرات غیرنفتی در آن دوره ۳۷.۳درصد رشد کرد. اما این روند در بهار۱۴۰۴ تغییر مسیر داد و افت درخورتوجهی در تجارت خارجی به‌چشم خورد. ارزش صادرات غیرنفتی استان در بهار امسال با کاهش ۲۸ درصدی به ۴۷۴میلیون دلار رسید. در همین حال، وزن صادرات با کاهش ۴.۴درصدی به ۸۶۴ هزار تن رسید.

مدیر مرکز مطالعات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی استان با اشاره به تحولات اخیر صادرات استان، توضیح می‌دهد: تفاوت میان کاهش ارزش و کاهش وزن صادرات نشان‌دهنده تغییر در ترکیب سبد صادراتی است. این یعنی حرکت به‌سمت کالا‌های کم‌ارزش‌تر یا افت در کیفیت و ارزش افزوده محصولات. چنین روندی پرسش‌های مهمی را درباره وضعیت تولید، محدودیت‌های لجستیکی، نوسانات نرخ ارز و سطح تقاضای بازار‌های هدف به‌ویژه کشور‌های همسایه ایجاد می‌کند.

سبزواری به بُعد دیگری از ماجرا هم اشاره دارد و اضافه می‌کند: اگرچه در مقیاس فصلی با افت روبه‌رو بوده‌ایم، اما در مقایسه با بهار سال گذشته نشان‌دهنده رشد است؛ به‌گونه‌ای که ارزش صادرات ۸.۲درصد و مقدار آن ۸.۴درصد افزایش داشته است. این موضوع بیانگر آن است که در افق بلندمدت، ظرفیت‌های صادراتی خراسان رضوی همچنان تقویت می‌شود و تولید صادرات‌محور مسیر رو به رشد خود را ادامه می‌دهد.

افزایش هزینه واردات

واردات استان در مقایسه با زمستان۱۴۰۳ با افت درخور توجهی همراه بوده، اما در مقایسه با بهار۱۴۰۳ نشان‌دهنده رشد است. البته رشدی که شکاف عمیق میان مقدار واردات و ارزش آن نشان‌دهنده کاهش ارزش پول ملی است. چرا؟ چون در مقایسه یک‌ساله مقدار واردات ۱.۵درصد و ارزش آن ۲۳.۱درصد افزایش یافته است.

مدیر مرکز مطالعات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی استان، می‌گوید: کاهش فصلی واردات می‌تواند بیانگر کاهش کوتاه‌مدت تقاضای داخلی برای کالا‌های واسطه‌ای و سرمایه‌ای باشد. به گفته سبزواری البته رشد سالانه واردات با وجود افت مقطعی، نشان می‌دهد که روند کلی واردات در افق یک‌ساله صعودی و بیانگر پایداری تقاضای داخلی برای کالا‌های وارداتی است.

افت ترانزیت داخلی، رشد ترانزیت خارجی

سبزواری با بیان اینکه وضعیت ترانزیت استان در بهار۱۴۰۴ چهره‌ای متناقض داشته است، توضیح می‌دهد: در بخش ترانزیت داخلی افتی سنگین به ثبت رسیده است؛ مقدار جابه‌جایی کالا بیش از ۶۲درصد و ارزش آن نزدیک به ۴۰درصد نسبت به زمستان گذشته کاهش یافته است. چنین روندی بی‌تردید جایگاه استان در حمل‌ونقل داخلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و ضرورت بازنگری در زیرساخت‌ها و سیاست‌های مرتبط را دوچندان می‌کند.

او می‌گوید: ترانزیت خارجی، اما داستان دیگری دارد. هرچند نسبت به زمستان قبل ۶.۴درصد کاهش در حجم داشتیم، اما در مقایسه با بهار۱۴۰۳ شاهد رشد چشمگیری هستیم؛ به‌گونه‌ای که مقدار ترانزیت خارجی ۶۳درصد بیشتر شده و ارزش آن نیز به ترتیب ۱۱.۲درصد در مقیاس فصلی و نزدیک به ۲۹درصد در مقیاس سالانه افزایش یافته است. این ارقام جایگاه خراسان رضوی را در کریدور‌های بین‌المللی پررنگ‌تر می‌کند.

معدن، پیشروتر از صنعت

گریزی به بخش دیگری از این گزارش نشان می‌دهد که میزان و تغییر تولید ۹ محصول شاخص معدنی و صنایع سنگین، غذایی و مصرفی در بسیاری از بخش‌ها کاهشی بوده است. بخش معدن با افزایش تولید کنسانتره و گندله آهن نقش پیشران رشد را ایفا کرده، اما صنایع سیمان، شکر، روغن و حتی برخی صنایع مصرفی مثل خودرو و لوازم خانگی با افت شدید روبه‌رو بوده‌اند؛ وضعیتی که زنگ خطر رکود تقاضای داخلی و اختلال در زنجیره تولید را به صدا درآورده است.

مدیر مرکز مطالعات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی استان با اشاره به وضعیت بخش صنعت و معدن استان در بهار۱۴۰۴ توضیح می‌دهد: تصویری که شاخص‌های این حوزه ترسیم می‌کند، دوگانه است. بخش معدن در برخی حوزه‌ها توانسته نقش پیشران ایفا کند و رشد درخور توجهی داشته باشد، در حالی‌که صنایع سنتی و کالا‌های اساسی با افت‌های جدی روبه‌رو شده‌اند؛ موضوعی که می‌تواند برای پایداری رشد اقتصادی استان نگران‌کننده باشد.

سبزواری می‌افزاید: در بخش معدن، تولید کنسانتره و گندله آهن همچنان نشان‌دهنده ظرفیت بالای استان در این حوزه است، هرچند نوسانات فصلی در ارقام دیده می‌شود. این نوسان‌ها نشان می‌دهد که اگرچه تولید معدنی در مسیر تقویت قرار دارد، اما ثبات کامل در زنجیره فراوری هنوز به دست نیامده است.

{$sepehr_key_154391}

افت تولید سیمان

او سپس به رکود برخی صنایع سنتی اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌ویژه صنعت سیمان در بهار با افت محسوس تولید روبه‌رو شد که بازتابی از کاهش فعالیت‌های عمرانی و رکود بازار ساخت‌وساز است. این رکود می‌تواند به صنایع دیگر نیز سرایت کند و زنجیره‌ای از کاهش تقاضا را رقم بزند.

مدیر مرکز مطالعات اتاق، شرایط صنایع غذایی و کالا‌های اساسی را حتی دشوارتر توصیف می‌کند و می‌گوید: توقف کامل تولید شکر و افت محسوس در تولید روغن نباتی نشانه‌ای جدی از بحران در تأمین مواد اولیه یا مشکلات ساختاری این حوزه است. چنین روندی نه‌تنها امنیت غذایی، بلکه تعادل بازار مصرف را هم تهدید می‌کند. هرچند برخی محصولات مانند خمیرمایه ثبات نسبی داشته‌اند، اما تصویر کلی این بخش مطلوب نیست.

او در ادامه به صنایع مصرفی هم می‌پردازد و می‌گوید: بازار خودرو و لوازم خانگی در بهار افت چشمگیری داشتند. تولید خودرو، یخچال و فریزر کاهش قیمت درخور توجهی را تجربه کرده است. تنها در بخش ماشین لباس‌شویی نشانه‌هایی از رشد سالانه دیده می‌شود که می‌تواند حاکی از بهبود تدریجی تقاضا باشد.

سبزواری در جمع‌بندی خاطرنشان می‌کند: «به‌طور کلی، معدن ظرفیت رشد و صادرات را برای استان فراهم کرده، اما در مقابل صنایع سنتی، غذایی و بخشی از صنایع مصرفی با چالش‌هایی جدی در زمینه زیرساخت، تأمین مواد اولیه و بازار روبه‌رو هستند. اگر این شکاف ساختاری مدیریت نشود، توازن رشد اقتصادی استان به‌هم خواهد خورد. سیاست‌گذاری‌ها باید در مسیر توسعه زنجیره‌های ارزش در معدن، حمایت هدفمند از صنایع سنتی، تضمین پایداری انرژی و تقویت امنیت غذایی بازطراحی شوند.»