به گزارش شهرآرانیوز، فیروزه و فیروزه تراشی سال هاست در خطر است؛ در شهر جهانی گوهرسنگ‌ها با چند متولی، بدون سرپرستی یکپارچه. فیروزه در خطر است؛ خطر دلالان که روزی افغانستانی بودند و امروز چینی. خطر خام فروشی، از دست دادن بازار‌های هدف، قاچاق، افزایش افسار گسیخته قیمت ها، تعطیلی کارگاه‌های فیروزه تراشی و...
چند ماهی است که خرید فیروزه خام از معادن کرمان و دامغان توسط چینی‌ها شروع شده و حالا صدای پایشان به نزدیکی معدن فیروزه نیشابور رسیده است. این خبر را نایب رئیس اتحادیه صنف فیروزه و عقیق تراشان مشهد به شهرآرا می‌دهد. حضور فرستاده چینی‌ها در بازار روستا‌های اطراف معدن و خرید از کسبه محلی، قیمت‌ها را تا ۱۰ برابر افزایش داده است.
شاید بپرسید مگر فروش به خارجی‌ها غیرقانونی است یا اشکالی دارد؟ غیرقانونی نیست. موضوع این است که وقتی پای ارز خارجی به میان می‌آید با توجه به ارزش پایین ریال، قیمت آن محصول افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. حالا بدی اش چیست؟ در ظاهر افزایش قیمت و سرریز پول به جیب فروشندگان داخلی خوب است، اما درحقیقت خام فروشی اتفاق می‌افتد. آن هم برای محصولی که معروف به بهترین کیفیت در جهان هستیم. فیروزه به رنگ آبی آسمانی تا سبز آبی که نظیر ندارد، یعنی مزیت رقابتی. دوم کارگاه‌های فیروزه تراشی و انگشترسازان در استان در خطر تعطیلی قرار می‌گیرند.
خام فروشی فیروزه به چینی‌ها، بلای جان تولید
«خام فروشی فیروزه به چینی‌ها بلای جان تولید» نایب رئیس اتحادیه صنف فیروزه و عقیق تراشان مشهد تأکید می‌کند که حتما این جمله را بنویسیم. حمید فخرایی از افزایش قیمت انواع سنگ خام فیروزه از ۷ تا ۱۰ برابر خبر می‌دهد و می‌افزاید: خام فروشی فیروزه توسط چینی‌ها از کرمان شروع شد، به دامغان رسید و اکنون به نیشابور کشیده شده است. بهترین سنگ‌ها را جمع می‌کنند، دلار نقد پرداخت و خارج می‌کنند. این روند باعث افزایش شدید قیمت ها، فلج شدن کارگاه‌ها و بلای جان تولید شده است.
به گفته او حضور دلالان چینی باعث شده است که به عنوان نمونه، اگر سنگ خام باکیفیت را هر کیلو ۵ میلیون تومان می‌خریدیم حالا تا ۵۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد. بهترین نوع سنگ‌ها با نرخ‌های بالا خریداری و حتی سنگ‌های ضعیف‌تر هم به قیمت بالا فروخته می‌شوند.
نایب رئیس اتحادیه صنف فیروزه و عقیق تراشان مشهد با اشاره به اینکه بیش از هزار کارگاه فیروزه تراشی و انگشترسازی در استان فعال هستند ادامه می‌دهد: این وضعیت به کارگاه‌های خرد و متوسط لطمه زده است. بعضی‌ها ناچار شده‌اند کارگاه خود را تعطیل کنند. آمار دقیقی از تعطیلی‌های اخیر وجود ندارد، اما آغاز مشکلات به وضوح مشهود است.
فخرایی با اشاره به اینکه خروج سنگ خام و افزایش بی ضابطه قیمت، بازار «آب خور» (سنگ آماده فروش) را هم تحت تأثیر قرار داده است می‌گوید: برآورد می‌کنیم اگر سنگ خام طی شش ماه آینده به بازار داخلی بازنگردد، حدود ۵۰درصد کارگاه‌ها تعطیل خواهند شد.
به گفته او ظرفیت تولید معادن محدود است؛ مثلا برداشت سالانه حدود شصت تن برآورد می‌شود که نیاز داخلی را هم به طور کامل پوشش نمی‌دهد. در نتیجه، در این شرایط احتمال برداشت اضافی و قاچاق وجود دارد.
نایب رئیس اتحادیه صنف فیروزه و عقیق تراشان مشهد می‌افزاید: خرید مستقیم از معدن هم امکان پذیر است، اما به دلیل مزایده ها، دلال‌ها وارد عمل می‌شوند و عملا برای همان چینی‌ها خرید می‌کنند، بنابراین حتی خرید مستقیم از معدن هم به زیان تولیدکننده تمام می‌شود.
فخرایی با اشاره به اینکه کارگاه‌های نقره نیز تحت فشارند، می‌گوید: وقتی قیمت سنگ خام بالا می‌رود، محصول فراوری شده هم گران می‌شود و انگشتر‌های آماده با قیمت گران‌تر به دست مشتری می‌رسد. الان قیمت‌ها نامتعارف افزایش یافته که برای تولیدکننده ضرر مطلق است. حتی در صادرات نیز مشکل داریم. صادرات انگشتر یا رکاب آماده ممنوع است. اگر صادرات مصنوعات نقره آزاد بود، می‌توانستیم بخشی از ضرر را جبران کنیم.
مسئولان چه پاسخ دادند؟
فیروزه متولی مشخصی ندارد. همه هستند و هیچ کس نیست. مسئولان پیشین شهرستان فیروزه که نمی‌خواهند نامی از آن‌ها آورده شود، می‌گویند: چینی‌ها واقعا زیاد شده‌اند؛ هم در نیشابور حضور پررنگی دارند و هم از طریق واسطه‌ها سنگ‌ها را جمع می‌کنند و می‌برند. از سال‌های گذشته یکی از معضلات جدی، همین خام فروشی و خروج بی ضابطه فیروزه بوده است.
یک سؤال مشخص داریم، در شرایط فعلی چه کسی باید بازار را مدیریت کند. محمد اسماعیل نصرآبادی، فرماندار شهرستان فیروزه، در پاسخ به شهرآرا درباره وضعیت بازار این گوهرسنگ اظهار بی اطلاعی می‌کند و می‌گوید: قیمت همه چیز افزایش داشته است. او درباره حضور چینی‌ها یا وضعیت کلی بازار فیروزه اطلاعی ندارد.
روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی خراسان رضوی این طور پاسخ می‌دهد که اداره کل در بخشی از این چرخه، مصرف کننده آن سنگ است و از هنرمندانی که از این سنگ استفاده می‌کنند حمایت می‌کند.
محمد توکلی، معاون امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صنعت معدن و تجارت خراسان رضوی، شماره مدیرعامل معدن فیروزه را می‌دهد و می‌گوید: این معاونت در بخش فنی معادن فعالیت دارد.
{$sepehr_key_154734}
شرط مزایده، ایرانی بودن است
حامد فضلیانی، مدیر عامل معدن فیروزه نیشابور است. او می‌گوید برای فروش سنگ خام فیروزه مزایده برگزار می‌شود و یک شرط برای ورود به حراجی داریم و اینکه فقط به ایرانی‌ها می‌فروشیم.
مدیرعامل معدن فیروزه نیشابور در پاسخ به اینکه این گوهرسنگ چه میزان افزایش قیمت داشته است توضیح می‌دهد: نسبت به سال گذشته که همه چیز افزایش قیمت داشته است نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که قیمت فیروزه ثابت باشد. فیروزه در قیمت فروش معدن حدود ۲۵ درصد افزایش داشته است.
فضلیانی ادامه می‌دهد: در شهرستان فیروزه ۴۸۰ نفر عضو اتحادیه فیروزه تراش داریم و عده‌ای هم هستند که عضو این اتحادیه نیستند. هیچ جا آماری ندارد که چه کسی با چه کسانی معامله می‌کند. از طرفی بازار با بگیروببند اصلاح نمی‌شود. باید بازار را جوری قوی کنیم که نیاز به فروش خام نباشد.
او می‌افزاید: تا ۱۰ سال پیش فیروزه آمریکایی برای تراش خوردن به ایران می‌آمد، اما ورود آن ممنوع شد. با اینکه همه دنیا صادرات خام را ممنوع می‌کنند، نه واردات. اکنون یک سال است این قانون برداشته شده است، اما دیگر استقبالی نمی‌شود.
به گفته فضلیانی مدیریت بازار گوهرسنگ‌ها بین دستگاهی است و متولی مشخصی ندارد.
۲۰ میلیارد تومان صادرات از مبادی قانونی
بررسی اطلاعات گمرک نشان می‌دهد که از همه انواع فیروزه ایرانی در سال گذشته حدود ۴ هزار کیلوگرم صادر شده است. این سنگ به صورت طبیعی و کارنشده صادر شده است. ارزش ریالی صادرات این سنگ حدود ۲۰ میلیارد تومان و ارزش دلاری آن حدود ۴۱۶ هزار دلار بوده است، یعنی هر کیلوگرم ۱۰۴ دلار.
خطر چینی‌ها
چینی‌ها پیش از این نیز بازار فیروزه نیشابور را به خطر می‌انداختند. سال‌ها قبل خبر‌هایی درباره ورود قاچاقی فیروزه چینی به جای فیروزه اصل نیشابور به بازار به گوش می‌رسید. این موضوع باعث می‌شد که نام و جایگاه فیروزه نیشابور به خطر بیفتد.
چین در سال۲۰۲۵ یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان فیروزه در جهان است. حجم تولید چین به حدی است که بخش زیادی از نیاز بازار جهانی را تأمین می‌کند و این کشور درحال تثبیت موقعیت خود به عنوان تأمین کننده اصلی سنگ فیروزه است.
{$sepehr_key_154732}
نقش چینی‌ها در بازار جهانی
صادرات فیروزه از چین نیز چشمگیر است؛ در سال‌های اخیر بیش از ۶۵۰محموله به کشور‌های مختلف صادر شده است که ایالات متحده، ویتنام و پاکستان جزو اصلی‌ترین مقاصد هستند. این صادرات عمدتا برای صنایع جواهرسازی و مصنوعات نقره‌ای استفاده می‌شود و به دلیل حجم زیاد تولید، قیمت فیروزه در بازار‌های جهانی تحت تأثیر چین تعیین می‌شود.
این موضوع برای ایران چه خطری دارد؟ چین، هم معدن دارد و هم تولید داخلی، اما فیروزه ایرانی (به ویژه نیشابور) کیفیت بهتری دارد و رنگ‌های خاص آن باعث بالارفتن ارزش آن در بازار‌های جهانی می‌شود. از یک طرف فیروزه ایرانی با کیفیت بهتر و رنگ‌های خاص، توجه تاجران خارجی به ویژه چینی‌ها را جلب می‌کند و باعث خروج سنگ خام و افزایش قاچاق می‌شود.
از سوی دیگر، وابستگی قیمت داخلی به تقاضای خارجی و نرخ ارز، نوسانات شدید و فشار اقتصادی را بر کارگاه‌های تراش و انگشترسازی کوچک و متوسط ایجاد می‌کند. این شرایط تهدیدی برای ثبات بازار داخلی و بهره برداری پایدار از معادن فیروزه ایران محسوب می‌شود.