به گزارش شهرآرانیوز، ۹ مهرماه سالروز تولد لیلا حاتمی است؛ بازیگری که بیش از سه دهه در سینمای ایران حضوری مداوم، تأثیرگذار و قابل احترام داشته است. او در این سال‌ها نه‌تنها با نقش‌های ماندگار بر پرده سینما درخشیده، بلکه بخشی از هویت سینمای معاصر ایران را نیز شکل داده است. مرور کارنامه‌اش در چنین روزی فرصتی است برای بازخوانی مسیری که از فیلم لیلا آغاز شد، با جدایی نادر از سیمین به قله جهانی رسید و امروز با نقش‌های تازه‌ای همچون پیرپسر همچنان ادامه دارد.
لیلا حاتمی در طول چهار دهه فعالیت هنری، افتخارات بسیاری به دست آورده است. او با ۱۲ بار نامزدی در جشنواره فیلم فجر و کسب سه سیمرغ بلورین، در کنار جوایز بین‌المللی متعدد، یکی از رکوردداران بازیگری در سینمای ایران به شمار می‌رود.
آغاز در دهه هفتاد؛ تولد یک ستاره
اگرچه لیلا حاتمی در کودکی در فیلم‌های پدرش حضور کوتاهی داشت، اما نخستین تجربه جدی او در سینما به فیلم لیلا (۱۳۷۵) به کارگردانی داریوش مهرجویی بازمی‌گردد. این فیلم نقطه عطفی در سینمای ایران بود و حاتمی را به سرعت به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل کرد.
نقش «لیلا» در این فیلم، زنی است که ناباروری‌اش او را در موقعیتی دشوار میان همسر، خانواده و جامعه قرار می‌دهد. بازی حاتمی در این نقش به‌قدری صادقانه و ملموس بود که هم‌زمان دل مخاطب عام و تحسین منتقدان را به دست آورد.
دهه هفتاد برای لیلا حاتمی، دوران تثبیت جایگاهش بود. حضور در فیلم‌هایی، چون آب و آتش و ایستگاه متروک نشان داد که او به دنبال نقش‌های متنوع و متفاوت است و حاضر نیست در یک قالب محدود بماند. همین انتخاب‌های هوشمندانه باعث شد که در همان سال‌ها جایگاهی برای خود بسازد که همچنان حفظ کرده است.
دهه هشتاد؛ مسیر پرکار و نقش‌های متنوع
با آغاز دهه هشتاد، سینمای ایران وارد فضایی تازه شد و نسل جدیدی از فیلم‌سازان پا به میدان گذاشتند. لیلا حاتمی نیز با حضور در آثار مختلف این دوره، توانست چهره‌ای متفاوت از خود ارائه دهد.
در فیلم ارتفاع پست (ابراهیم حاتمی‌کیا) نقشی ایفا کرد که بار دیگر وجه اجتماعی بازیگری او را پررنگ کرد. در سالاد فصل و سیمای زنی در دوردست نیز توانست با ترکیب ظرافت و قدرت، نقش‌هایی را خلق کند که از نگاه منتقدان جدی گرفته شد.
فیلم بی‌پولی (حمید نعمت‌الله) یکی از نقاط درخشان این دهه بود. داستان زوجی که درگیر بحران مالی می‌شوند، فرصتی فراهم کرد تا حاتمی یکی از واقعی‌ترین و ملموس‌ترین نقش‌هایش را بازی کند.
همین انتخاب‌ها باعث شد که دهه هشتاد برای حاتمی دوره‌ای باشد پر از نقش‌های متنوع، از اجتماعی و خانوادگی گرفته تا روان‌شناختی.
جهش جهانی با «جدایی نادر از سیمین»
اما نقطه اوج کارنامه لیلا حاتمی در سال ۱۳۹۰ رقم خورد با فیلم جدایی نادر از سیمین ساخته اصغر فرهادی. در این فیلم، او نقش «سیمین» را ایفا کرد؛ زنی که میان ماندن در ایران یا مهاجرت با خانواده‌اش دچار تردید و کشمکش است.
بازی او در این فیلم ترکیبی بود از ظرافت، سکوت و انفجار‌های احساسی کنترل‌شده. همان لحظه‌های ساده‌ای که تنها با نگاه یا مکثی کوتاه اجرا می‌شد، عمق شخصیت را به تماشاگر منتقل می‌کرد.
فیلم در جشنواره‌های جهانی درخشید و اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان را به دست آورد. اما برای حاتمی، دستاورد بزرگ‌تر دریافت خرس نقره‌ای بهترین بازیگر زن در جشنواره برلین بود؛ جایزه‌ای که او را در ردیف بازیگران معتبر بین‌المللی قرار داد. از آن پس، نام لیلا حاتمی در بسیاری از رسانه‌های جهانی کنار نام بزرگان سینمای معاصر دیده شد.
استمرار و جسارت در نقش‌آفرینی
پس از موفقیت جهانی، بسیاری از بازیگران ممکن است مسیرشان به تکرار یا انتخاب‌های محافظه‌کارانه ختم شود. اما لیلا حاتمی نشان داد که همچنان به دنبال تجربه‌های تازه است.
در پرسه در مه (بهرام توکلی) چهره‌ای مدرن و پیچیده از زن ایرانی را به نمایش گذاشت. در من، تصویری متفاوت از زنی قانون‌گریز و خلاف‌کار ارائه داد؛ نقشی که خلاف جریان همیشگی بازی‌هایش بود و نشان داد از ریسک‌پذیری نمی‌ترسد.
فیلم رگ خواب (حمید نعمت‌الله) یکی دیگر از نقاط عطف کارنامه اوست. در این فیلم، نقش زنی تنها و شکست‌خورده را ایفا کرد که درگیر رابطه‌ای عاطفی پیچیده می‌شود. بازی او در این فیلم باورپذیر بود و سیمرغ بلورین جشنواره فجر نیز نتیجه طبیعی این نقش‌آفرینی درخشان بود.
فیلم‌های اخیر؛ از «بمب یک عاشقانه» تا «پیرپسر»
در دهه اخیر، حاتمی همچنان پرکار باقی مانده است. در بمب یک عاشقانه به کارگردانی پیمان معادی، نقش زنی در دل روز‌های بمباران تهران را ایفا کرد. بازی او در این فیلم بار دیگر توانایی‌اش در نمایش عاطفه‌های ظریف و انسانی را یادآور شد.
اما یکی از مهم‌ترین نقش‌های تازه او در فیلم پیرپسر (اکتای براهنی) رقم خورد؛ اثری سنگین و سه‌ساعته که در جشنواره بین‌المللی رتردام به نمایش درآمد و موفق به کسب جایزه VPRO Big Screen شد. حاتمی در نقش «رعنا»، زنی که وارد زندگی یک خانواده فروپاشیده می‌شود، حضوری پرتنش و چندلایه دارد.
جایگاه در میان هم‌نسلان
لیلا حاتمی را نمی‌توان صرفاً با جوایز یا نقش‌هایش سنجید. آنچه او را متمایز می‌کند، استمرار حضور جدی و حرفه‌ای‌اش است. بسیاری از بازیگران زن هم‌نسل او، یا به‌دلیل محدودیت‌های کاری، یا ورود به حاشیه‌ها، نتوانسته‌اند چنین مسیری را طی کنند. اما حاتمی با انتخاب‌های هوشمندانه و پرهیز از جنجال، جایگاه خود را تثبیت کرده است.
در مقایسه با هم‌دوره‌ای‌هایش، او کمتر به سمت نقش‌های تجاری رفته و بیشتر در آثار جدی و هنری حضور یافته است. همین موضوع باعث شده که نامش همواره با سینمای مؤلف و جشنواره‌ای گره بخورد.
{$sepehr_key_155575}
واکنش منتقدان و مخاطبان
کارنامه لیلا حاتمی در تمام این سال‌ها همواره با نگاه منتقدان و تماشاگران همراه بوده است. نقطه مشترک بیشتر نقد‌ها این است که او می‌تواند پیچیدگی‌های یک شخصیت را تنها با نگاه، سکوت یا حرکتی ظریف منتقل کند.
وقتی جدایی نادر از سیمین در جشنواره‌های جهانی به نمایش درآمد، رسانه‌هایی، چون Variety نوشتند که بازی حاتمی لایه‌ای تازه به شخصیت سیمین بخشیده است؛ زنی که تصمیمش برای مهاجرت، تمام بار عاطفی فیلم را به دوش می‌کشد. چنین واکنش‌هایی باعث شد نام او برای همیشه در میان بازیگران جدی سینمای جهان ثبت شود.
در سال‌های بعد، رگ خواب در ایران بحث‌های فراوانی به پا کرد. بسیاری از نقد‌ها در رسانه‌های داخلی، از جمله فیلیمو شات، به شکنندگی شخصیت «مینا» اشاره کردند و اینکه حاتمی با بازی‌اش توانسته فروپاشی یک زن تنها را به تصویر بکشد.
هنگام نمایش فیلم در جشنواره فجر، رسانه‌های داخلی گزارش دادند که استقبال از بازی حاتمی هم از سوی منتقدان و هم از طرف تماشاگران پررنگ بوده است؛ استقبالی که در نهایت به دریافت جایزه بهترین بازیگر زن برای او ختم شد. حتی تحلیل‌های روان‌شناختی نشان می‌دادند که شخصیت مینا از دل یک زندگی پر از محرومیت عاطفی ساخته شده است؛ چیزی که حاتمی با بازی دقیقش به‌خوبی نمایان کرد.
از زاویه‌ای دیگر، نقد‌هایی با رویکرد اجتماعی مثل آنچه در هنر داستان منتشر شد، فیلم را بازتابی از وضعیت زنانی دانستند که می‌خواهند مستقل زندگی کنند، اما در برابر ساختار‌های سنتی و فشار‌های روزمره به بن‌بست می‌رسند. این نگاه اجتماعی هم نشان می‌دهد که نقش‌آفرینی حاتمی محدود به روایت یک شخصیت نمی‌شود، بلکه به تصویری گسترده‌تر از شرایط جامعه گره می‌خورد.
مرور کارنامه لیلا حاتمی در روز تولدش نشان می‌دهد که او در سه دهه گذشته یکی از بازیگران مهم سینمای ایران بوده است. از فیلم لیلا تا جدایی نادر از سیمین، از بی‌پولی تا رگ خواب و در نهایت پیرپسر، او همواره با انتخاب‌های دقیق و نقش‌آفرینی‌های متفاوت، توانسته توجه مخاطبان و منتقدان را جلب کند.
جایگاه او امروز نه در اغراق و شعار، بلکه در همین استمرار حرفه‌ای و حضور مؤثرش تعریف می‌شود؛ بازیگری که هنوز هم در هر نقش تازه، می‌تواند تماشاگر را غافلگیر کند و روایت تازه‌ای از زن ایرانی بر پرده سینما ارائه دهد.