دهم مهرماه در تقویم ملی به نام «روز نخبگان» نام گذاری شده است؛ روزی برای یادآوری جایگاه اندیشه، دانش و خلاقیت در پیشرفت کشور. جامعه‌ای که نخبگان خود را نمی‌بیند، محکوم به عقب ماندگی است و ملتی که سرمایه‌های انسانی اش را از دست بدهد، ثروتمندترین منابع طبیعی اش هم نمی‌توانند جبران کننده این فقدان باشند.
امروز، یکی از دغدغه‌های اساسی، مهاجرت نخبگان و کاهش انگیزه آنان برای ماندن در کشور است؛ موضوعی که نه تنها یک معضل فردی، بلکه یک چالش ملی محسوب می‌شود. حال پرسش اصلی اینجاست: چه موانعی پیش روی نخبگان است و چه راهکار‌هایی برای حفظ آن‌ها در کشور می‌توان ارائه داد؟
۱. چالش‌های پنهان، اما واقعی نخبگان
نخبگان ایرانی، چه در حوزه‌های علمی و دانشگاهی، چه در عرصه‌های فناوری و هنر و ورزش، با مشکلات متعددی روبه رو هستند؛ محدودیت فرصت‌های شغلی متناسب با توانایی ها، نبود زیرساخت‌های کافی برای پژوهش و نوآوری، کمبود حمایت مالی و اداری و نیز نگاه‌های سلیقه‌ای در نظام مدیریتی، بخشی از این چالش هاست. ازسوی دیگر، بی توجهی به شأن اجتماعی و منزلت نخبگان، انگیزه آنان را تضعیف می‌کند. نتیجه آن است که بسیاری ترجیح می‌دهند سرزمین دیگری را برای شکوفایی انتخاب کنند؛ جایی که قدر توانایی هایشان بیشتر دانسته شود.
۲. چرا باید نخبگان را حفظ کنیم؟
سرمایه انسانی، به ویژه نیروی نخبه، موتور محرکه توسعه پایدار است. کشور‌هایی که امروز در فناوری‌های نوین، اقتصاد دانش بنیان و عرصه‌های علمی سرآمد شده‌اند، این موفقیت را مرهون سرمایه گذاری جدی بر روی نخبگانشان هستند. برای ایران نیز حفظ نخبگان، نه فقط به معنای جلوگیری از «خروج مغزها»، بلکه تضمین آینده‌ای روشن است. نخبگان می‌توانند در حل چالش‌های پیچیده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقش آفرین باشند و کشور را به سمت پیشرفت واقعی هدایت کنند. مهاجرت گسترده آنان، درواقع مهاجرت امید و کاهش سرمایه اجتماعی را نیز به همراه دارد.
۳. راهکار‌های ماندگاری اندیشه‌ها
برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان، صرفاًا شعار و نام گذاری کافی نیست. باید سیاست‌های عملی و کارآمد اتخاذ شود. نخست: ایجاد بستر‌های واقعی برای اشتغال و کارآفرینی نخبگان، ضروری است. دوم: حمایت‌های مالی، اداری و قانونی از فعالیت‌های علمی و فناورانه باید به طور شفاف و بدون بروکراسی دست وپاگیر دردسترس آنان قرار گیرد. سوم: توجه به کرامت اجتماعی نخبگان و بهره گیری از آنان در تصمیم سازی ها، می‌تواند احساس تعلق به کشور را تقویت کند. همچنین، تشکیل شبکه‌های همکاری میان نخبگان داخلی و خارج از کشور، می‌تواند زمینه بازگشت و مشارکت بیشتر آنان را فراهم آورد.
{$sepehr_key_155810}
سخن پایانی
روز نخبگان فرصتی است تا به جای سخنرانی‌های تکراری و رفتار‌های کلیشه‌ای، با نگاهی واقع بینانه به مشکلات و راه حل‌ها بنگریم. نخبگان، سرمایه‌های بی بدیل این سرزمین‌اند؛ سرمایه‌هایی که اگر پاس داشته شوند، آینده‌ای درخشان برای ایران رقم خواهند زد. نگه داشتن نخبگان در کشور به معنای فراهم آوردن بستری برای پرواز اندیشه هاست، نه به زنجیر کشیدن آنان. اگر امروز در اندیشه ماندگاری نخبگان باشیم، فردا در مسیر توسعه و عزت ملی، گام‌های استوارتری برخواهیم داشت.