رعنا جاوید | شهرآرانیوز؛ عقل حکم می‌کند جایی که قرار است انسان زندگی و رفت وآمد کنند، فضایی امن و استاندارد باشد این سخت‌گیری در مورد کودکان دوچندان می‌شود، اما مسئله ما این است که سال‌های متمادی آنچه به نام مدرسه و محل اقامت طولانی مدت بچه هایمان می‌نامیم، خیلی وقت‌ها همان اصل ایمنی را هم ندارد. شکل وشمایل بیرونی یا ظاهر کلاس‌ها به خصوص آنها که نام غیردولتی دارند، شاید زیبا به نظر برسد، اما کیفیت داخلی آن، زمانی اثبات می‌شود که کار از کار گذشته و حادثه‌ای رخ داده است.
ایمنی مدارس از آن موضوعاتی است که همیشه محل بحث و اختلاف دستگاه‌های مختلف بوده است. هرچند که مدارس دولتی هم محل اتهام هستند، اما دردسر بیشتر ازسوی مدارس استیجاری است که هرچندوقت یک بار باید نقل مکان کنند و باتوجه به بودجه تأسیس کنندگان، انتخاب ساختمان‌های مسکونی قدیمی بهترین گزینه است.
در بند‌های آیین نامه اجرایی قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی غیردولتی، جمله تأکیدی یا دستوری درباره ویژگی ساختمان‌های مدارس غیردولتی ندیدیم. شاید دستورالعمل‌های دیگری درمیان است و به همین سبب، وضعیت ایمنی مدارس سطح شهر مشهد را مبنا قرار دادیم تا آخرین پیگیری‌های مسئولان را ثبت کنیم.
ایمنی مدارس، بازنگری جدی می‌خواهد
در سال‌های گذشته همواره حوادثی در مراکز آموزشی شهر‌های مختلف کشور رخ داده است که گاه وبیگاه همه را به تأمین ایمنی حساس می‌کند. بیایید ابتدا اهمیت موضوع سازه و ایمنی را با هشدار یک زمین لرزه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد آغاز کنیم.
دکتر سیدکیوان حسینی بار‌ها درباره ایمنی‌ها هشدار داده است و بار دیگر تکرار می‌کند: مشهد در یک دشت آبرفتی قرار گرفته که شمال و جنوب این دشت، محصور به گسل است؛ یعنی در شمال دشت مشهد علاوه بر گسل‌های ریز، گسل توس و گسل کشف رود قرار دارد که به عنوان گسل‌های اصلی مطرح هستند و در بخش جنوبی دشت مشهد گسل سنگ بست-شاندیز را داریم و علاوه بر این ها، گسل‌های دیگری هم در جنوب مشهد وجود دارد. وجود گسل امری طبیعی است، اما پیشگیری و مراقبت نکردن از خودمان با وجود هشدارها، اصلی عادی نیست.
او با اشاره به شرایط مدارس یادآوری می‌کند: قوانین و مقررات در آموزش وپرورش نیاز به بازنگری جدی دارد تا هرکه هرجایی را به مدرسه تبدیل نکند. در ژاپن محکم‌ترین و ایمن‌ترین ساختمان ها، مدارس هستند، به طوری که هنگام وقوع زلزله نه تنها دانش آموزان از آنجا خارج نمی‌شوند، بلکه شهروندان دیگر نیز برای پناه به آنجا می‌آیند، درحالی که اگر وضعیت مدارس خودمان را به دقت بررسی کنیم، تنها در بعضی موارد معدود استاندارد هستند.
سیدکیوان حسینی ادامه می‌دهد: وضعیت سازه ساختمان مدرسه، مهم است. محدوده و موقعیت مدرسه هم بسیار اهمیت دارد. مدرسه را باید در خیابانی انتخاب کرد که به لحاظ دسترسی به امکانات امدادرسانی و اورژانس، نزدیک به خیابان اصلی باشد.
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد یادآوری می‌کند: در مانور‌های زلزله‌ای که در مدارس برگزار می‌کنیم، با خطر‌های بسیاری مواجه می‌شویم؛ مثلا گاهی کلاس‌ها آن قدر کوچک هستند که توان برگزاری مانور نداریم، وای به روزی که زلزله یا حادثه‌ای رخ بدهد و قرار باشد دانش آموزان را از مدرسه خارج کنیم!
زمین لرزه شناس کشورمان با اشاره به برخی نکات مهم ایمنی در مدارس، تأکید می‌کند: همه پنجره‌های مشرف به حیاط یا خیابان، باید دارای حفاظ نرده‌ای با قابلیت باز شدن در مواقع ضروری باشد که اغلب مدارس آن را به طور کامل مسدود می‌کنند. همه طبقات ساختمان باید دارای مسیر خروج اضطراری برای تخلیه سریع باشد. اغلب در مدارس به راه پله‌ها و در‌های خروجی توجه نمی‌شود، درحالی که باید در همه ایام سال، بدون مانع و جهت تمام در‌ها به سمت خارج در وضعیتی باشند که بتوان به آسانی آنها را باز کرد. نکات بسیاری وجود دارد که باید برای هر مدرسه به صورت جدا، بررسی و رفع اشکال کرد.
۲۴۵ پرونده در ۳ سال!
بخش مهم ماجرای ایمنی مدارس، موضوع تأییدیه آتش نشانی است. ساختمانی که قرار است مدرسه بشود، باید اصول را رعایت کرده باشد، اما گفت‌و‌گو با مرتضی جاوید، معاون آموزش و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مشهد، ما را از این نظر نیز ناامید می‌کند؛ به ویژه پس از شنیدن آمار تعداد پرونده‌های بررسی شده: «از مجموع عملیاتی که همکاران ما اجرا کرده‌اند و همچنین مواردی که اداره نوسازی آموزش وپرورش به ما اعلام کرده، از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون، ۲۴۵ پرونده با کاربری آموزشی تشکیل شده است. از نظر مساحت نیز این تعداد فضای آموزشی بررسی شده، ۳۲۸ هزارو ۲۲۶ مترمربع بوده است.»
او ادامه می‌دهد: بازدید‌هایی انجام دادیم؛ زیرا یکی از گام‌های راه اندازی مدارس غیرانتفاعی، گرفتن تأییدیه آتش نشانی است. همه این‌ها که اعلام کردم، شامل مدارس غیردولتی بودند؛ به این دلیل که مدارس دولتی، کماکان به آتش نشانی درخواست نمی‌دهند.
وی در پاسخ به اینکه آیا مدارس دولتی تأییدیه نمی‌خواهند، می‌گوید: گاهی بازدید‌هایی انجام می‌دهیم و همکاری‌هایی با ما دارند ولی از نظر تأییدیه آتش‌نشانی که شرط اداره مدارس باشد، چنین الزامی وجودنداشته است و درخواستی به ما ارسال نمی‌شود. در بخش‌هایی همچون آموزش و اجرای برنامه با آموزش و پرورش همکاری‌هایی داریم، اما برای کنترل موارد خیر.
«این تعداد پرونده ارجاع شده نسبت به کل تعداد مدارس غیردولتی ناچیز نیست؟» او در پاسخ به این سؤال می‌گوید: بله؛ همین طور است، منتها شکل اجرا همین است.
معاون آموزش و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مشهد درباره اینکه بیشترین مشکل این تعداد مدرسه بررسی شده چه بوده است، توضیح می‌دهد: مشکلات مختلفی همچون سیستم اعلام و اطفای حریق، کپسول‌های آتش نشانی، راه‌های خروجی و مشکلات دیگر. بررسی‌ها و اصلاحات انجام شد که تأییدیه دریافت کردند.
جاوید درباره اینکه مدارس با مشکلات بیشتر در کدام منطقه شهری قرار دارند، اظهار بی اطلاعی می‌کند و می‌گوید: ما اطلاعی از این موارد نداریم و آموزش وپرورش باید آمار بدهد، اما همین را می‌دانیم که بسیاری از مدارس، همچنان تأییدیه آتش نشانی ندارند.
او ادامه می‌دهد: ما توان قهری برای ملزم کردن مدارس به گرفتن تأییدیه را نداریم و این درخواست را باید آموزش وپرورش بدهد که اکنون چنین درخواستی وجود ندارد درمجموع اطلاعی از جزئیات نداریم. اگرچه اجازه بازدید می‌دهند، ولی هر مدرسه که استعلام بخواهد، ما ورود می‌کنیم.
{$sepehr_key_160306}
هرسال ضوابط را سخت گیرانه‌تر کردیم
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که مؤسسان مدارس از ابتدای تصمیم به راه اندازی تا همه دوران خدمت با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، وضعیت ایمنی و استاندارد‌های بنای آموزشی است. تأییدیه فنی استحکام بنا را باید اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس صادر کند. مسلم مصباح، معاون فنی این اداره کل، برخلاف دیگران به وضعیت مدارس غیردولتی امیدوارتر است و به سؤالات ما درباره وضعیت ایمنی مدارس پاسخ می‌دهد.
چند درصد از بار آموزش وپرورش برعهده مدارس غیردولتی است؟
آمار حدودی ما از تعداد دانش آموزان استان، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است که ۲۰۰ هزارنفر آنها در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند. حدود ۱۰ هزار مدرسه در استان دایر است که ۱۴۰۰ باب آن غیردولتی هستند. در نواحی هفت گانه و تبادکان مشهد حدود ۹۸۰ مدرسه غیردولتی وجود دارد.
از نظر ایمنی در قانون تأسیس مدارس غیردولتی، به بهسازی و فضا اشاره نشده است. تأییدیه آتش نشانی حتما نیاز است. آن طور که مشاهده می‌کنیم، نیز به نظر می‌رسد این مسئله هنوز چندان جدی گرفته نمی‌شود. ماجرا چیست؟
ما برای کنترل و تأیید جوانب معماری و ایمنی و سازه که به استحکام بنا معروف است، ضوابطی داریم که سازمان برنامه وبودجه یا سازمان نوسازی مدارس ارائه کردند. برخی مباحث مقررات ملی ساختمان هم هست که عمومی است و باید رعایت شود. تمام این منابع را با گروه مشاوران کنترل می‌کنیم که در دوره‌های مختلف، تفاوت پیداکرده است. اکنون با قانونی که مجلس از ابتدای سال ۱۴۰۳ به تصویب رسانده است، این کار را شرکت‌های مشاور ذی صلاح سازمان مدیریت انجام می‌دهند.
مؤسسانی که بنا دارند مدرسه غیردولتی راه اندازی کنند، باید هزینه‌ای را بدهند و وضعیت کنترل شود. در مقررات ملی ساختمان هم به موضوع مدارس و مراکز آموزشی اشاره شده و علاوه بر این ها، سازمان نوسازی مدارس یک بخش نامه تخصصی‌تر را اعلام کرده است. به تازگی رایزنی‌هایی با آتش نشانی انجام داده‌ایم و تفاهم نامه‌ای امضا شده است که اعلام آمادگی کردند به صورت تخصصی، وضعیت ایمنی مدارس را پیگیری کنند.
اکنون جزو ضوابط مؤسسان، تأییدیه آتش نشانی را هم اضافه کرده‌ایم. یعنی از حدود یک ماه پیش، این بخش به فرایند افزوده شده است. قبل از آن هم آتش نشانی ضوابط سازمان نوسازی و مبحث سوم مقررات ملی ساختمان را کنترل می‌کرد. یعنی این طور نبوده است که توجهی نشده باشد یا اهمیتی نداده باشیم یا مدارس خطرآفرین باشند.
آتش نشانی اعلام کرده است که تعداد بسیار اندکی پرونده درحال رسیدگی دارند. ۲۴۵ پرونده برای سه سال ناچیز است.
بله؛ گفتم که ما تا یکی دو ماه پیش، اجباری برای اخذ تأییدیه آتش نشانی، به مدارس اعلام نکرده بودیم و خودمان کنترل می‌کردیم. خودمان را که می‌گویم، مسئولیت کنترل ضوابط آتش نشانی با همان شرکت‌های مشاور سازمان برنامه بود، ولی با تفاهمی که با آتش نشانی داشتیم، همه مدارس را ارجاع می‌دادیم به آتش نشانی تا مراحل اخذ تأییدیه را طی کنند. این به معنی کنترل‌نشدن، نبوده، اما نظارت تخصصی نداشته است.
هرسال چند مدرسه جدید غیردولتی به مجموعه شما اضافه می‌شود؟
به این دلیل که احتیاج استان هرسال در حال کمتر شدن است، تعداد مدرسه‌های جدید هم کمتر شده‌اند. مجوز‌های راه اندازی که ما به آن فرم ۴ می‌گوییم، پس از صدور برای افراد، محدودیت زمانی دارند. یعنی فرد نمی‌تواند آن را بگیرد و برود. باید مجوز را به روزرسانی کند و به این ترتیب، ما به این‌ها کار داریم. مؤسسی که سال‌ها پیش مجوزهایش را گرفته و شرایطش سهل گیرانه‌تر بوده است، الان با شرایط سخت گیرانه کنونی مقایسه نمی‌شود. آنها هم باید برگردند و ما استاندارد‌ها را دوباره برایشان اعمال کنیم.
ما تلاش می‌کنیم دانش آموزانی که در مدارس غیردولتی درس می‌خوانند و شهریه هم می‌دهند، همان آسایشی را داشته باشند که از نظر فضا و سازه در مدارس دولتی وجود دارد. این کار سختی است و ما به مرور در حال انجامش هستیم و سال به سال ضوابط غیردولتی را سخت گیرانه‌تر می‌کنیم تا به مرحله‌ای برسد که مدارس دولتی و غیردولتی در یک سطح قرار بگیرند.
شما از کیفیت مدارس غیردولتی چه میزان رضایت دارید و چه میزان از توصیه‌های شما اجرایی شده است؟
دست کم در حدود چهار یا پنج سال گذشته، مدارسی که مجوز گرفته‌اند -که نیمی از مدارس را شامل می‌شوند- خواسته‌های ایمنی ما را تقریبا رعایت کرده‌اند و خیال ما درباره آنها راحت است. قدیمی تر‌ها که کم کم موعد به روزرسانی آنها رسیده است، مراجعه می‌کنند و بازبینی می‌شوند؛ البته به معنی این نیست که آنها بدون نظارت مجوز گرفته‌اند؛ آنها هم در زمان خود نظارت شده‌اند، اما قوانین سهل گیرانه بوده است. اکنون شرایط سخت‌تر شده است.
دوره زمانی بازبینی و به روزرسانی هرچندوقت یک بار است؟
فرم‌های ۴ که برای کسب مجوز به افراد داده می‌شود، چهار سال اعتبار دارد.
بیشترین مشکلات ایمنی مدارسی که درحال کسب مجوز هستند، کدام‌اند؟
مشکلات شامل فهرست مفصلی می‌شود، اما یک نکته وجود دارد و آن، این است که در قانون تأسیس مدارس غیردولتی، قانون گذار اجازه داده است این مدارس در محیط‌های استیجاری راه اندازی شوند. همین عامل، مهم‌ترین معضل است. ملکی که مسکونی تعریف و ساخته شده است، قطعا هیچ گونه استاندارد مدارس را ندارد. ما باید سعی کنیم آن مکان را به استاندارد‌های مدارس نزدیک کنیم و کار بسیار مشکلی است؛ زیرا باید هزینه‌ای در ساختمان خرج شود، درحالی که ملک استیجاری است. فرض کنید شخص در آن ملک هزینه کرده است و دو سال بعد باید آن را تخلیه کند.
درعین حال اکنون مؤسسان را به سویی سوق داده‌ایم که ملک‌های تازه سازتری را انتخاب کنند و درنظر داشته باشند که قرارداد‌های طولانی تری ببندند یا مالک فضایی باشند. اصل ماجرا همین است و این استیجاری بودن، باعث می‌شود ما هرسال پرونده یک مدرسه را بررسی و استاندارد کنیم و سال بعد از آن مکان جابه جا می‌شوند و باز باید مکان جدید را اصلاح کنند. این، هم برای ما مشکل ساز است هم برای والدین و هم برای مؤسس.
{$sepehr_key_160305}
مشکل دیگر هم دغدغه شهریه است که این تغییرات مداوم، والدین را دچار چالش می‌کند؛ در این باره کنترلی دارید؟
تنها مسائل سازه و فضا در این حوزه به ما مربوط است و درباره شهریه مدارس غیردولتی، شورای نظارتی داریم. هرسال تعرفه برای مدارس غیردولتی، رتبه بندی و اعلام می‌شود. مدارس هم موظفند تعرفه‌ها را رعایت کنند، البته نه به صرف هزینه برای ساختمان.
به عناوین دیگری این شهریه اضافه می‌شود؛ مثل کلاس‌های فوق برنامه.
بله؛ چنین اقلامی وجود دارد. اما درزمینه شهریه، مسائل آموزشی، کمیت پرداخت‌ها و مسائل مختلف، والدین باید حساس باشند و پیگیری کنند. اگر مدرسه‌ای خارج از تعرفه و ضوابط آموزشی عمل می‌کند، باید به اداره آموزش وپرورش ناحیه یا حراست اگر مشکل حاد است، مراجعه شود که رسیدگی می‌شود.
تصور این نباشد که مؤسسان آزاد به انجام هرکاری هستند و نظارتی وجود ندارد. در همین شورای نظارت، بسیاری از مؤسسان و مدارس حتی به شکل دائم لغو مجوز شده‌اند. اگر والدین درباره وضعیت فضا، سازه و ایمنی چه در مدارس دولتی و چه غیردولتی هم اعتراضی دارند، به شماره تلفن ۰۵١٣٧۶٧۰۴٢۰ روابط عمومی نوسازی مدارس، اعلام یا به صورت حضوری مراجعه کنند و ما به سرعت پیگیری خواهیم کرد.
برنامه آینده حوزه شما در نظارت بر مدارس و تأمین ایمنی چیست؟
قبل از این، وحدت رویه یا شیوه نامه مشخصی وجود نداشت. حالا چند سالی است که سازمان، شیوه نامه جدیدی را منتشر می‌کند و در آن مقداری سطح استاندارد‌ها را بالاتر می‌برد و هدف این است که کیفیت مدارس غیردولتی را بهبود ببخشد. به طور ناگهانی و ضربتی نمی‌توانیم همه استاندارد‌ها و قوانین را اجرایی کنیم. درمجموع سیاست کلی سازمان نوسازی، این است که هرسال وحدت رویه داشته باشیم و استاندارد مدارس غیردولتی را به مدارس دولتی که خودمان می‌سازیم، نزدیک کنیم.