به گزارش شهرآرانیوز، فرمان کشف حجاب رضاخانی در دیماه ۱۳۱۴ خورشیدی، پس از اجرای طرح «لباس متحدالشکل» و اجبار مردان به گذاشتن کلاه پهلوی، با واکنشهای گستردهای در سراسر کشور روبهرو شد. در حالیکه مردان در مسجد گوهرشاد به اعتراض برخاستند، زنان نیز در سکوت و در پشت درهای بسته، شیوههایی تازه از مقاومت را آزمودند؛ شیوههایی که در تاریخ کمتر دربارهشان گفته شده است.
خانهنشینی درباریان و زنان سنتی
در جامعه مذهبی آن روز ایران، فرمان برداشتن حجاب از سر زنان موجی از دوگانگی و مخالفت برانگیخت. حتی در دربار و میان صاحبمنصبان حکومتی نیز بسیاری از مردان حاضر نبودند محارمشان بدون پوشش ظاهر شوند. زنان بسیاری از درباریان، خانهنشینی را بر سربرهنگی ترجیح دادند.
در یکی از اسناد تاریخی آمده است که در مهمانی یکی از سران حکومت، رجال بدون همسرانشان شرکت کردند و برای غیبت آنان بهانههایی، چون بارداری، بیماری یا مراقبت از فرزند آوردند. سند دیگری از مشهد گزارش میدهد که در مهمانی استاندار وقت، پاکروان، تنها تعداد اندکی از زنان دعوت او را پذیرفتند و بیشترشان از حضور امتناع کردند.
سالهای قناعت و خانهداری پنهان
زنان در شهرها و روستاها برای حفظ حجاب خود، گاه سالها پای از خانه بیرون نگذاشتند. آنان در سختترین شرایط، با امکانات محدود، به کار خانه و مراقبت از خانواده ادامه دادند؛ از آشپزی با مواد اندک تا درمان با داروهای گیاهی و استحمام در حیاط خانه. برخی نیز در تاریکی شب، از پشتبامها رفتوآمد میکردند تا نیازهای ضروری خانواده را برآورند، بیآنکه دیده شوند. برای آنان، نرفتن به بازار و ندیدن آشنا، آسانتر از برداشتن چادر بود.
خلق مدهای پوشیده در برابر مد غربی
در سالهای پس از اجرای طرح، زنان خلاقانه دست به ابتکار زدند. با تغییر در الگوهای لباس غربی، نوعی از «مد پوشیده» رواج یافت: کلاههای بزرگ، روسریهای نازک زیر کلاه، مانتوهای بلند با یقههای افتاده و پیراهنهای گشاد که برجستگی بدن را میپوشاند. برخی زنان فقط چادر را کنار میگذاشتند، اما چارقدهای بلند بر سر میکردند یا با بالا آوردن یقه روپوش، روسری را پنهان میکردند. در گزارشی به تاریخ فروردین ۱۳۱۵ آمده است: «زنان در ولایات با چارقد در معابر عبور و مرور میکنند و خود را به اشکال عجیب و مضحک مستور میدارند. چون این وضعیت برخلاف سیاست دولت است، دستور مراقبت اکید صادر میشود.»
بازگشت چادر؛ اینبار با رنگ
با گذشت چند سال، فشارها اندکاندک کاهش یافت و زنان در شهرهای کوچک و شهرستانها دوباره توانستند با چادر به کوچه و بازار بروند، گرچه نه چادر سیاه، بلکه چادرهای رنگی. در سندی مورخ ۱۶ دی ۱۳۲۰ آمده است: «با وجود گذشت بیش از شش سال از اجرای رفع حجاب، در برخی شهرها زنان با چادر نماز یا چادر سیاه دیده میشوند. چون این عمل برخلاف سیاست دولت است، شهربانی مأمور به جلوگیری و معرفی متخلفین میشود.»
۴۲ سال مقاومت پنهان تا شعلهور شدن انقلاب
مقاومت خاموش زنان ایرانی از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۵۶ ادامه یافت. در ۱۷ دی ۱۳۵۶، همزمان با سالروز کشف حجاب رضاخانی، گروهی از زنان طلبه حوزه علمیه بانوان مشهد در واکنش به برگزاری مراسم تجلیل از رضاشاه، دست به راهپیمایی آرام زدند. مأموران رژیم با حمله و دستگیری آنان، خشم مردم را برانگیختند. این تظاهرات که تنها زنان در آن حضور داشتند، به جرقهای برای شکلگیری اعتراضات مردمی و آغاز موج انقلاب اسلامی در مشهد بدل شد.
کشف حجاب اجباری نهتنها زنان ایرانی را از صحنه اجتماع کنار نزد، بلکه آنان را به مبارزان خاموشی تبدیل کرد که با هوشمندی و خلاقیت، از دل تحمیل، هویتی تازه و مقاوم ساختند. «جنگ با تاکتیکهای زنانه» سالها ادامه یافت تا سرانجام به پیروزی ایمان و اراده در برابر اجبار انجامید.