به گزارش شهرآرانیوز، به‌دلیل تغییر الگوی زندگی و کاهش تحرک، یبوست به یکی از رایج‌ترین مشکلات جسمی در میان افراد تبدیل شده است. ازآنجاکه دستگاه گوارش با بسیاری از سیستم‌های بدن در ارتباط است، اختلال در کارکرد آن می‌تواند پیامد‌های گسترده‌ای به همراه داشته باشد؛ بنابراین درمان یبوست اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این مشکل، طیف وسیعی از نشانه‌ها مشاهده می‌شود؛ ازجمله زورزدن زیاد هنگام دفع، احساس پری در ناحیه تحتانی شکم، دفع ناکامل و تغییر در قوام مدفوع که ممکن است سفت و گلوله‌ای، شل و آبکی یا چسبنده باشد. به‌همین دلیل ارائه یک تعریف یکسان برای یبوست دشوار است، اما به‌طور کلی به اجابت‌مزاج دشوار، نامنظم یا ناکامل، یبوست گفته می‌شود.
بر اساس منابع طب سنتی ایران، تعداد دفعات اجابت مزاج باید با میزان غذای مصرف‌شده در روز تناسب داشته باشد. علاوه بر آن، کیفیت دفع، شکل و قوام مدفوع، رنگ، بو، نیاز به ملین‌ها و حتی وجود نشانه‌های همراه، همگی در تشخیص یبوست نقش دارند.
نخستین گام: تشخیص علت
در طب ایرانی، درمان یبوست تنها زمانی نتیجه‌بخش است که علت اصلی آن مشخص شود. این مشکل می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد، از جمله:
- مصرف غذاهای خشک و کبابی مانند برنج، ذرت، تخم‌مرغ نیمرو و انواع کباب‌ها که باعث افزایش خشکی روده می‌شوند؛
- کاهش میزان خوردن و نوشیدن؛
- مصرف برخی دارو‌ها مانند مدرها، معرق‌ها و مخدرها؛
- ازدست‌رفتن رطوبت بدن به‌دلیل گرمای شدید، فعالیت بدنی سنگین یا اسهال؛
- سوءمزاج‌های گرم در کل بدن یا در اندام‌هایی مانند کبد، کلیه و کیسه صفرا که موجب خشکی روده و سفتی مدفوع می‌شود؛
- انسداد نسبی یا کامل مسیر ریزش صفرا به روده که نقش مهمی در تحریک دفع دارد؛
- وجود انگل در روده؛
- ضعف حرکتی یا حسی روده‌ها؛ معادلی برای برخی اختلالات عصبی یا تأثیر مصرف دارو‌های مخدر و بیماری‌هایی مانند دیابت؛
- غلبه خشکی، سردی یا گرمی شدید در امعا؛
- به‌تاخیرانداختن عمدی اجابت‌مزاج یا حبس باد هنگام احساس دفع.؛
ضعف عضلات شکم و کف لگن که گاهی به‌دلیل افراط در اعمال جنسی، به‌ویژه با شکم پر، ایجاد می‌شود؛
- غلبه رطوبت در کودکان؛
- تجمع باد و گاز در روده‌ها (یبوست ریحی)؛
- انباشته‌شدن بلغم غلیظ یا صفرای غیرطبیعی در روده‌ها؛
- قرارگرفتن در معرض سرمای شدید یا ماندن طولانی‌مدت در حمام‌های گرم و بخار، مشابه استفاده بیش از حد از سونای خشک.
{$sepehr_key_166808}
راه‌های درمان
بر این اساس، می‌توان به طور کلی برای پیشگیری از یبوست توصیه کرد:
- تنظیم ساعت خواب: دیرخوابیدن سبب کاهش انرژی بدن و کندی حرکات روده می‌شود؛
- مصرف کافی آب و مایعات: چای و قهوه سبب افزایش ادرار می‌شود. ازاین‌رو مصرف زیاد آن‌ها آب بدن را کم می‌کند و سبب یبوست می‌شود. افرادی که به مصرف زیاد چای عادت دارند، باید از چای کم‌رنگ استفاده کنند؛
- کاهش مصرف خوراکی‌هایی که یبوست ایجاد می‌کنند: سوسیس، کالباس، گوشت نمک‌سود، عدس، آب یخ، بادنجان، شکلات و مواد خوراکی منجمد صنعتی و نیمه‌صنعتی سبب بروز یبوست می‌شوند؛
- پرهیز از مواردی که سبب ضعف هضم و دستگاه گوارش می‌شود: غذاخوردن قبل از گرسنه‌شدن، پرخوری، درهم‌خوری و مصرف مایعات همراه و پس از غذا سبب ضعف در هضم و دستگاه گوارش می‌شود؛
- مصرف مرتب میوه و سبزی؛
- کاهش مصرف غذاهای غلیظ: مصرف آش‌های غلیظی مانند آش رشته غلیظ و هلیم و شله می‌تواند سبب ایجاد یا بدترشدن یبوست شود؛
- مصرف ملین: یکی از بهترین ملین‌ها خاکشیر است. یک تا دو قاشق غذاخوری خاکشیر را باید به یک لیوان آب‌جوش اضافه کرد و کمی که سرد شد میل کرد. زمان مصرف خاکشیر هم صبح ناشتاست. در صورت استفاده از آب سرد یا حجم کم آب، خاکشیر بر بهبود کارکرد دستگاه گوارش اثر نخواهد داشت و حتی می‌تواند سبب بدترشدن یبوست شود.
آلو، تمر هندی، انجیر، مویز و اسفرزه نیز ملین هستند. در درمان یبوست باید به مزاج دستگاه گوارش نیز توجه داشت. برای نمونه، افرادی که مدفوع سفتی ندارند اما دفع ناکامل دارند یا هنگام دفع زور می‌زنند، بهتر است از انجیر به عنوان ملین استفاده کنند چون مصرف آلو در این افراد کمک چندانی به درمان نمی‌کند؛
- مصرف مسهل: در مصرف مسهل نیز باید به چند نکته توجه داشت: مسهل نباید طولانی‌مدت استفاده شود چون سبب تنبلی روده و عادت کردن به آن می‌شود. بعد از مصرف مسهل هم نباید خوابید. بهترین زمان مصرف مسهل یک ساعت پس از خوردن یک صبحانه سبک است، بعد از مصرف هم بیمار باید به فعالیت روزانه‌اش بپردازد.
نکته: اصلاح سبک زندگی نقشی کلیدی در درمان یبوست دارد و هر درمان دیگری بدون آن، پس از مدتی به شکست منجر می‌شود.