به گزارش شهرآرانیوز، بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد که از نیمه دوم سده چهارم قمری و پس از ساخت نخستین مسجد در حرم مطهر امام رضا(ع)، سنت اذان‌گویی در این مجموعه آغاز شده است. در منابع آمده که ابو‌نصر نیشابوری، که شیخ صدوق از او با عنوان «ابو‌نصر مؤذن و مقری» یاد کرده، از نخستین مؤذنان و قاریان شناخته‌شده حرم به شمار می‌رفته است.
اذان‌گویی در دوران تیموری و صفوی
در اواخر قرن دهم قمری و هم‌زمان با حملات ازبک‌ها نیز از فردی به نام علی‌بیک مؤذن در حرم رضوی یاد شده است. با ایجاد نظام کشیکی در نیمه دوره صفوی، حدود سال ۱۰۱۰ قمری، اذان‌گویی به عنوان یکی از مشاغل رسمی آستان قدس تعریف شد. بر اساس اسناد موجود، از سال ۱۰۱۴ قمری مؤذنان به‌عنوان بخشی از خدمه کشیک حرم رضوی حقوق و مزایا دریافت می‌کردند و از موقوفات نیز بهره‌مند بودند.
ساختار رسمی اذان‌گویی در دوره‌های افشاری و قاجار
در دوره‌های افشار و قاجار، در هر نوبت کشیک معمولاً یک مؤذن‌باشی و چهار مؤذن زیر نظر سرکشیک فعالیت می‌کردند. این ساختار تا سال ۱۳۱۴ شمسی پابرجا بود.
تغییر ساختار پس از واقعه گوهرشاد
پس از واقعه گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ شمسی و لغو نظام کشیکی، مؤذنان زیر نظر اداره تشریفات حرم به فعالیت خود ادامه دادند. در سال ۱۳۴۴ شمسی تعداد مؤذنان ۱۰ نفر بود که هر روز در سه نوبت صبح، ظهر و مغرب از فراز گلدسته‌ها اذان می‌گفتند و پیش از اذان صبح نیز به مناجات‌خوانی می‌پرداختند.
{$sepehr_key_168250}
ورود بلندگو و پایان دوره مؤذنان رسمی
در دهه ۱۳۳۰ شمسی، شیخ محمد آقطی برای نخستین‌بار اذان را از طریق بلندگو در حرم مطهر قرائت کرد. محمدحسن پوراشراقی نیز آخرین مؤذن رسمی آستان قدس بود که تا سال ۱۳۷۴ شمسی اذان گفت و در سال ۱۳۷۶ شمسی درگذشت.
سامانه پخش اذان و مناجات در دوره معاصر
پس از این دوره، پخش اذان در مجموعه حرم مطهر برعهده واحد صوت زیر نظر اداره تبلیغات اسلامی قرار گرفت. در کنار آن، برخی قاریان اداره آموزش علوم قرآن و حدیث نیز گاهی اذان را به‌صورت زنده اجرا می‌کنند.
مناجات و تلاوت پیش از اذان
واحد صوت هر روز ۲۰ دقیقه پیش از اذان صبح به پخش مناجات می‌پردازد؛ این زمان در سحرگاه جمعه و مناسبت‌های ویژه به نیم ساعت و در ماه رمضان به بیش از یک ساعت افزایش می‌یابد. متن مناجات‌ها معمولاً شامل مناجات امام علی(ع) در مسجد کوفه، مناجات خمسه‌عشر، اشعار و مدایح فارسی و در ماه رمضان دعای سحر و دعای ابوحمزه ثمالی است.
قرائت قرآن پیش از اذان ظهر و مغرب
همچنین ۱۰ دقیقه پیش از اذان ظهر و مغرب، تلاوت قرآن پخش می‌شود که اغلب شامل تلاوت قاریان مشهور ایرانی و مصری است.