به گزارش شهرآرانیوز؛ سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان روز سه‌شنبه ۴ آذرماه در نشست سالانه کشورهای عضو کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در هلند حضور خواهد یافت. این کنفرانس با عنوان «دولت‌های عضو کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی» (CSP) که هر ساله در لاهه، هلند برگزار می‌شود، یکی از ستون‌های اصلی معماری حقوقی جهانی منع تسلیحات شیمیایی است. این نشست، عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری سازمان کشورهای عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) است و نمایندگان کشورهای عضو در آن پیشرفت اجرای کنوانسیون را ارزیابی می‌کنند، سیاست‌ها و بودجه‌ سال آینده را تنظیم و راهبردهای مقابله با چالش‌های نوظهور را تعیین می‌نمایند. وجود چنین کنفرانسی به معنای یک سازوکار مستمر و جمعی برای حفظ و تقویت هنجار جهانی ممنوعیت سلاح شیمیایی است.

تاریخچه این کنفرانس به پیش از آغاز رسمی کنوانسیون باز می‌گردد؛ پس از امضای پیمان در پاریس، کشورهای شرکت‌کننده «کمیسیون مقدماتی» (Preparatory Commission) را تشکیل دادند تا زمینه فنی و نهادی برای تأسیس OPCW آماده شود. پس از آن، کنوانسیون در ۲۹ آوریل ۱۹۹۷ به اجرا درآمد و فقط چند روز بعد، اولین جلسه کنفرانس دولت‌های عضو، با شرکت حدود ۸۰ کشور در لاهه آغاز شد. در این نشست اولیه، اعضا هیئت اجرایی (Executive Council) را انتخاب کردند و اولین دبیرکل OPCW، «ژوزه مائوریسیو بستانی»، منصوب شد.

یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ این کنفرانس، «اولین کنفرانس بازنگری» بود که از ۲۸ آوریل تا ۹ مه ۲۰۰۳ در لاهه برگزار شد که در جریان آن کشورهای عضو وضعیت اجرای کنوانسیون از جمله روند نابودی تسلیحات شیمیایی اعلام‌شده، وضعیت قوانین داخلی برای منع و پیگرد نقض کنوانسیون و کارکرد نظام بازرسی را مرور کردند. آنها همچنین به تأکید بر همکاری بین‌المللی در حوزه شیمی صلح‌آمیز، تسهیل تجارت مواد شیمیایی مجاز و تقویت حمایت از کشورهایی که به کمک برای مقابله با تهدید شیمیایی نیاز داشتند، پرداختند.

ایران و «کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی»

اهمیت سازمان کشورهای عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) برای ایران از منظر امنیت ملی و دیپلماسی، با توجه به تجربه تاریخی ایران در جنگ تحمیلی و پرونده‌های بین‌المللی مرتبط، بیش از پیش روشن می‌شود. در دوران جنگ تحمیلی ۸ ساله، رژیم صدام حسین با استفاده گسترده از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی و غیرنظامیان، یکی از تلخ‌ترین تجارب نظامی و انسانی ایران را رقم زد. این حملات، شامل گاز خردل و عوامل عصبی بود و باعث کشته و مجروح شدن هزاران نفر شد، ضمن اینکه اثرات بلندمدت آن بر سلامت قربانیان همچنان ادامه دارد. تجربه تلخ جنگ شیمیایی به ایران انگیزه قوی داده است تا در سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با کنترل و نابودی سلاح‌های شیمیایی، از جمله OPCW، فعال باشد و از هرگونه تهدید مشابه در آینده پیشگیری کند.

یکی دیگر از ابعاد مهم این تجربه تاریخی، پرونده ایران علیه آلمان در دهه‌های پس از جنگ است. ایران در پی شواهدی مبنی بر حمایت و همکاری شرکت‌ها و صنایع آلمانی با برنامه تسلیحات شیمیایی عراق، پرونده‌ای حقوقی علیه آلمان مطرح کرد. ایران معتقد است که تجهیز و تأمین مواد شیمیایی و تجهیزات نظامی توسط شرکت‌های آلمانی، زمینه استفاده صدام از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران را فراهم کرده است. این پرونده اهمیت رعایت استانداردهای بین‌المللی و مسئولیت کشورهای ثالث در پیشگیری از تولید و انتشار سلاح‌های شیمیایی را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که ایران به‌طور جدی پیگیر عدالت بین‌المللی در این حوزه بوده است.

در همین راستا، تشکیل «سازوکار کشف حقیقت» برای بررسی نقش و میزان همکاری و مشارکت شرکت‌های خصوصی آلمانی، بخش‌های عمومی و دولتی وقت آلمان در تامین اقلام مورد نیاز ساخت تسلیحات شیمیایی توسط رژیم صدام رسما در شهریورماه ۱۴۰۲ به سفارت آلمان در تهران منعکس شد. این مطالبه ایران تاکنون پاسخ مشخصی از سوی دولت المان دریافت نکرده است.

«اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت خارجه تاکنون در چند مرحله نسبت به بی توجهی المان به این مطالبه واکنش نشان داده و گفته است: ما بارها اعلام کردیم انتظار ما این است که اگر حسن نیتی وجود دارد و اگر واقعا نسبت به حقوق بشر دغدغه جدی وجود دارد، با پاسخ مثبت طرف‌های آلمانی مواجه شویم و اجازه داده شود که به این موضوع پرداخته شود. چون این ادعا صورت گرفته که قبلاً در دهه ۱۳۷۰ بخشی از این پرونده‌ها رسیدگی شده و منجر به صدور حکم قضایی شده و اگر صحت دارد، اطلاعاتش را در اختیار ایران هم قرار بدهند. اگر هم در این زمینه کاری انجام نشده، این خواسته به حق جانبازان شیمیایی ماست که در این زمینه اقدام جدی از طرف آلمان صورت بگیرد.

در چنین چارچوبی، عضویت و مشارکت فعال ایران در OPCW نه تنها به‌عنوان ابزار بازدارندگی و نظارت بر تسلیحات شیمیایی عمل می‌کند، بلکه یک جایگاه دیپلماتیک و حقوقی نیز برای ایران ایجاد می‌کند. ایران می‌تواند از طریق این سازمان، تجربیات تاریخی خود را بیان کرده، در سیاست‌گذاری جهانی سهم داشته و از بازگشت تهدید سلاح‌های شیمیایی به منطقه پیشگیری کند. علاوه بر این، OPCW با فراهم کردن ظرفیت‌های علمی و بازرسی، زمینه بهره‌برداری صلح‌آمیز از فناوری شیمیایی را نیز برای ایران فراهم می‌کند، به‌گونه‌ای که کشور بتواند در چارچوب قوانین بین‌المللی به توسعه صنعتی و علمی خود ادامه دهد.

اقدامات ایران برای تظلم خواهی و احقاق حق قربانیان

در همین راستا اقدامات ایران برای تظلم خواهی و احقاق حق قربانیان در طی سالهای گذشته از جنگ تحمیلی ادامه داشته و همچنان موضوع در حال پیگیری و رصد چه در محافل بین المللی و چه در نشست های داخلی است. در آخرین مورد، اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه در نخستین همایش بین‌المللی جانبازان شیمیایی با عنوان «نفس‌های سوخته» که روز سه‌شنبه ۲۷ آبان ماه برگزار شد با اشاره به کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه مردم در طول جنگ تحمیلی و همراهی کشورهای غربی با این جنایت گفت: تظلّم‌خواهی از عاملان این جنایت و مباشران و شرکای آن به‌عنوان یک مطالبه ادامه‌دار ملی و بین‌المللی همواره زنده بماند. این تظلّم‌خواهی و مطالبه اجرای عدالت فقط یک امر حقوقی برای احقاق حق جانبازان شیمیایی و خانواده‌های آنان نیست، بلکه مسئولیت جمعی است برای جلوگیری از عادی ‌پنداشتن یک امر غیر اخلاقی و تلاشی مسئولانه جهت جلوگیری از تکرار آن جنایت. بهترین و مؤثرترین راه برای تضمین عدم تکرار، مقابله با گسترش سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از اشاعه آنها، از جمله سلاح‌های شیمیایی است.

بقائی با تاکید بر اینکه گذشت زمان نمی‌تواند بزرگی این جنایت را کمرنگ کند؛ گفت: جنایات شنیعی چون جنایت جنگی استفاده از تسلیحات شیمیایی در حقوق کیفری بین‌المللی نیز مشمول مرور زمان نمی‌شود.

سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به اینکه کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه مردم ایران نقض صریح قواعد آمره حقوق بین‌الملل و اصول بنیادین حقوق بشری بین‌المللی بود، گفت: این حملات بر اساس حقوق عرفی و معاهدات الزام‌آور، از جمله پروتکل ۱۹۲۵ ژنو و اصول مندرج در کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹، مصداق روشن جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود. اسناد متعدد سازمان ملل متحد، گزارش‌های کارشناسی و پرونده‌های قضایی در اروپا از جمله در آلمان، هلند و آمریکا نشان می‌دهد که بخش عمده عوامل، تجهیزات و فناوری‌های مورد استفاده رژیم سابق عراق توسط تعداد معینی از دولت‌ها و شرکت‌های تجاری آنها تأمین شده است.

بقائی با تاکید بر اینکه کشف حقیقت و اجرای عدالت دو خواسته طبیعی جانبازان شیمیایی و ملت ایران است، افزود: ما از هر فرصت برای طرح این مطالبه استفاده خواهیم کرد. ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین قربانی سلاح‌های کشتار جمعی در دوران معاصر، بر مبنای همین تجربه تاریخی همواره برای مصون نگاه داشتن جهان از سلاح‌های کشتار جمعی پیشگام بوده است. ایده ایجاد منطقه غرب آسیا عاری از سلاح‌های کشتار جمعی، شامل سلاح‌های هسته‌ای، بر اساس همین نگاه مسئولانه و خیرخواهانه دنبال شده است.

بیست و نهمین نشست

نشست سال گذشته کشورهای عضو کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در ۶ آذرماه سال ۱۴۰۳ با حضور و سخنرانی کاظم غریب آبادی، معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه برگزار شد. غریب آبادی در این نشست به تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص سلاح‌های شیمیایی، جنایات و تخلفات رژیم صهیونیستی و حمایت‌های غرب از جنایات گذشته و حال این رژیم علیه مردم منطقه پرداخت.

معاون وزیر امور خارجه با تاکید بر این که جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین قربانی سلاح‌های شیمیایی در دوران معاصر است، جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین و لبنان را به شدت محکوم کرد. وی اظهار داشت: این رژیم، با حمایت بی‌قید و شرط برخی از کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا، به جنایات خود همچنان ادامه داده و از مصونیت برخوردار است. وی همچنین استفاده رژیم صهیونیستی از تسلیحات شیمیایی و سایر مواد خطرناک، از جمله فسفر سفید و اورانیوم ضعیف‌شده، علیه مردم بی‌دفاع فلسطین و لبنان را محکوم کرد و از مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) درخواست کرد تا تحقیقات جامع در این زمینه انجام داده و تدابیر لازم برای حفاظت از قربانیان اتخاذ نماید.

غریب‌آبادی در پایان سخنرانی خود خواستار جلوگیری از سیاسی‌سازی سازمان منع تسلیحات شیمیایی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فناوری‌های نوین برای پیشبرد اهداف صلح‌آمیز کنوانسیون شد.

اهمیت حضور وزیر خارجه در این نشست

حضور سیدعباس عراقچی در این کنفرانس، نشان‌دهنده‌ تعهد رسمی و جدی ایران به قواعد بین‌المللی خلع سلاح شیمیایی است. پیام این نوع نمایندگی سطح بالا این است که ایران نه فقط به‌صورت فنی یا تشریفاتی بلکه به‌صورت سیاست‌گذاری کلان، مسائل منع استفاده از تسلیحات شیمیایی را پیگیری می‌کند.

نمایندگی حقوقی و دیپلماتیک قربانیان حملات شیمیایی در ایران

ایران یکی از کشورهایی است که در گذشته قربانی حملات شیمیایی بوده است و تعداد زیادی جانباز شیمیایی دارد. حضور وزیر خارجه این امکان را فراهم می‌کند که ایران صدای قربانیان را در سطح بین‌المللی پررنگ‌تر کند و مطالبه حقوقی و انسان‌دوستانه آن‌ها را مطرح کند.

طرح موضوعات مربوط به تحریم و دشواری‌های همکاری بین‌المللی

در محافل OPCW، یکی از چالش‌ها مسائل فنی، مالی، ادعای بازدارندگی یا تاثیر تحریم‌های یک‌جانبه بر قابلیت کشورها در اجرای کنوانسیون است. پیش‌تر معاون وزیر خارجه کشورمان در جلسات OPCW بر تاثیر تحریم بر مراقبت پزشکی از قربانیان تأکید کرده است. حضور وزیر خارجه می‌تواند به بیان این نکته کمک کند که تحریم‌های ظالمانه، عملکرد کنوانسیون را پیچیده کرده‌اند و باید در محافل بین‌المللی به آن پرداخته شود.

تقویت نقش ایران در ساختار بین‌المللی خلع سلاح

ایران سابقه مشارکت فعال در OPCW دارد از جمله در سطح اجرایی سازمان. حضور عراقچی می‌تواند به تثبیت جایگاه ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهم در مسیر خلع سلاح شیمیایی کمک کند و به نوعی به افزایش نفوذ دیپلماتیک ایران در این حوزه کمک کند. به طور کلی می توان گفت که از نظر دیپلماتیک، این یک فرصت برای ایران است که سیاست خلع سلاح خود را با اولویت حقوق بشر و امنیت جمعی مطرح کند و نه فقط به‌عنوان یک موضوع فنی.

{$sepehr_key_169083}

منبع: ایرنا