سقط جنین، واژه‌ای که با دود توپ‌بندی حرم وارد مطبوعات مشهد شد

به گزارش شهرآرانیوز، یک ظرف آب گرم و حوله، مقداری جوشانده گیاهی و چند فن قدیمی که به‌صورت میراثی از زنی به زنی دیگر منتقل می‌شد، همراه با دعا و نذر و صلوات، تمام سرمایه قابله‌ها بود. با همین تجهیزات ساده، قرن‌ها کنار فریاد هزاران زن پا به‌زا نشستند و با اولین گریه هر نوزاد، نوید زندگی تازه‌ای را شنیدند.

اما قابله‌ها، با وجود دلسوزی و همراهی‌شان، نتوانستند هم‌پای علم پیش بروند. ناتوانی در مواجهه با شرایط بحرانی یا موارد استثنایی باعث مرگ‌ومیر بسیاری از مادران و نوزادان می‌شد. این وضعیت تا سال ۱۳۳۵ هجری قمری (۱۲۹۵ خورشیدی) ادامه داشت؛ زمانی که دکتر امیرخان امیراعلم، وزیر بهداری، پس از مشاهده شرایط نامطلوب بهداشتی زنان، دستور ساخت بیمارستانی ویژه نسوان را صادر کرد.

از آنجا که پزشکان مرد اجازه معاینه زنان را نداشتند، مامایی فرانسوی به نام مادام دِرِمسِن به ایران دعوت شد تا ریاست این بیمارستان را برعهده بگیرد. او علاوه بر درمان بیماران، گروهی از زنان را برای مراقبت و پرستاری آموزش داد. در آغاز سال ۱۳۳۷ قمری (۱۲۹۷ خورشیدی)، بیمارستان نسوان به‌طور رسمی در تهران افتتاح شد و یک سال بعد، نخستین آموزشگاه مامایی ایران با نام «مدرسه قابلگی» به همت مادام فراسکینا تأسیس گردید.

با این همه، «سقط جنین» زخمی بود که با وجود پیشرفت‌ها همچنان باقی ماند؛ چه در اثر حادثه و چه به عمد، همواره با درد و اندوه همراه بوده است.

اما جالب آنکه ورود این واژه به مطبوعات مشهد نیز به یک واقعه تاریخی گره خورده است.

{$sepehr_key_169582}

نخستین‌بار؛ در گزارش توپ‌بندی حرم

واقعه توپ‌بندی حرم توسط نیرو‌های روس در سال ۱۳۲۷ هجری قمری را بسیاری شنیده‌اند؛ اما کمتر کسی می‌داند نخستین‌بار که روزنامه‌های مشهد از واژه «سقط جنین» استفاده کردند، در گزارش همین حادثه بوده است.

روزنامه بشارت در شماره ۱۹ جمادی‌الثانی می‌نویسد:

«بعد از قرارداد صلح بین حکومت و ملت، ناگهان به حکم ایالت صدای توپ بلند شد. چه حالی به مردم دست داد خدا می‌داند. ۵۲ تیر توپ کوهستانی و شرپنل زده شد. یک نفر مقتول، برخی خانه‌ها خراب، عده‌ای مجروح و چه زن‌ها که سقط جنین کرده و چه ناله‌ها که از خانه‌ها به آسمان بلند شد...»

واژه «قابله» پیش از این در اخبار مشهد

البته پیش از ورود اصطلاح «سقط جنین»، نام «قابله» بار‌ها در مطبوعات مشهد دیده شده است. در دوره مظفری، روزنامه‌ها خبر تولد نوزادی ناقص‌الخلقه را منتشر کردند که قابله هنگام به دنیا آوردن او ترسیده و بیمار شده بود. مادر این نوزاد نیز همسر یکی از کارگزاران دولت‌های خارجی در ایران بوده است.

در شماره ۲۸ ذی‌القعده ۱۳۱۹ جریده ثریا آمده است:

«متواتراً شنیده شد که در هشتم شهر شوال، در محل سرپل مشهد، زن یکی از ملازمان خارجه اولادی وضع نموده که دو سر داشته... قابله آن طفل را هول گرفته، فعلاً مریض است...»