شهرآرانیوز؛ اگرچه گذر زمان خطی است، اما روند سالمندی انسان چنین نیست. زندگی نه با یک گذار آرام، بلکه با جهش‌ها و نوسان‌های شدید پیش می‌رود: از رشد سریع دوران کودکی و ثبات نسبی بزرگسالی، تا شتاب‌گرفتن روند پیری در دهه‌های بعدی زندگی.
یک پژوهش نقطه عطفی را شناسایی کرده که معمولاً این شتاب در آن رخ می‌دهد: حدود ۵۰ سالگی.
بر اساس این مطالعه _ که تغییرات پروتئینی در بدن انسان را در بازه وسیعی از سنین بزرگسالی بررسی کرده _ پس از این سن، مسیر پیری با شیب بیشتری ادامه می‌یابد و رگ‌های خونی از نخستین بخش‌هایی هستند که به‌سرعت دچار فرسایش می‌شوند.
شتاب گرفتن پیری از ۵۰ سالگی
در این تحقیق آمده است: «بر اساس تغییرات پروتئینی مرتبط با پیری، ساعت‌های زیستی پروتئومی اختصاصی برای هر بافت طراحی کردیم و مسیر‌های پیری در سطح اندام‌ها را مشخص ساختیم. تحلیل زمانی نشان داد که حدود ۵۰سالگی نقطه چرخش در روند پیری است، و رگ‌های خونی جزو نخستین بافت‌هایی هستند که به‌شدت مستعد پیری‌اند.»
هزینه عمر طولانی
انسان‌ها در مقایسه با بسیاری از پستانداران عمر قابل توجهی دارند، اما این طول عمر هزینه‌هایی دارد؛ از جمله کاهش عملکرد اندام‌ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن با بالا رفتن سن.
با این حال، درک ما از الگو‌های پیری در اندام‌های مختلف هنوز ناقص است. به همین دلیل، پژوهشگران بررسی کردند که پروتئین‌های موجود در بافت‌های مختلف چگونه با افزایش سن تغییر می‌کنند.
آنها در مقاله خود نوشته‌اند: «یافته‌های ما زمینه‌ای برای فهم سیستماتیک روند پیری انسان از منظر پروتئین‌ها فراهم می‌کند.»
دامنه گسترده نمونه‌ها
نمونه‌های بافتی و خون از ۷۶ اهداکننده عضو در سنین ۱۴ تا ۶۸ سال که در اثر آسیب تروماتیک مغزی جان باخته بودند، جمع‌آوری شد. در مجموع ۵۱۶ نمونه از ۱۳ نوع بافت، هفت سیستم اصلی بدن را پوشش می‌داد:
قلب و آئورت (سیستم قلبی–عروقی)
کبد، پانکراس و روده (گوارشی)
طحال و غدد لنفاوی (ایمنی)
غدد فوق‌کلیوی و چربی سفید (غدد درون‌ریز)
ریه‌ها (تنفسی)
پوست (پوششی)
عضله (عضلانی–اسکلتی)
پژوهشگران فهرستی جامع از پروتئین‌ها در این بافت‌ها تهیه کردند و به‌دقت بررسی کردند که سطح هر پروتئین با افزایش سن چگونه تغییر می‌کند.
نموداری که نقش پروتئین‌ها را در پیری انسان نشان می‌دهد
{$sepehr_key_169757}
ارتباط پیری با بیماری‌ها
پژوهشگران یافته‌های خود را با پایگاه داده ژن‌های مرتبط با بیماری مقایسه کردند و دریافتند بیان ۴۸ پروتئین مرتبط با بیماری‌ها با افزایش سن بیشتر می‌شود. این بیماری‌ها شامل این موارد بود: بیماری‌های قلبی–عروقی، فیبروز بافتی، بیماری کبد چرب، تومور‌های مرتبط با کبد.
بیشترین تغییرات بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی رخ داد؛ دوره‌ای که بسیاری از بافت‌ها دستخوش بازآرایی شدید پروتئومی می‌شوند. بیشترین تحول در آئورت مشاهده شد که نشان‌دهنده حساسیت ویژه رگ‌های بزرگ به پیری است. طحال و پانکراس نیز تغییرات چشمگیری نشان دادند.
تأیید آزمایشگاهی با مدل حیوانی
اندام‌های بدن براساس زمانی که بیشترین حساسیت را به پیری دارند
برای آزمودن یافته‌ها، یک پروتئین مرتبط با پیری در آئورت موش‌ها جدا شد و به موش‌های جوان تزریق شد که
نتیجه آن کاهش عملکرد فیزیکی، کاهش قدرت چنگش، کاهش استقامت، کاهش تعادل و هماهنگی، بروز شاخص‌های بارز پیری عروقی بود.
این نتایج با سایر پژوهش‌ها هم‌خوان است؛ از جمله مطالعه‌ای در ۲۰۲۴ در فنلاند درباره نقش ژنتیک در قدرت عضلانی و سالمندی سالم.
پژوهش‌های پیشین در آمریکا دو اوج دیگر در پیری را شناسایی کرده بودند: یکی در حدود ۴۴ سالگی، دیگری در حدود ۶۰ سالگی.
در اوج اول، تغییرات عمدتاً در متابولیسم چربی‌ها، کافئین و الکل و همچنین عملکرد قلب، پوست و عضلات دیده شد.
در اوج دوم، اختلال در متابولیسم کربوهیدرات‌ها و کافئین، عملکرد کلیه، ایمنی، قلب و دوباره پوست و عضلات مشاهده شد.
پیری، فرآیندی پله‌پله و چندمرحله‌ای
یافته‌های این پژوهش تازه نشان می‌دهد که پیری انسان فرآیندی پیچیده و مرحله‌ای است که در زمان‌های مختلف بخش‌های مختلف بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
شناخت این نقاط حساس زمانی می‌تواند به توسعه مداخلات پزشکی هدفمند کمک کند تا روند پیری برای افراد سالمند آسان‌تر شود.
پژوهشگران می‌نویسند: «مطالعه ما در آستانه ساخت یک اطلس کامل و چندبافتی از پروتئوم انسانی در ۵۰ سال روند پیری است. این اطلس می‌تواند سازوکار‌های عدم تعادل پروتئوستاز در اندام‌های پیر و الگو‌های عمومی و اختصاصی پیری را روشن کند. این بینش‌ها می‌توانند راه را برای مداخلات هدفمند در بیماری‌های مرتبط با پیری هموار کنند.»
این پژوهش در مجله Cell منتشر شده است.
{$sepehr_key_169758}