به گزارش شهرآرانیوز، حجتالاسلاموالمسلمین علی خیاط، در اولین همایش بینالمللی «الهیات مقاومت» که امروز (۲۶ آذر ۱۴۰۴) در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: مفهوم مقاومت در نگاه نخست، واژهای سیاسی یا امنیتی به نظر میرسد؛ اما مقاومت پیش از آنکه یک راهبرد سیاسی باشد، موضعی الهیاتی است؛ موضعی که نسبت انسان با خدا، قدرت، ظلم، رنج و آینده را معنا میکند.
مدیر حوزه علمیه خراسان بیان کرد: سخنگفتن از الهیات مقاومت یعنی سخنگفتن از دستگاهی فطری که به انسان مؤمن میآموزد چگونه در جهانی آکنده از سلطه، بیعدالتی و تحقیر، ایمان خود را به کنش تبدیل کند. الهیات مقاومت، الهیاتی است که ایمان را از ساحت ذهن خارج میکند و آن را به صحنه تاریخ، جامعه و مناسبات قدرت وارد میسازد. این الهیات در تقابل آشکار با قرابتهایی از دین قرار دارد که یا به تسلیمشدن فلجکننده میانجامد یا به سازشطلبی مصلحتنما یا به خشونت بیضابطه و غیراخلاقی. درمقابل، الهیات مقاومت میکوشد نسبت درستی میان ایمان، عقلانیت، اخلاق و منش اجتماعی برقرار کند.
وی افزود: نقطه عزیمت الهیات مقاومت بیتردید توحید است؛ اما نه توحید بهمثابه گزاره کلامی محدود به اثبات وجود خدا، بلکه توحید به عنوان نفی هر نوع ربوبیت و الوهیت غیرالهی در عرصه زندگی فردی و اجتماعی. «لا اله الا الله» در این معنا نفی سلطه است، نفی اینکه قدرت سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی بتواند جایگاه خداوند را در تعیین سرنوشت انسان اشغال کند.
توحید ذاتاً با سلطهطلبی ناسازگار است
مدیر حوزه علمیه خراسان ادامه داد: در منطق قرآنی، طاغوت مدعی نوعی الوهیت است و ایستادگی دربرابر او، پیش از آنکه اقدامی سیاسی باشد، یک کنش توحیدی است؛ از همین روست که انبیا از همان آغاز با ساختارهای سلطه درگیر میشوند، نه از سر قدرتطلبی، بلکه از آن رو که توحید ذاتاً با سلطهطلبی ناسازگار است. بر این اساس، مقاومت نه امری الحاقی به ایمان، بلکه ثمره طبیعی ایمان توحیدی است. انسانی که خدا را رب یگانه میداند، نمیتواند سلطه را مقدر تلقی کند. چنین انسانی در درون خود، حامل نوعی آزادی الهی است که او را به ایستادگی فرا میخواند.
{$sepehr_key_174367}
وی با بیان اینکه یکی از خطوط پررنگ قرآن کریم تقابل دائمی ایمان و طغیان است، عنوان کرد: در این منطق طغیان صرفاً تخلف اخلاقی و فردی نیست، بلکه ساختاری است که بر پایه تخریب انسان بنا شده است. قرآن بهصراحت ایستادگی در برابر ظلم را یک تکالیف الهی معرفی میکند و میفرماید دفاع از مستضعفان نه امری صرفاً انسانی یا عاطفی، بلکه جزئی از سبیلالله است و به بیان دیگر، مقاومت در مقابل نظامهای ظالم در متن دینداری قرار دارد. قرآن نسبتبه سازش با ظلم نیز هشدار میدهد.
خیاط گفت: مقاومت صرفاً کنش بیرونی نیست؛ بلکه موضع درونی و جهتگیری وجودی انسان مؤمن است. نبوت و دعوت انبیای الهی همواره با مقاومت دربرابر ظلم همراه بوده است. هیچ پیامبری را نمیتوان یافت که دعوت او بدون تقابل با صاحبان قدرت و ثروت و زورگویان شکل گرفته باشد. پیامبر اکرم (ص) در مکه با مقاومت طولانی، پرهزینه و صبورانه نظام قبیلهای و طبقاتی را که بر شرک و استثمار استوار بود، به چالش کشید.
مدیر حوزه علمیه خراسان با اشاره به اینکه از دستاوردهای مهم الهیات مقاومت، نقد الهیاتی قدرت است، تصریح کرد: در این نگاه، قدرت نه مقدس و نه حتی مشروع است؛ بلکه مشروعیت آن تابع عدالت، حق و کرامت انسانی است. این نقطه، الهیات مقاومت را از الهیات محافظهکارانه مجزا میکند. در سیره اهلبیت(ع)، قدرت بهتنهایی منشأ حقانیت نبوده است. مقاومت نفی مطلق قدرت نیست، بلکه نفی قدرت رها از اخلاق و عدالت است که این موضعی الهیاتی نه صرفاً سیاسی است.
وی خاطرنشان کرد: الهیات مقاومت برخلاف برخی قرابتهای رمانتیک، رنج را نه مطلوب به ذات و نه نشانه قرب الهی میداند؛ اما آن را از وضعیت پوچ و بیمعنا خارج میکند. در این نگاه، رنج زمانی معنا دارد که حاصل انتخاب آگاهانه انسان مؤمن دربرابر ظلم باشد. سیره امام حسین(ع) در کربلا نقطه اوج این منطق است. از نقاط مغفول در تحلیل پدیده مقاومت، توجه به تنوع تاریخی و روشی آن در سیره انبیا و اهلبیت(ع) است.
{$sepehr_key_174368}
اگر مقاومت را صرفاً به شکل نظامی یا قیام مسلحانه فرو بکاهیم، بخشی از میراث آن را نادیده گرفتهایم
خیاط اضافه کرد: اگر مقاومت را صرفاً به شکل نظامی یا قیام مسلحانه فرو بکاهیم، بخشی از میراث آن را نادیده گرفتهایم. مقاومت یک منطق ثابت با صورتهای متغیر است، منطقی که متناسب با شرایط تاریخی شکل مناسب خود را مییابد، اما هرگز شکست نمیخورد. یکی از خطرناکترین آفات مقاومت، گسست آن از اخلاق است.
وی افزود: الهیات مقاومت پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) بهروشنی نشان میدهد که ایستادگی دربرابر ظلم مجوز عبور از مرز عدالت و کرامت انسانی نیست. در این چارچوب نمیتوان به بازتولید ظلم دست زد.
مدیر حوزه علمیه خراسان بیان کرد: در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان برجستهترین رهبر مقاومت در دنیای امروز، مقاومت نه یک شعار احساسی، بلکه منطق عقلانی، تاریخی و تمدنی است. ایشان بارها تأکید کردند مقاومت نقطه مقابل عقلانیت یا دیپلماسی نیست، بلکه نقطه مقابل سازش منتهی به سلطه است. هزینه مقاومت هرچند سنگین است، اما هزینه تسلیم بهمراتب سنگینتر و ماندگارتر است. در این نگاه، مقاومت به میدان نظامی محدود نمیشود، بلکه شامل مقاومت فرهنگی، رسانهای، اقتصادی و معرفتی نیز میشود. این همان توسعه مفهومی مقاومت است که آن را به سبک زیست مؤمنانه و تمدنی تبدیل میکند.
مقاومت الهیات یأس و بنبست نیست؛ بلکه الهیات امید فعال است
وی افزود: الهیات مقاومت الهیات یأس و بنبست نیست، بلکه الهیات امید فعال است؛ امیدی که نه از خوشبینی سادهلوحانه، بلکه از ایمان به سنتهای الهی در تاریخ نشئت گرفته است. الهیات مقاومت درنهایت تلاشی برای بازگرداندن دین به متن زندگی اجتماعی است؛ دینی که الهامبخش آزادی، عدالت و کرامت انسانی است. امروز نهتنها جمهوری اسلامی ایران و ملتهای مسلمان، بلکه همه آزادیخواهان جهان دریافتهاند اگر در مقابل ظلم ایستادگی نشود، تمام بنیانهای انسانی و اخلاقی بشر از هم میپاشد.
خیاط گفت: امروز رژیم صهیونیستی با کشتار وحشیانه، تخریب و هزاران جنایت دیگر، به دست خود، خود را به عنوان بارزترین مصداق ظلم به دنیا معرفی کرد و به صورت عملی ضرورت مقاومت دربرابر ظلم و وحشیگری را به تصویر کشید؛ مقاومتی که این روزها در رفتار مردم غزه بهخوبی متجلی شده است. اگر مقاومت جانانه مردم فلسطین، لبنان، ایران، سوریه، یمن، عراق و سایر کشورها نبود، این ماشین کشتار و ظلم امروز تمام منطقه را در نوردیده بود.
مدیر حوزه علمیه خراسان اضافه کرد: جبهه سرافراز مقاومت با خون هزاران شهید توانست ماهیت پلید و شیطانی آن رژیم نامشروع را به جهانیان بشناساند و اکنون در سرتاسر دنیا، تمام ملتها، ادیان و وجدانهای بیدار به شهادت ایستادهاند که مقاومت نه یک انتخاب سیاسی، بلکه ضرورتی انسانی و اخلاقی برای دفاع از کرامت بشر و پاسداشت حقیقت است.