شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ جشنواره هنرهای شهری مشهد که با عنوان «جشنواره استقبال از بهار» میان علاقهمندان شناخته میشود، سال هاست نقشی مؤثر در زیباسازی فضای شهر ایفا میکند. این رویداد هرساله و هم زمان با فرارسیدن عید نوروز، با تکیه بر خلاقیت و توانایی هنرمندان، حال و هوایی تازه و پرنشاط برای شهر به ارمغان میآورد.
هرچند این جشنواره در سالهای گذشته با فراز و نشیبهای فراوانی روبه رو بوده است، اما همواره چراغش روشن مانده و مسیر خود را ادامه داده است. چندی پیش نیز فراخوان جشنواره استقبال از بهار ۱۴۰۵ منتشر شد تا این مسیر در نوروز پیش ِ رو تداوم یابد.
در دوره امسال، از میان چهار بخش اصلی تعریف شده برای این رویداد، ارزیابی آثار و طرحهای رسیده در سه بخش «یادمانهای شهری»، «آذین بندی» و «آثار نوری» توسط هیئتی از داوران انجام شد. مهدی یک پسر، حسین ششکلانی و محسن اکبرزاده از اعضای هیئت داوری این جشنوارهاند که در گفتوگو با ما درباره روند برگزاری جشنواره بهار ۱۴۰۵ و کیفیت آثار رسیده توضیحهای بیشتری دادهاند.
اتکای آثار به هوش مصنوعی، آفت جشنواره امسال
مهدی یک پسر که سابقه حضور در دورههای گذشته جشنواره استقبال از بهار را به عنوان دبیر و داور در کارنامه خود دارد، بر این باور است که کیفیت آثار رسیده به این دوره نسبت به دهه ۹۰ افت داشته است. او یکی از علتهای نزول کیفیت آثار را پژوهش کم میداند و به علاقهمندان توصیه میکند که میزان مطالعه شان را افزایش دهند و داستانها و روایتهای تازهای پیدا کنند. یک پسر از اتکای زیاد شرکت کنندگان به هوش مصنوعی به عنوان آفت دیگر جشنواره امسال نام میبرد. اتفاقی که به نظر او عمق فکری آثار را کمتر کرده است.
این هنرمند که خلاقیت را اصل لازم برای خلق یک اثر هنری و معیار ثابت در داوری آثار میداند اظهار میکند: آنچه من به طور معمول در ارزیابی آثار مدنظر قرار میدهم عمق دیدگاه هنرمند است. به عبارتی دیگر جنبههای معنی بخش و مفهومی کار برایم اهمیت دارد.
یک پسر با اشاره به قابل اجرا نبودن برخی از طرحهای ارائه شده در بخشهای مختلف یادآور میشود: آثاری که برای مردم ساخته میشود و جنبه عمومی دارد، با آثاری که هنرمند تنها برای دل خود خلق میکند، تفاوت زیادی دارد. درواقع، اثری که دیدگاه و نیاز مردم را در نظر نگیرد و تنها حکایتی از ذهن یا تجربه شخصی هنرمند باشد، هنر شهری محسوب نمیشود و بیشتر برای آتلیهها یا فضاهای خاص مناسب است. هنری که برای مردم تولید میشود باید برخاسته از نیازها، ذهنیتها و فهم مخاطب باشد، این اتفاق زمانی رخ میدهد که هنرمند مطالعه و پژوهش انجام دهد.
به باور یک پسر، هنر شهری زمانی متحول میشود که مسئله روایت جدی گرفته شود. او ادامه میدهد: اکنون دوران جنگ روایت هاست و کسانی موفق خواهند بود که روایت برتر، نابتر و تازه تری ارائه کنند. متأسفانه ما این عنصر را نادیده گرفتهایم؛ در حالی که دنیای غرب در این زمینه بسیار جلوتر است و با جدیت روی آن کار میکند.
مشکلات اقتصادی بر سر راه جشنواره
یک پسر در بخش دیگری از گفت وگوی خود درباره شیوه برگزاری جشنواره استقبال از بهار در سالهای اخیر میگوید: به نظر من، با وجود تلاش همکاران در خانه هنرمندان، مدیریت شهری این جشنواره را چندان جدی نگرفته است و این موضوع از فراخوان مبهمی که امسال منتشر شد، پیداست.
این هنرمند که به کیفیت آثار و همچنین به محتوای فراخوان منتشر شده نقد دارد، ادامه میدهد: معتقدم اگر سفارشها دقیق و درست ارائه شود، نتیجه مطلوب هم حاصل میشود؛ اما وقتی سفارش ضعیف باشد، خروجی مطلوبی هم نخواهیم داشت.
او مشکلات اقتصادی را یکی از علتهای اصلی کم رمق برگزار شدن جشنواره هنرهای شهری میداند و یادآور میشود: من فکر میکنم ما نیاز به نفس و دیدگاهی تازه در شیوه برگزاری جشنواره داریم تا شرایط اندکی تغییر کند.
این هنرمند با بیان اینکه مسئله هنر شهری در اولویت کاری مدیران قرار ندارد، بیان میکند: شورای ششم در آغاز فعالیت خود، دورخیز خوبی برای برگزاری متفاوت و گسترده جشنواره استقبال از بهار داشت، اما به مرور از آن نگاه فاصله گرفت؛ به گونهای که امروز هنر در عرصه مدیریت فرهنگی شهر سهم چندانی ندارد.
یک پسر با اشاره به ضرورت راه اندازی سازمان زیباسازی مشهد نیز میگوید: در بسیاری از کلان شهرهای کشور چنین سازمانی وجود دارد، اما در مشهد، امور مرتبط با زیباسازی میان معاونتهای خدمات شهری، شهرسازی و فرهنگی انجام میشود؛ از این رو میتوان گفت موضوع زیباسازی و هویت بصری شهر در شهرداری مشهد سال هاست بی صاحب است و کسی گردن نمیگیرد.
رویدادی محافظه کار
محسن اکبرزاده، معمار و داور جشنواره هنرهای شهری مشهد، که طی سه سال گذشته به طور پیوسته در ترکیب هیئت داوران حضور داشته است، درباره روند برگزاری این رویداد گفت: آثار این جشنواره از نظر فرم و محتوا با تجربههای جهانی هنر شهری تفاوت دارد و نوعی سنت خوداتکا را در پیش میگیرد؛ سنتی که به جای تکیه بر الگوهای بیرونی، متکی بر تجربههای موفق و ناموفق دورههای گذشته خود شده است.
به عبارتی، حال وهوای آثار رسیده به جشنواره بیش از آنکه تحت تأثیر رویدادهای بیرونی جامعه یا تجربههای مشابه جهانی در حوزه هنرهای شهری باشد، از مسیر سالهای گذشته خود جشنواره استقبال از بهار اثر پذیرفته است. این رویکرد، همراه با ثبات نسبی در میان برگزارکنندگان و تصمیم گیران، موجب شکل گیری نوعی هویت یکتا و همسو در جشنواره شده است.
او با تأکید بر ضرورت انجام پژوهشهای تخصصی و طراحی سازوکار واقعی برای بازخوردگیری از مردم اظهار کرد: اکنون جشنواره در نبود پژوهشهای تخصصی و بازخوردگیریهای عمومی، صرفا با اتکا بر تجربه انباشته مدیران و کارگزاران خود و بدون هیچ آینده نگری و آینده پژوهی پیش میرود؛ اتفاقی که جشنواره را در وضعیت محافظه کارانهای قرار داده و جرئت ایجاد تغییرات بزرگ و ضروری را از آن گرفته است.
اکبرزاده با اشاره به فرسایش تدریجی این رویداد یادآور شد: جشنواره درحال خودآموزی یا دگرآموزی نیست و با مجموعهای از آثار تکراری روبه رو هستیم. او ابراز نگرانی کرد: من نگران فروپاشی معنایی و اعتباری جشنواره در سالهای آینده هستم و باور دارم اگر مسئولان نتوانند از رهگذر انجام پژوهش و بازخوردگیری از مردم، مسیر حرکت جشنواره را ارزیابی و پیش فرضهای مدیریتی خود را اصلاح کنند، این اتفاق رخ خواهد داد.
به گفته اکبرزاده، جشنواره در دو تا سه سال اخیر با روندی نزولی روبه رو شده است، موضوعی که به نگرش خنثی مدیریت شهری نسبت به این رویداد بازمی گردد. او ادامه داد: اینکه برگزارکنندگان به دلیل تجربه سالهای گذشته توانستهاند رویداد را با خطاهای اندک پیش ببرند، نباید موجب غفلت و مانع تحول و توسعه جشنواره در آینده شود.
{$sepehr_key_175500}
ارتباط مستقیم آموزش با کیفیت آثار
حسین ششکلانی، داور بخشهای یادمانهای شهری، آذین بندی و آثار نوری، با اشاره به افزایش کمیت در برابر کاهش کیفیت آثار نسبت به دورههای گذشته گفت: تا زمانی که آموزش و برگزاری کارگاههای انتقال تجربه در جشنواره هنرهای شهری جدی گرفته نشود، نمیتوان انتظار داشت کیفیت آثار بهبود یابد.
او با انتقاد از گسترش استفاده از هوش مصنوعی در طراحی آثار اظهار کرد: به نظر من، برخی از شرکت کنندگان از ارائه ایدههای تازه واهمه دارند و به دلیل مسائل مالی فقط به پذیرفته شدن اثر خود میاندیشند. ازاین رو، با مرور طرحهای پذیرفته شده در سالهای قبل، آثاری مشابه خلق میکنند؛ در نتیجه، اثرشان برخاسته از احساس و اندیشه شخصی نیست و خلاقیت خود را مهار میکنند.
ششکلانی که باور دارد بهبود شرایط قراردادها و پرداختی هنرمندان میتواند به ارتقای کیفیت آثار کمک کند، ادامه داد: مدتی شاهد رشد در جشنواره هنرهای شهری بودیم، اما اکنون این روند متوقف شده است. به نظر من، اگر مدیران رویکرد خود را تغییر دهند، میتوان به رخدادهای بهتری در سالهای آینده امیدوار بود.
ششکلانی درباره ادغام داوریهای سه بخش نیز توضیح داد: در سالهای گذشته برای هر بخش به تعریفی مستقل رسیده بودیم و با تعداد زیادی اثر روبه رو میشدیم؛ ازاین رو داوریها به صورت جداگانه انجام میشد. به گمانم، اکنون که از دوره رشد و شکوفایی فاصله گرفتهایم، داوریها ادغام شده است. او یادآور شد: در این دوره، کیفیت آثار به گونهای نبود که انتخاب برای داوران دشوار باشد یا گفتوگو و بحث گستردهای پیرامون آنها شکل بگیرد.
درواقع، داوران به راحتی آثار برگزیده را انتخاب کردند و این اتفاق مطلوبی نبود. این هنرمند که باور دارد جشنواره هنرهای شهری با وجود همه کم وکاستی هایش باید ادامه پیدا کند، برای بهبود دورههای آینده پیشنهاد داد: لازم است شرایط قراردادهای مالی و حقوقی اصلاح شود تا هنرمندان انگیزه بیشتری برای حضور در جشنواره داشته باشند.
افزون بر این، مراکز آموزشی و شهرداری -به عنوان سفارش دهنده- باید همکاری نزدیکی با یکدیگر داشته باشند تا کیفیت آثار ارتقا یابد. البته در دورههای مختلف اقدامهایی انجام شده، اما، چون این روند پیوسته نبوده است، به نتیجه مطلوب نرسیدهایم.