حانیه سالم | شهرآرانیوز؛ در میان اوصافی که برای ائمه معصوم (ع) در زیارت جامعهکبیره ذکر شده است، فراز «وَ أَمَرْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَیْتُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ جَاهَدْتُمْ فِی ا... حَقَّ جِهَادِهِ: و شما به نیکی، امر و از بدی نهی کردید و در راه خدا آنگونه که شایسته بود، جهاد کردید.» جایگاه ویژهای دارد.
امربهمعروف فقط یک توصیه اخلاقی ساده نیست، بلکه رکن اساسی حفظ سلامت یک جامعه دینی و انسانی است. منکر، هر چیز ناپسند و زیانآوری است که کرامت انسانی یا نظم اجتماعی را به خطر میاندازد و معروف یعنی هر آنچه خیر و زیبایی و کمال را به ارمغان میآورد. این دو مفهوم مانند دو ستون اصلی هستند که اگر یکی از آنها آسیب ببیند، کل بنای جامعه متزلزل خواهد شد.
امربهمعروف؛ نخستین گام در راه اصلاح عمومی
امربهمعروف، یعنی ترغیب فعالانه به کار نیک. این مفهوم، جامعه را از حالت انفعالی خارج میکند و به مشارکت در ساختن خیر عمومی وامیدارد. امامان خود تجسم عملی امربهمعروف بودند. آنان با رفتار، علم و حضور خود، همواره مردم را بهسمت عدالت و مدارا و حقیقت سوق میدادند.
در نگاه اجتماعی، امربهمعروف یعنی ترویج فرهنگ صداقت، مسئولیتپذیری، احترام به قانون، کمک به نیازمند و.... این یک وظیفه چندسویه است؛ رهبران جامعه اسلامی باید مردم را به خوبی امر کنند و مردم نیز موظف هستند خیرخواهی خود را درباره یکدیگر اعمال کنند.
نهیازمنکر؛ مرزبان سلامت جامعه
نهیازمنکر، روی دیگر سکه امربهمعروف است و اغلب سختتر است؛ زیرا ممکن است با مقاومت یا تنش همراه باشد. منکر، تنها گناهان شخصی نیست، بلکه شامل ظلم، فساد اقتصادی، تبعیض و هرگونه بدعتی است که در ساختار جامعه رخنه کرده است. امامان معصوم (ع) در این زمینه همواره خطوط قرمز الهی را مشخص کردهاند.
نهیازمنکر یعنی شجاعت ایستادن دربرابر انحراف، حتی زمانی که آن انحراف قدرت یافته باشد. بیتفاوتی دربرابر منکرات بزرگ به معنای رضایت دادن به تضعیف بنیانهای اخلاقی جامعه است. درنتیجه، سلامت یک جامعه را باید با میزان نفوذ «نهیازمنکر» دربین مردم سنجید.
جهاد؛ عمق تعهد به امربهمعروف و نهیازمنکر
فراز «جَاهَدْتُمْ فِی ا... حَقَّ جِهَادِهِ» نشان میدهد که عمل به این دو فریضه، گاه نیاز به جهاد دارد. جهاد در اینجا به معنای گذشتن حداکثری از جان و مال و آبرو برای تحقق امربهمعروف و ریشهکن کردن منکر است. جهاد حقیقی، ایستادگی قاطع دربرابر ستم است. این جهاد نیازمند بصیرت است؛ اینکه بدانیم دقیقا چه چیزی معروف است و چه چیزی منکر واقعی. امامان، دقیقترین معیار جهاد را ارائه کردهاند؛ جهادی که برای خداست و هدفش، صرفا تحقق عدل و رضایت الهی است، نه کسب مقام یا شهرت.
مراتب و روشهای جهاد در راه خدا
ابزارهای جهاد در راه خدا متفاوت است؛ گاهی با قلم و علم، گاهی با نصیحت دلسوزانه و گاهی با یک عمل اجتماعی قوی. در جامعه امروز جهاد با قلم، جهاد رسانهای و جهاد اقتصادی برای مقابله با هرگونه اجحاف، زیر سایه همین «جهاد در راه خدا» قرار میگیرد. امامان ما، الگوی این جهاد چندبعدی بودند و در هر میدان، بهترین ابزار را بهکار میگرفتند.
{$sepehr_key_175958}
تناسب میان امربهمعروف و نهیازمنکر
یکی از چالشهای امر و نهی، دچار شدن به افراط یا تفریط است. افراط، تبدیل کردن یک کار ساده به یک جنگ مقدس است و تفریط، نادیده گرفتن خطرات بزرگ. ائمه معصوم (ع) در اعمال این فریضه، همواره تعادل را رعایت میکردند.
آنها منکرات کوچک را با مدارا و آموزش، اصلاح میکردند، اما دربرابر منکرات بزرگ و ریشهدار که امنیت جامعه را تهدید میکرد، با قاطعیت میایستادند. این دقت در تشخیص، مهمترین درسی است که ما از جهاد امامان در این مسیر میگیریم. تشخیص صحیح «حق جهاد»، ما را از وارد شدن به تشنجهای بیجا یا سکوت دربرابر فاجعه، نجات میدهد.
فرهنگسازی بهجای مبارزه صرف
درنهایت ثمره امربهمعروف و نهیازمنکر، تبدیل شدن جامعه به یک نهاد خوداصلاحگر است. اگر مردم خود، یکدیگر را امر به خوبی و نهی از بدی کنند، نیاز به دخالتهای شدید کاهش مییابد؛ این یعنی فرهنگسازی عمیق. وقتی جامعهای بهطور ذاتی بهسمت معروف گرایش پیدا کند و هر کسی خود را دربرابر افراد جامعه مسئول ببیند، آنگاه است که «جهاد در راه خدا» به یک وظیفه روزمره و شیرین تبدیل میشود نه یک تکلیف سنگین. درواقع ائمه معصوم (ع) با جهاد خود، زیرساخت این فرهنگ را بنا نهادند و اکنون وظیفه ماست که با تداوم همین سلوک، این بنا را شکوفا سازیم و ارزشهای والای الهی را در زندگی عمومی، نهادینه کنیم.