به گزارش شهرآرانیوز؛ در روزگاری که «توانمندسازی» کلید طلایی تحول فردی و اجتماعی است، نهضت سوادآموزی در کشور، پس از طی مسیری طولانی از سال۱۳۴۰ تاکنون و ارتقای آمار باسوادی تا مرز حدود ۹۸درصد، حالا درصدد بازتعریف معنای باسوادی است و فراتر از خواندن و نوشتن، پا به عرصهای نو گذاشته و آموزش هوش مصنوعی، تربیت مالی، مهارتهای دیجیتال و سواد رسانهای در قلب برنامههای آن جای گرفتهاند.
به بهانه روز نهضت سوادآموزی روایتی از این برنامهها داریم که میخواهد باسوادی را به ابزاری کارآمد برای ارتقای کیفیت زندگی، کاهش نابرابری و تابآوری اجتماعی در دنیای پیچیده امروز تبدیل کند.
توانمندسازی افراد هدف اصلی
آن طور که متولیان سوادآموزی در بخشهای مختلف میگویند، مفهوم سواد در دنیای معاصر، فراتر از مهارت خواندن و نوشتن تعریف میشود. در همین زمینه به زودی قرار است طرحی در پایگاههای سوادآموزی شهر اجرا شود و به توانمندسازی مخاطبان کمک کند.
ازمیان افراد مختلفی که در استان و مشهد در حوزه سوادآموزی فعایت میکنند، صحبت را با مصطفی عبدی، معاون سوادآموزی آموزش وپرورش خراسان رضوی، شروع میکنیم. او نیز همین باور را دارد. همان ابتدای صحبت بیان میکند: سوادآموزی، در خواندن و نوشتن خلاصه نمیشود، بلکه هدف ارتقای کیفیت زندگی افراد است.
عبدی موضوع را با پیش کشیدن مهارتهای فردی و اجتماعی و تأثیرگذاری آنها در رشد شخصیتی ادامه میدهد و گوشزد میکند: هدف و محور کار نهضت سوادآموزی با گذشته که سواد، توانایی خواندن، نوشتن و حساب کردن با چهار عمل اصلی بود، فرق میکند.
او نوید میدهد: در برنامههایی که طراحی و در پایگاههای مختلف آموزشی به اجرا گذاشته میشود، تلاش میکنیم افراد درکنار فعالیتهای درسی و علمی، در حوزههای کسب وکار و استفاده از رایانه و به کارگیری هوش مصنوعی، مهارتهایی را به دست آورند؛ همان اصلی که یونسکو بر آن تأکید کرده و بر مبنایش، دوازده نوع سواد، از سواد رسانهای و دیجیتال تا سواد زیست محیطی و مالی را شناسایی کرده است که هریک در ارتقای کیفیت زندگی، نقش مؤثری دارند.
ارتقای کیفیت زندگی
معاون سوادآموزی آموزش وپرورش خراسان رضوی، گریزی کوتاه به نتیجه تلاش و فعالیت بیش از چهار دهه نهضت سوادآموزی میزند که حاصل شیرینی دارد: «۹۸ درصد مردم ایران از نعمت سواد برخوردار شدهاند.»
او با افتخار این موضوع را یادآوری میکند که در ابتدای انقلاب اسلامی، بیش از ۵۲درصد جمعیت کشور بی سواد بودند، اما امروز بیش از ۹۸درصد افراد ششسال به بالا از سواد پایه برخوردارند.
عبدی میگوید: اساسنامه نهضت سوادآموزی در توسعه آموزش غیررسمی و توسعه سواد جدید، نقشها و وظایفی را برای این سازمان تعیین میکند. این وظیفه به موازات مبارزه با بی سوادی انجام میشود و به معنای رفع این مسئولیت از نهضت سوادآموزی نیست. او دوباره این موضوع را پیش میکشد که در تعریف سواد جدید، مفاهیمی مانند سواد مجازی، سواد عاطفی، سواد تربیت فرزند، سواد اقتصادی و... موردتوجه قرار میگیرند. هدفمان این است که آموزش این مهارت ها، کیفیت زندگی افراد را ارتقا دهد.
به اعتقاد او، سوادِ بیشتر به معنای نابرابری کمتر است. اما باسواد حالا کسی نیست که بتواند بخواند و بنویسد، بلکه معیارهای مهم تری برای سنجش قرار گرفته است. فرد باسواد کسی است که بتواند به راحتی با دیگران، تعامل و مهارت تعامل اجتماعی برقرار کند، از سیستم فناوری استفاده کند و سواد مالی را بداند و.... البته تغییرات دیگری هم رخ داده است؛ کلاسها به صورت مدرسه محور اداره میشود، از شیفت تعطیل مدارس به عنوان پایگاههای سوادآموزی استفاده میشود، شناسایی افراد با محوریت مدیران مدرسه، آغاز شده و تمرکز اولیه بر والدین دانش آموزان است و به این ترتیب، ابتدا مدارس و سپس سایر سطوح، پوشش داده میشود.
عبدی میگوید: تعهد آموزشی ۲ هزارو ۵۵۱ سوادآموز در همه دورهها و بخشهای آموزشی استان، برای امسال تعریف شده است که از طریق فعالیت ۱۱۵پایگاه سوادآموزی تا پایان سال محقق خواهد شد. علاوه بر این، تفاهم نامهای با مرکز قضایی و حمایتی «شوق زندگی» امضا شده است که هدف آن، تحت پوشش قرار دادن کودکان و نوجوانانی است که مرتکب بزه شدهاند؛ البته به منظور آموزش آن ها، از ظرفیت کسانی استفاده میشود که محکوم به خدمات اجتماعی هستند. به فرض از پتانسیل حضور همکار فرهنگی ما که به خاطر محکومیت مالی، در بند است، برای آموزش استفاده میشود.
عبدی با پیش کشیدن این موضوع که نرخ بی سوادی در مناطق حاشیهای شهر بیشتر است، میگوید: بعد از آخرین سرشماری در سال۱۳۹۵، آمار تازهای از بی سوادها و تعداد بازماندگان از تحصیل در دست نیست؛ به همین دلیل، آمارهای کنونی نشان دهنده واقعیت جامعه نیست؛ زیرا در آن، جمعیت شمارش نشدهای وجود دارد که افراد بدون شناسنامه و کودکان مهاجر را هم شامل میشود.
اما این موضوع واضح است که ناحیه تبادکان و مناطق حاشیهای شهر مشهد، بعد از تربت جام، بیشترین تعداد بی سوادها را دارد. امید میرود با تغییرهای ساختاری در این حوزه، فرصتهای جدیدی برای کودکان و افراد بازمانده از تحصیل فراهم شود.
او این توضیح را هم اضافه میکند که برنامههای سوادآموزی، افراد ۱۰ تا ۶۰سال را پوشش میدهد و بخش درخور توجهی از سوادآموزان را بازماندگان از تحصیل تشکیل میدهند؛ چراکه بیشترین فراوانی ثبت نام ها، مربوط به گروه سنی ۳۰ تا ۳۵سال است. این موضوع نشان از این دارد که هنوز ظرفیت چشمگیری برای فعالیت در این حوزه وجود دارد.
معاون سوادآموزی آموزش وپرورش خراسان رضوی این نکته را هم گوشزد میکند که نرخ باسوادی در هیچ جای دنیا صفر نیست؛ زیرا بخشی از این آمار مربوط به کسانی است که با مشکلات یادگیری روبه رو هستند.
او میگوید: نرخ باسوادی افراد پانزده سال و بالاتر در کشور ۲/۸۲ درصد است، درحالی که این رقم در خراسان رضوی به ۲/۹۲ درصد میرسد. البته در گروه سنی ده تا پنجاه سال که حوزه مأموریتی سوادآموزی محسوب میشود، نرخ باسوادی در کشور، ۹۷درصد و در استان، ۹/۸۹ درصد است.
عبدی میگوید: همه فعالیتهای آموزشی در سامانه سوادآموزی، ثبت و سطح سواد نیز براساس کدملی استعلام میشود.
او برای آگاهی بیشتر شهروندان اعلام میکند: ثبت نام از ابتدای آذر آغاز شده است و تاکنون، ۱۷۱۷نفر درقالب ۴۰۹کلاس آموزشی و با همکاری ۲۷۹آموزش دهنده ثبت نام کردهاند.
البته وی همچنان بر آموزش سوادهای دوازده گانه تأکید میکند و از پویشی به نام «باسواد» یاد میکند که با همکاری اداره کل آموزش وپرورش خراسان رضوی برگزار میشود. موضوع آن نیز تولید محتوای آموزشی برمبنای سوادهای دوازده گانه است. این پویش برای همه اقشار جامعه است و منتظر ارسال آثار هستیم.
تمرین برای تغییر در زندگی اجتماعی
حسن امیری، مدیر آموزش وپرورش ناحیه یک، نیز به همراه فعالان حوزه آموزشی مرکز در تلاش است با فراهم آوردن امکانات مناسب برای علاقه مندان، کمک کند تا این افراد به تحصیلات خود ادامه دهند.
او میگوید: امروزه جامعه به سمت رویکرد چندبعدی در سوادآموزی حرکت کرده است و این موضوع، تنها به یادگیری خواندن و نوشتن محدود نمیشود، بلکه تواناییهای اجتماعی و مهارتی نیز را دربر میگیرد. البته این تغییر رویکرد براساس نیازهای روز جامعه است و چشم انداز جدیدی برای تحصیلات و سوادآموزی فراهم میآورد و شامل مجموعهای از مهارت هاست که افراد باید بیاموزند.
او تأکید میکند: یاد گرفتن دوازده مهارت کلیدی که یونسکو تعریف و تعیین کرده است، تغییر اساسی در زندگی اجتماعی افراد ایجاد میکند.
امیری نیز این موضوع را تکرار میکند که در عصر فناوری، باسوادی به توانایی خواندن و نوشتن، خلاصه نمیشود، بلکه تعاملات اجتماعی و استفاده از فناوری بنیادهای سوادآموزی را تشکیل میدهد و این رویکرد در دنیای امروز و با تغییرات اساسی، لازم است. در این راستا، نهادهای آموزشی تلاش میکنند فراگیران را با مهارتهای لازم برای ورود به اجتماعی بزرگ آماده کنند. البته مجموعههای یادگیری محلی در مشهد که دو مرکز را شامل میشوند، سال هاست برگزارکننده دورههای آموزشی و مهارتی هستند و شرکت کنندگان در این دوره ها، کارآفرینی را یاد میگیرند و کارآفرینهای متبحری در شهر، تربیت شده این مجموعهها هستند.
پایگاههای سوادآموزی در مدارس
همچنین جواد بخارایی، رئیس سوادآموزی ناحیه یک آموزش وپرورش، میگوید: برداشتهای متفاوتی از بی سوادی وجود دارد. در فرهنگ امروزی ما، گاهی تحصیلات پنجم ابتدایی یا زیر دیپلم، بی سوادی تصور میشود. درنتیجه کسانی که زمانی مدرسه رفتهاند ولی سال هاست که چیز زیادی نخواندهاند، بی سواد دانسته میشوند، اما دراصل هرکه توانایی خواندن و نوشتن و حساب کردن را بلد باشد، باسواد محسوب میشود.
او موضوع روال سنتی گذشته را پیش میکشد و تعریف میکند: در گذشته، افراد بی سواد را آموزشیاران شناسایی میکردند و روال این گونه بود که پایش خانه به خانه انجام میشد. کلاسها رسمیت کلاسهای آموزش وپرورش را نداشت و به صورت دورهمی برگزار میشد. محل برگزاری، گاهی مسجد و حسینیه بود و البته گاهی هم مدرسه، اما در طرحی که به تازگی و از امسال آغاز شده است، کلاسها به شیوه مدرسه محور برگزار میشود و انسجام بیشتری دارد.
حالا با ایجاد پایگاههای سوادآموزی در کل کشور، پایگاههای سوادآموزی در مدارس مستقر شدهاند. فرایند پالایش و شناسایی، تغییر یافته است و توسط مدیران مدرسه انجام میشود؛ به این صورت که والدین را شناسایی و آنها را ثبت نام میکنند و در همان حال، آموزشیاران و آموزش دهندگان برای آشنایی با سیستمهای فناوری و سواد رسانهای آماده میشوند.
بخارایی هم این موضوع را گوشزد میکند که اکنون راهبرد نهضت سوادآموزی، تغییر کرده است و به سمت سواد همگانی پیش میرود، اما هدفی که امروزه در آن دنبال میشود، این است که افراد درکنار سواد خواندن و نوشتن با مهارتهای مختلف نیز آشنا شوند. با اجرای این طرح، قرار است کلاسهایی برای آموزش هوش مصنوعی و مهارتهای بین فردی نیز برگزار شود.
بخارایی تأکید میکند: کاهش بی سوادی به همکاریهای بیشتر ازسوی نهادهای مختلف وابسته است. کمیته امداد و بهزیستی باید افراد بی سواد را معرفی و مکانهایی را برای آموزش آنها فراهم کنند. البته اکنون با وجود مراکز یادگیری محلی که در نواحی کم برخوردار است، افراد فرصتی برای یادگیری و کسب مهارت پیدا میکنند و با آموختن آن ها، معیشت خود را بهبود میبخشند.
گروههای خاص را هم شامل میشود
جعفر علوی، مسئول نهضت سوادآموزی ناحیه۶، از مراکز یادگیری مهارتی به عنوان مراجع اصلی آموزش به خانوادهها و افراد کم سواد یاد میکند که مأموریتی خطیر را برعهده دارند. این مراکز باتوجه به نیاز محلی، به آموزش افرادی مشغول هستند که به هر دلیلی، از جریان آموزش جاماندهاند.
او صحبتش را با اشارهای کوتاه ادامه میدهد: «مشهد با هفت ناحیه مشخص، برای ارتقای سواد و آگاهی افراد تلاشهای جدی کرده و در هر ناحیه با تخمین احتمالی میزان افراد واجب التعلیم، پایگاههای آموزشی تشکیل شده است؛ البته در ناحیه ما باتوجه به اینکه آمار بی سوادها کمتر است، دو پایگاه برای جذب علاقهمندان وجود دارد.»
او معتقد است هر پایگاه میتواند به عنوان پلی ارتباطی عمل کند تا افراد بی سواد به دنیای آموزش وپرورش وارد شوند و دورههای بنیادی سوادآموزی را که شامل سواد و انتقال و تحکیم است، بگذرانند و برای ورود به آموزش سوادهای دوازده گانه، آماده شوند.
موضوع جالب دیگری که علوی به آن اشاره میکند، فرایند آموزشی برای گروههای خاص مثل سربازها و ندامتگاه هاست که آن هم با جدیت دنبال میشود.
{$sepehr_key_177077}
بیشترین آمار بی سوادی مربوط به سکونتگاههای غیررسمی
سکونتگاههای غیررسمی در حاشیه شهر، بیشترین آمار بی سوادی را به خود اختصاص میدهند که همه متولیان حوزه آموزشی به آن اذعان دارند، اما فعالان این حوزه در آموزش وپرورش تبادکان، این موضوع را بیشتر از همه حوزهها درک کردهاند.
در این مورد زهره بیداری، کارشناس حوزه سوادآموزی تبادکان، با ما حرف میزند و میگوید: نقصانی که در محاسبه جمعیت بی سواد کشور وجود دارد، به خاطر خوداظهاری افراد در سرشماری هاست که بدون ارائه مدرک یا کارنامه، میزانی را برای سواد خود تعیین میکنند، درحالی که اظهاراتشان مطابق با واقعیت نیست.
او میگوید: خیلی از ما بی سوادها را عموما افرادی مسن میدانیم، درحالی که در همین نزدیکی، کودکان و جوانانی هستند که تجربه مدرسه رفتن را ندارند؛ کودکان شش تا نوزده سالهای که هرگز وارد سیستم آموزشی نشدهاند و به اصطلاح بی سواد مطلق به حساب میآیند یا آنهایی که وارد چرخه آموزشی شدهاند، اما به دلایل مختلف، تحصیل را ادامه ندادهاند.
بیداری بیان میکند: همه گیری ویروس کرونا در سالهای اخیر، سبب توقف آموزش حضوری در مدارس شد، درحالی که خانوادههای ساکن این محدوده، قدرت خرید و تهیه تبلت و وسایل آموزشی دیگر را برای حضور فرزندشان در فضای مجازی، ندارند و از تحصیل بازماندهاند.
علاوه بر این، مشهد یکی از مهاجرپذیرترین شهرها به حساب میآید و جمعیت زیادی از آن در پهنه و حاشیه شهر ساکن هستند که بخشی از آن ها، بی سواد و کم سوادند و به همین خاطر درحالی که مراکز دیگر بر آگاه سازی و توانمندسازی لایههای مختلف کار میکنند، پایگاههای آموزشی ما از پرجمعیتترین مراکز پذیرای سوادآموزان است و البته مجموعه یادگیری محلی هم برای آموزش مهارتهای جانبی، فعال است که به معیشت آنها کمک میکند.