آزیتا حسین زاده عطار | شهرآرانیوز؛ کلاس اول زهرا با کرونا عجین شد و مدارس غیر حضوری و آنلاین بود. در ماه چهارم مقطع دوم، مدرسه تصمیم گرفت معلم کلاسشان را عوض کند. این اتفاق باعث شد زمان زیادی طول بکشد تا زهرا و هم کلاسی هایش با معلم جدید خود انس بگیرند. معلم سال سوم نیز در اواسط سال، به مرخصی زایمان رفت و این بی نظمی باعث شد تا دو ماه بدون معلم باشند.
سال چهارم زهرا مانده بود و حجم زیادی از مباحث درسی که درست تدریس نشده بودند. معلمها تصور میکردند بسیاری از غلطهای نوشتاری زهرا نوعی اختلال در یادگیری است، برای همین مدرسه او را به یک مشاور تحصیلی معرفی کرد تا اختلال یادگیری اش را تأیید کند و پدر و مادر زهرا دنبال درمان آن باشند.
این اتفاق افتاد و اختلال یادگیری زهرا با بازی درمانی کاملا رد شد و نتیجه این شد که این دانش آموز، چون حروف را صحیح آموزش ندیده است نمیتواند آنها را با سرعت بخواند و بنویسد. دغدغه بسیاری از پدر و مادرهایی که فرزندان محصل دارند این است که با توجه به هوش و خلاقیت بالا، کودکانشان در خواندن و نوشتن دچار مشکل هستند. انگار در بسیاری از مواقع حواسشان نیست و حروف را با یکدیگر اشتباه میگیرند یا اینکه حرفی را جا میاندازند.
واقعیت این است که در بسیاری از این موارد، پای اختلالات یادگیری در میان است، اما به این معنا نیست که تنبل و کم هوشاند یا والدین نسبت به آنها بی توجه هستند. در گفتوگو با علی سلیمانی پارسا، روان شناس بالینی این مسئله در دانش آموزان و ابعاد مختلف آن و همچنین راهکارهای درمانی را مورد بررسی قرار دادهایم که در ادامه با هم میخوانیم.
انواع اختلالات رایج یادگیری در مدارس
- اختلال خواندن (بدخوانی یا دیسلکسیا)
- اختلال نوشتن (بدنویسی یا دیسگرافیا)
- اختلال املا (دیس اورتوگرافی)
- اختلال ریاضی (اختلال محاسبه یا دیسکالکولیا)
- اختلال در درک مطلب
- اختلال در حافظه شنیداری و دیداری
- اختلال در توجه و تمرکز مرتبط با یادگیری
- اختلال هماهنگی حرکتی ظریف (مؤثر بر نوشتن)
روشهای شناسایی اختلال یادگیری
برخلاف تصور عموم، شناسایی اختلال یادگیری نیاز به تستهای پیچیده در مرحله اول ندارد. اولین و مهمترین ابزار تشخیص، مشاهده دقیق و مقایسه عملکرد کودک با خودش است، نه با دیگران.
۱- تلاش میکند ولی پیشرفت ندارد
اگر کودک:
- تمرین میکند،
- آموزش میبیند.
- حمایت میشود، ولی بازهم پیشرفتی ندارد
نمونه: دانش آموز کلاس دوم هر شب املا تمرین میکند، اما غلط هایش تکراری است و کم نمیشود.
۲- ناهماهنگی بین هوش و عملکرد تحصیلی
اگر کودک:
- خوب حرف میزند.
- سؤالها را شفاهی درست جواب میدهد.
- اما در خواندن، نوشتن یا ریاضی ضعیف است.
نمونه: دانش آموزی که داستان را خوب تعریف میکند، اما نمیتواند همان متن را بخواند یا بنویسد.
۳- نشانههای هشدار در کلاس درس
(قابل توجه معلمان) اگر کودک:
- کندخوانی شدید
- جا انداختن یا جابه جا نوشتن حروف
- فرار از نوشتن یا خواندن
- اضطراب قبل از املا یا امتحان
- خط بسیار ناخوانا دارد.
نمونه: دانش آموزی که موقع خواندن بلند، عرق میکند و طفره میرود.
۴. نشانهها در خانه
(قابل توجه والدین) اگر کودک:
- مشق نوشتنش خیلی طول میکشد.
- کودک زود خسته یا عصبی میشود.
- میگوید: «من بلد نیستم» یا «من خنگم».
نکته: این جملات زنگ خطر عزت نفس هستند.
توجه!
اگر کودکی پیشرفت متناسب با سن و پایه تحصیلی ندارد، باید به اختلال یادگیری او شک کرد.
{$sepehr_key_178132}
نمونههایی از مصادیق اختلال یادگیری
سه مدل از اختلالات یادگیری در میان دانش آموزان شایعتر است که مهمترین و رایجترین آن، به ویژه در میان کودکان دبستانی بدخوانی یا اختلال دیسلکسیاست. اگر این اختلال زود تشخیص داده نشود، روی نوشتن، املا، اعتمادبه نفس و کل عملکرد تحصیلی کودک اثر میگذارد. بیشتر کودکانی که «ضعیف درسی» شناخته میشوند، در واقع دچار دیسلکسیا یا ترکیبی از اختلالات یادگیری هستند، نه کم هوشی یا بی انگیزگی. این اختلال زمانی اتفاق میافتد که حروف برای کودک دوست داشتنی نیست.
بدخوانی یا اختلال یادگیری (دیسلکسیا)
نشانهها:
- جا انداختن یا جابه جا خواندن حروف (مثل ب به جای پ)
- کندخوانی شدید
- حدس زدن کلمات به جای خواندن
- خستگی و بی علاقگی زودهنگام به درس فارسی
راهکارها:
- بازی صدا سازی - نمونه: اسم حیوانی که با (گ) شروع میشه چیه؟ با تمرکز روی شکل حروف نه صدای آن ها.
- درست کردن کارتهای دیداری و شنیداری - نمونه: حروف را ببیند و اسم آن را بشنود. بر لمس حروف تمرکز کند.
- خواندن نمایشی
کاربردیترین راهکارهای گفتاردرمانی:
- تفکیک صداها
- حافظه شنیداری
- آگاهی واج شناختی
بدنویسی (دیسگرافیا)
نشانهها:
- خط کودک ناخواناست.
- زود خسته میشود.
- فشار مدادش مناسب نیست.
راهکارها:
- بازی با خمیر و لگو برای تقویت دست
- نوشتن روی شن یا تخته
- تمرینهای هماهنگی چشم و دست
- کاردرمانی برای بهبود مهارتهای حرکتی
ضعف در املا
نشانهها:
- کودک کلمه را بلد است، اما غلط مینویسد.
راهکارها:
- املای تصویری
- املا با چند حس (دیدن، شنیدن، گفتن، نوشتن)
- حذف نمره و تنبیه در مراحل درمان
والدین بدانند
- پدر و مادرها در رویارویی با فرزندانی که اختلال یادگیری دارند موارد زیر را به خاطر بسپارند:
- مقایسه، برچسب زدن و فشار زیاد روند درمان را کند میکند.
- تمرینهای کوتاه و منظم، همراهی با درمانگر و حمایت عاطفی، کلید موفقیت کودک است.
تست ساده خانگی (غربالگری غیررسمی)
برای تشخیص اختلال یادگیری در خانه مراحل زیر را انجام دهید:
- یک متن ساده متناسب با پایه تحصیلی را به او بدهید تا بخواند.
- یک دیکته کوتاه بدون نمره بگویید.
- چند جمع و تفریق ساده بپرسید.
نکته: این تست تشخیصی نیست، فقط هشداردهنده است.
اگر موارد زیر در کودک مشاهده شد نیاز به بررسی تخصصی، اجباری است:
- بیش از حد کند است.
- غلطهای مشابه تکرار میشوند.
- مضطرب یا اجتنابی میشود.
{$sepehr_key_178133}
چه زمانی حتما باید کودک را ارجاع داد؟
- وقتی مشکل حداقل سه ماه پایدار مانده است.
- وقتی آموزش معمول جواب نداده است.
- وقتی اعتمادبه نفس کودک در حال افت است.
نکته:
توصیه میشود با مشاهده علائم فوق، کودک به روانشناس بالینی، گفتاردرمانگر یا کاردرمانگر مراجعه کند.
فوری فوتی!
اختلال یادگیری بیماری نیست، تفاوت در شیوه یادگیری است. با تشخیص بموقع، بازی درمانی و همراهی والدین، این کودکان میتوانند با اعتماد به نفس مسیر موفقیت را بگذرانند.
این را بدانید که اختلال یادگیری با برچسب زدن تشخیص داده نمیشود، بلکه با مشاهده، دقت و اقدام بموقع شناسایی میشود.