احیای شعایر مذهبی و برپاداشتن مناسک آیینی یکی از مهم‌ترین رموز حفظ هویت و استمرار اصالت جامعه است، زیرا تحکیم پیوند‌های اجتماعی و جامعه‌پذیری افراد از طریق همین آیین‌ها صورت می‌پذیرد و ارزش‌ها و آداب و عناصر فرهنگی نیز در خلال همین مناسک از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. این موضوع در جامعه ما که بافت و متن دینی ویژه دارد، از جهات دیگری نیز اهمیت پیدا می‌کند، زیرا آیین‌هایی، چون مراسم عزاداری سالار شهیدان در ماه محرم بخشی از فرصت‌های تعلیم‌وتربیت فکری و معرفتی نیز هست و علاوه بر جنبه شکلی و مناسکی، روح معنوی و آگاهی‌های ایمانی نیز در همین آیین‌ها در جسم مخاطب دمیده می‌شود. جلوه‌های متنوع و آثار متعدد این تربیت عاشورایی در دوران انقلاب و دفاع‌مقدس بیش از هر زمان دیگر دیده شد و در رشد و تعالی شگفت‌انگیز نسلی متفاوت از فرزندان این مرزوبوم درخشید.

 

این است که برگزاری مراسم محرم برای جامعه ما تنها جنبه مناسکی و آیینی ندارد و ابعاد گوناگون و بسیار مهم دیگری پیدا می‌کند و اینک که مراقبت‌های بهداشتی دوران کرونا برگزاری این مراسم را با چالش‌هایی مواجه ساخته، موجب حرف‌ها و بحث‌هایی شده است. به‌نظر می‌رسد همه اکنون بر این مسئله توافق دارند که باید برگزاری مناسک آیینی و شعایر مذهبی هم مانند همه شئون دیگر زندگی، با اقتضائات و شرایط دوران کرونا سازگار شود، به‌صورتی‌که نه این مراسم تعطیل شود و نه زمینه شیوع و گسترش بیماری فراهم آید. برای جمع بین این دو هدف باید به این نکته توجه داشت که پاسداشت ارزش‌های دینی و احیای شعایر، دو جنبه متفاوت و دو کارکرد مختلف دارد؛ از سویی باعث تقویت فضای ایمانی جامعه و محیط اجتماعی می‌شود و از طرف دیگر موجب ارتقای خصوصیات معنوی و رشد ایمانی شخص می‌شود. از یک طرف تماشای شکوه و عظمت پرچم‌ها و علم‌ها و شنیدن بانگ بلند دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی فضایی متفاوت را در جامعه رقم می‌زند و از سوی دیگر حضور در محیط معنوی سوگواری و اشک و گریه کارکرد خاص روانی خود را برای ارتقای معنوی افراد دارد.

تحقق هدف اول دشوار نیست؛ همچنان پرچم‌ها و علم‌ها برپاست و می‌توان مانند سال‌های گذشته به‌شیوه‌های گوناگون از پوشیدن لباس مشکی تا شعارنویسی روی خودرو‌ها آن را محقق ساخت.
برای تأمین هدف دوم نیز باید به رویکرد شخصی‌سازی سوگواری و تقویت روضه‌های خانگی اندیشید. اکنون که زیرساخت‌های ارتباطی و فرصت‌های فضای مجازی همواره در حال توسعه و گسترش است، به‌راحتی می‌توان مجالس حسینی را در هر موقعیت و مکانی برگزار کرد. شاید این وضعیت ناگوار، دقیقا فرصتی باشد تا هر خانواده یا جمع کوچک یک محفل حسینی را تشکیل دهد و هر کسی هر جا هست، حتی در خلوت رانندگی خودش در خیابان با ذکر فضیلت‌ها و ارزش‌های خاندان رسالت و یادآوری مصیبت‌های روز عاشورا، خودش ذاکر و مادح و نوحه‌خوان و سوگوار باشد.

 

باور دینی و اعتقادی ما این است که هر جا ذکری از حقیقت‌های تابناک خاندان پیامبر شود، همان‌جا حرم آن‌هاست. شاید خدا می‌خواهد این تهدید را به‌فرصت تبدیل کنیم و در دوران سخت کرونا همه‌جا حرم سیدالشهدا (ع) بشود و کربلا گسترده‌تر از همیشه باشد. بی‌تردید گسترده‌شدن این فضای روحانی بیش و پیش از همه آثار و نتایج تربیتی و برکات معنوی موجب آرامش روانی و تسکین روحی آسیب‌دیدگان از کرونا خواهد بود و نسیم شفابخش رحمت خداوند را بر دعای سوگواران حسینی به‌دنبال خواهد داشت.