مهدیه مینا | شهرآرانیوز؛ حدود ۱۳۰ سال پیش اهالی روستای «مهدی‌آباد» که در نزدیکی منطقه «نوق» در شهر کرمان زندگی می‌کردند، به هوای تغییر شرایط زندگی و رونق کشاورزی به سمت خراسان حرکت کردند و در محلی در نزدیکی بولوار توس امروزی سکنی گزیدند. آن‌ها نام روستای جدید را به یاد دیار و موطن خود، «مهدی آباد» گذاشتند. اهالی مهدی‌آباد علاوه بر نام روستای خود و ایل و تبارشان، سنتی دیرینه را نیز که در ایام سوگواری محرم به یاد امام حسین (ع) و علمدار او، حضرت عباس (ع) برگزار می‌کردند، با خود به روستای جدید آوردند.

 

«جوش علم»، سنت دیرینه این مردمان است که نسل به نسل و سینه به سینه طی این ۱۳۰ سال برگزار شده و ماندگار مانده است. برگزارکنندگان این مراسمِ شورانگیز و حماسی، به تبعیت از پدران خود، هر شب آن را بعد از اتمام مراسم سوگواری و سینه‌زنی دهه اول برگزار می‌کنند و با خواندن نوحه و ذکر مصیبت صحرای کربلا، یاد و خاطره این ایام و سنت دیرپای خود را زنده نگه می‌دارند. این مراسم چیزی حدود ۷ یا ۸ دقیقه طول می‌کشد و جزو زیباترین آیین‌های ماه محرم محسوب می‌شود. اصل برگزاری این مراسم مخصوص روز تاسوعاست و یادآور بی‌قراری حضرت زینب (س) پس از شهادت برادرش عباس (ع). به همین دلیل نوحه و مداحی خاص آن، ذکر مصیبت‌های حضرت زینب (س) است در صحرای کربلا، هنگامی که به دنبال پیکر نازنین برادرش می‌گردد.

 

«جوش علم» نامش را از وصف جوش و خروش و بی‌قراری سوگواران حضرت عباس (ع) گرفته است؛ سوگوارانی که به دور علمی که نماد و نشانه اوست می‌گردند و عزاداری می‌کنند. در این مراسم عَلَمی در مرکز جمعیت قرار می‌گیرد و حاضران، از پیشکسوت‌ترین و بزرگ‌ترین آن‌ها تا کم‌سن‌سال‌ترین‌ها، به ترتیب به صورت دایره‌وار دور آن می‌ایستند. از آنجا که اجرای حرکات دست‌ها و پا‌ها در این مراسم بسیار دقیق و حساس است، برای حفظ نظم و از هم نپاشیدن حلقه، پیشکسوت‌ها در ابتدای آن قرار می‌گیرند. بعد از شروع مراسم اولین نفر با دست چپش کمر نفر بعدی‌ای را که در سمت چپ قرار دارد می‌گیرد و در همان حال با دست راست شروع می‌کند به سینه‌زنی و این ترتیب تا انتهای حلقه ادامه می‌یابد. حرکت برداشتن پا‌ها هم بسیار خاص است و آدم را یاد سوگواری‌ها و سینه‌زنی‌های اهالی بوشهر و خوزستان می‌اندازد. با اینکه بعضی حرکات شبیه هم هستند؛ اما آوا و نوحه و شکل سینه‌‍‌زنی «جوش علم» از سوگواری‌های بوشهری متفاوت است. «جوش علم» از همان صد و اندی سال پیش که اهالی مهدی‌آباد برگزارش می‌کردند، نسل اندر نسل به‌صورت خویشاوندی ادامه داشته و تا امروز برقرار بوده است.

 

طی این سال‌ها این آیین علاقه‌مندان زیادی پیدا کرده و به مرور در محدوده محله امام هادی گسترش یافته است. هرسال با فرا رسیدن ایام محرم، اهالی محله امام هادی (ع)، دهه اول را بسیار پرشور برگزار می‌کنند و در روز عاشورا نیز تمام مساجد محله، با جمعیتی بالغ بر ۲۰۰ نفر در محل گلزار شهدای بحرآباد دور هم جمع می‌شوند و به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند. در انتهای مراسم، آیین «جوش علم» با همراهی سوگواران حسینی به نحو باشکوهی برگزار می‌شود. علاوه بر حرکات دست‌ها و پاها، نوحه خواندن هم ریتم و ضرباهنگ ویژه‌ای دارد. به‌گونه‌ای که همانند جوشیدن، در ابتدا آهسته و آرام آغاز می‌شود و با نزدیک شدن به پایان مراسم و کوچک و کوچک‌تر شدن حلقه حول محور علم، با ذکر نام امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و حضرت رضا (ع)، با فریاد حیدر حیدر سوگواران، تندتر و کوبنده‌تر و حماسی‌تر می‌شود.

 

محمد رضایی بحرآبادی، رئیس شورای اجتماعی محله امام هادی (ع)، یکی از افرادی است که در کنار پدر و خویشاوندان خود از زمانی که به یاد می‌آورد در انتهای حلقه «جوش علم» ایستاده است و حالا که ۳۳ سال دارد به ابتدای حلقه نزدیک‌تر شده است. او از خاستگاه و تاریخچه این مراسم برای ما صحبت کرد و آیین زیبا و منحصر‌به‌فرد آن را برایمان به تصویر کشید و گفت: «نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که در این مراسم ما تلاش می‌کنیم با گفتن و شنیدن از این مراسم و آموزش سنت‌های آن، یاد و خاطره نیاکانمان را زنده نگه‌داریم. پدربزرگ‌های ما این آیین را به ما انتقال دادند و ما هم برای حفظ و انتقال آن به فرزندانمان تلاش خواهیم کرد؛ زیرا آیین «جوش علم» ریشه در تاریخ و هویت ما دارد و یاد و خاطره و پیام عاشورا را در قلب‌های ما زنده نگه می‌دارد».