محمد ناصر حق خواه | شهرآرانیوز؛ با وقوع هر فاجعه ای، خواه بلایی انسانی مانند جنگ باشد و خواه بلایی طبیعی مثل سیل و زلزله و شیوع ویروس، در کنار غربت و غصه جمعی و دست وپنجه نرم کردن همگانی با مصیبت که گریبان قشر غالب اجتماع را می‌گیرد، عده‌ای هم ساز سوءاستفاده از شرایط را کوک می‌کنند و دنبال سوارشدن روی موج بیچارگی مردم برای درآمدزایی یا جلب توجه هستند. درست مثل تیتر این مطلب که شاید شما را به خواندن ادامه آن تشویق کرده است. این اتفاق در همیشه تاریخ و همه جای جغرافیا بوده و چیز جدیدی نیست.

 

دغل کاران و سودجویان همیشه بین ما بوده اند، اما معضل اصلی این روز‌ها که با آن دست وپنجه نرم می‌کنیم، سادگی، زودباوری یا گاهی نادانی افراد و ارگان‌هایی است که درست یا غلط تأثیرگذاری اجتماعی زیادی دارند و گاه در ایام سختی تجویز‌هایی می‌کنند که اوضاع را دشوارتر از حالت عادی می‌کند.

 

امروز به بهانه تجویز‌های عجیب وغریب یک نماینده مجلس درباره جلوگیری و درمان ویروس کرونا، درباره موارد مشابه در چندماه گذشته و واکنش مردم در فضای مجازی به این گونه اظهارنظر‌ها بیشتر می‌خوانیم و شاید کمی دراین باره فکر می‌کنیم که اصولا شبکه‌های اجتماعی جایی برای گوش کردن به توصیه‌های پزشکی است؟

 

گروه‌های خانوادگی و صفحه‌های اینستاگرامی پزشکی، این روز‌ها پر شده اند از صدا‌ها و گاهی ویدئو‌هایی که در آن آقا یا خانم دکتر فلانی، درباره شیوه پیشگیری یا درمان کرونا توضیح می‌دهد و نوشیدنی و خوردنی و پوشیدنی و مالیدنی و انجام دادنی‌هایی را به مخاطبانش به عنوان راه اصلی پیشگیری و درمان معرفی می‌کند. مخاطب این گونه صدا‌ها که تا یک سال پیش به شکل عمده افراد میان سال روبه پیری بودند، این روز‌ها تقریبا همه اند. نشان به آن نشان که به عنوان مثال صفحه اینستاگرام برنامه طبیب شبکه ۳ در همین چندماه پس از همه گیری ویروس، چندصدهزار افزایش دنبال کننده داشته است. به طبع ما به عنوان مخاطب تسلطی روی اطلاعات اینستاگرامی و تلگرامی و واتس اپی نداریم و به جای پیشگیری از پخش شدن چنین محتوا‌هایی با منشأ نامعلوم و از افراد ناشناس، بهتر است راه درمان را برگزینیم.

 

درمان مجازی به این معنی که در هر گروهی هر صدایی از هر فرد ناشناسی را به عنوان سند و مدرک مبارزه با کرونا تا انتها نشنویم و برای هم بازنشر نکنیم، به ویژه اگر چنین صدا‌ها و ویدئو‌هایی دارند محصول خاصی را معرفی می‌کنند و مدعی هستند که استعمال آن اثرگذار است. ترفندی که این گونه رسانه‌های پزشکی برمی گزینند، به طور معمول چسباندن عنوان یک دانشگاه معتبر در پایان مطالب است. به عنوان مثال دانشگاه آکسفورد یا هاروارد به نتیجه رسیده اند که چغندر خام را اگر به داخل چشممان فرو کنیم، کرونا نمی‌گیریم! خیالتان راحت باشد و با احتمال بیش از ۹۹ درصد مطالبی را که از کمبریج و سوربون و علوم پزشکی تهران دلیل علمی می‌آورند، دروغ بشمارید.

 

زیرا در صورت به دست آمدن نتیجه بزرگی مثل راهی برای پیشگیری و درمان، خبر آن قدر مهم است که مثل واکسن یکی دو ماه پیش آکسفورد یا واکسن یک هفته پیش فایزر، در همه رسانه‌های معتبر و در سطح گسترده پخش شود و چیز محرمانه‌ای وجود ندارد که متخصصان صفحه‌ای با ۲۰۰۰ دنبال کننده از آن اطلاع داشته باشند!

 

از رسانه‌های مجازی و شـبکــه هــای اجتماعی حرف زدیم و نتیجه‌ای را که به احتمال شما هم مدت هاست به آن رسیده اید، مرور کردیم که: «شبکه‌های اجتماعی جایی برای پیداکردن راه درمان ویروسی جهان شمول نیست»، اما در ضمن نقش رسانه‌های رسمی را که افرادی متخصص در آن مشغول به کارند، پررنگ دانستیم. ولی رسانه‌های رسمی وقتی «سمی» نیستند و «رسمی» هستند که هر آدمی با هر ادعایی به آن پا نگذارد، به ویژه در روز‌هایی که بخشی از مردم شاید از روی استیصال هر پیشنهادی را قبول کنند و انجام دهند.

 

شاید پیشنهاد خوردن ادرار شتر و استعمال روغن بنفشه در گوشه مهجوری از شبکه‌های اجتماعی باشد و آدم‌ها انجامش ندهند، اما وقتی در شبکه رسمی تلویزیونی یا رسانه رسمی خبری کسی از نیش زنبور به عنوان درمان کرونا حرف می‌زند، بدون اینکه ادعایش صحت سنجی شده باشد و فرد پس از گفتن این حرف می‌رود و پیدایش هم نمی‌شود، واقعا رسانه از رسمی بودن خارج می‌شود. در تلویزیون خودمان آقای دکتری از نیش زنبور یاد کردند و آن را راه درمان کرونا دانستند و ادعا کردند که کسانی با این شیوه بهبود یافته اند، اما نه مجری او را به چالش کشید و نه بعد‌ها از این ادعا حرفی زده شد و همه چیز در حد یک شوخی ماند.

شوخی‌ای که انگارنه انگار با چیزی مثل جان مردم انجام می‌شود. این توصیه بسیار قطعی و به همین دلیل مضحک بود، اما از این دست توصیه‌ها در برنامه‌های پرتعداد تلویزیون کم نمی‌بینیم. چیزی که این روز‌ها مد شده است و افرادی مکرر از ترکیب مثلا دارچین و عسل و زنجبیل یا گلاب و آویشن و یک چیز دیگر می‌گویند و کسی هم نیست که به کار آنان کاری داشته باشد. این نوع دم نوش‌ها و اصولا طب سنتی قطعا ریشه‌های علمی دارند و این محل بحث نیست، اما رسانه‌های رسمی کشور جای تکرار مکرر این حرف که فلان چیز را با آن یکی قاطی کنید و کمی نبات هم به عنوان مصلح فلان ماده مخلوط کنید و بخورید، نیست. دست کم این است که تذکری در زیرنویس برنامه یا حرف‌های مجری باشد که این چیز‌ها درمان یا راه پیشگیری تأییدشده نیست و فقط پیشنهاد‌های یک دکتر طب سنتی است.

 

اما کار جایی خراب‌تر می‌شود که علاوه بر رسانه‌های رسمی معتمد مردم، کار به نمایندگان مجلس می‌رسد. یکی از نمایندگان مجلس، که در چندماه گذشته به دلیل توصیه‌های دیگرشان معرف حضور شما هستند، این بار گفته اند: «طب سنتی در چین برای درمان کرونا بسیار نقش داشته است. این روز‌ها ساعات کاری عطاری‌ها باید افزایش یابد. مطالعات ثابت کرده که شیرین بیان ضد کووید ۱۹ است».

 

جدا از اینکه کدام مطالعات در کدام دانشگاه چنین چیزی را ثابت کرده، واکنش اصلی در نظر‌های کاربران اینستاگرام داده شده است، وقتی هیچ کدام این توصیه را جدی نگرفته اند و یکی پرسیده است: «روغن بنفشه چی شد پس؟» و دیگری گفته است: «از فردا شیرین بیان می‌شه گرمی ۱۰ میلیون تومن!»