محمدمعین وطن‌خواه | شهرآرانیوز؛ شاید بار‌ها اتفاق افتاده باشد که یک اسکناس تقلبی یا برگ چک جعلی را از نزدیک دیده، اما متوجه تفاوت آن با نسخه اصلی نشده باشیم. شباهت اسناد اصلی و تقلبی گاه به اندازه‌ای است که افراد در شرایط عادی نمی‌توانند تفاوت آن‌ها را تشخیص دهند. در قانون کشورمان، جعل سند یکی از مهم‌ترین جرائم کیفری است که از زمان پیدایش اسناد تجاری وجود داشته و به‌تازگی به علت افزایش روش‌های ارتکاب جرم بسیار گسترده‌تر شده است. از آنجایی که استفاده از سند مجعول در زمره جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی قرار می‌گیرد، مجازات این جرم شامل حبس و جزای نقدی یا ترکیبی از این دو است. در ادامه، به بررسی مجازات استفاده از سند مجعول خواهیم پرداخت.
مجازات استفاده از سند جعلی
مطابق قانون مجازات اسلامی، اگر کسی بداند یک سند جعلی است و با علم به جعلی بودن از آن سند و نوشته استفاده کند، مرتکب جرم استفاده از سند مجعول شده است.
بر این اساس، مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس یا ۳ میلیون تا ۱۸ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود. هم‌چنین اگر آن سند غیررسمی باشد، شخص مذکور به شش ماه تا دو سال حبس یا ۳ میلیون تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
علاوه بر این، اگر کارمندان یا کارگزاران دولتی با استفاده از جایگاه خود اقدام به جعل اسناد کنند، در کنار مجازات‌های سازمانی، از نظر قضایی هم مجرم شناخته می‌شوند و مستحق مجازات نقدی هستند.
البته بعضا افرادی هستند که در وقوع جعل دخالت مستقیم ندارند، اما از ارتکاب آن، منفعتی نصیب آنان می‌شود. طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، مجازاتی مشابه با شخص مرتکب برای این افراد در نظر گرفته شده است.
آیا جرم جعل مستلزم وقوع نتیجه است؟
مطابق قانون، مجازات جرم جعل منوط به تحقق خسارت نیست. این جرم در زمره جرائم مطلق قرار می‌گیرد و صرف نظر از نتیجه آن، قابل مجازات است، خواه مرتکب به نتیجه مطلوب خود برسد یا عمل او بی‌اثر مانده باشد.
جعل لزوما به منافع یک شخص لطمه وارد نمی‌کند. گاهی ممکن است باعث ایجاد خسارت به مصالح اجتماعی شود که به آن خسارت معنوی می‌گویند.
وجود ضرر بالقوه برای تحقق جرم جعل ضرورت دارد و این ضرر می‌تواند آنی نباشد. تنها کافی است احتمال خسارت در آینده وجود داشته باشد.
اسناد جعلی با یک استعلام ساده شناسایی می‌شوند
اگر فروشنده هستید و مشتریان شما به جای پرداخت نقدی از چک یا دیگر اسناد تجاری استفاده می‌کنند، برای احراز جعلی نبودن سند، می‌توانید به اداره مبارزه با جرائم خاص و رایانه‌ای نیروی انتظامی مراجعه کنید.
افزایش اسناد جعلی در کشور باعث شده است تا امکان کنترل این قبیل اسناد و مدارک و تشخیص اصلی یا جعلی بودن آن‌ها با یک استعلام ساده در سراسر کشور ممکن باشد.
توصیه می‌شود اگر درباره اصالت و جعلیت سندی دچار تردید شدید یا مورد مشکوکی را مشاهده کردید، قبل از هر اقدامی، به این مرکز مراجعه کنید.
مراحل رسیدگی به این جرم در دادگاه
برای طرح شکایت جعل، باید ابتدا به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و شکایت مربوطه را ثبت کرد. برای ثبت شکایت جعل و استفاده از سند مجعول، باید کپی برابر اصل سند اصلی، سند جعلی و تاریخ و محل وقوع جرم فراهم آید.
پس از ثبت، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع می‌شود و بازپرس تحقیقات خود را آغاز می‌کند. در این مرحله، شاکی می‌تواند کارشناسی سند جعلی و اصلی را تقاضا کند تا مشخص شود آیا جعل سند صورت گرفته است یا خیر.
در صورت اثبات جرم جعل، بازپرس برای متهم قرار مجرمیت صادر و وثیقه تعیین می‌کند. متهم تا ۱۰ روز می‌تواند به این قرار اعتراض کند. سپس پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود تا رأی دادگاه بدوی از سوی قاضی صادر شود.