برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافقی است بین‌المللی که بر سر برنامه هسته‌ای ایران بین کشور‌های گروه۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) و ایران در ۱۴ژوئیه۲۰۱۵ و در شهر وین اتریش رقم خورد. این مذاکرات یکی از طولانی‌ترین مذاکرات بین‌المللی بر سر یک موضوع مشخص بود که از سال۲۰۱۳ میان ایران و ۶قدرت جهانی آغاز شد و درنهایت در سال۲۰۱۵ به نتیجه رسید. با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید، مذاکرات 2طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل۲۰۱۵ به «تفاهم لوزان» به‌عنوان چهارچوبی برای توافق وین دست یافتند.

براساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی‌سازی متوسط خود را پاک‌سازی، ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دوسوم به‌مدت دست‌کم ۱۵سال کاهش خواهد داد. همچنین براساس برجام، ایران غنی‌سازی بیش از 67/3درصد را متوقف می‌کند و تأسیسات غنی‌سازی جدید یا رآکتور آب‌سنگین نخواهد ساخت. علاوه بر محدودیت‌هایی در بخش‌های فنی و هسته‌ای تأسیسات هسته‌ای کشورمان، برای بررسی، نظارت و تأیید اعمال این محدودیت‌ها از سوی ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به همه تأسیسات هسته‌ای کشورمان دسترسی منظم پیدا کرد. براساس برجام و در ازای اجرای همه این تعهدات، ایران از ذیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.

متن برجام یا همان توافق وین را فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، با حضور رسانه‌ها به زبان‌های انگلیسی و فارسی قرائت کردند و اعلام شد که 2طرف به توافق جامع دست یافته‌اند. پس از دستیابی 2طرف به برجام، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه مشهور۲۲۳۱، رسما از این توافق حمایت کرد و با گنجاندن آن در حقوق بین‌الملل، عمل به برجام را به‌صورت قانونی الزام‌آور کرد.

تحریم‌هایی که قرار شد لغو شود

از جمله‌بند‌هایی که در برجام درباره برداشتن تحریم‌های ایران آورده شده است، به موارد زیر اشاره می‌شود:
شورای امنیت سازمان ملل متحد در جلسه‌ای برجام را تأیید خواهد کرد و تمام مفاد قطعنامه‌های قبلی خود درباره موضوع هسته‌ای ایران شامل قطعنامه۱۶۹۶ سال۲۰۰۶، قطعنامه۱۷۳۷ سال۲۰۰۶، قطعنامه۱۷۴۷ سال۲۰۰۷، قطعنامه۱۸۰۳ سال۲۰۰۸، قطعنامه۱۸۳۵ سال۲۰۰۸، قطعنامه۱۹۲۹ سال۲۰۱۰ و قطعنامه۲۲۲۴ سال۲۰۱۵ را هم‌زمان با اجرای اقدامات توافق‌شده مرتبط با هسته‌ای از سوی ایران را که آژانس راستی‌آزمایی می‌کند، لغو خواهد کرد.

طبق پیوست دوم این توافق، تحریم‌های اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجراشدن برجام لغو می‌شوند. این تحریم‌ها در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتی‌رانی، کشتی‌سازی، ترابری، طلا و فلزات گران‌بها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هسته‌ای، فلزات، نرم‌افزار و تسلیحات هستند. همچنین نام برخی شرکت‌ها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، طبق این پیوست از تحریم در آمد.

سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچ‌گونه تحریم یا اقدامات سخت‌گیرانه دیگری در زمینه انرژی هسته‌ای علیه ایران وضع نخواهند کرد. ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های مربوط به انرژی هسته‌ای ایران را به‌گونه‌ای که در ضمیمه۲ توافق‌نامه آمده، پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تأیید کرد که ایران گام‌های مؤثری برداشته است، لغو خواهند کرد.

تحریم‌های مربوط به فناوری موشک‌های بالستیک به‌مدت ۸سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریم‌های مشابه علیه فروش جنگ‌افزار‌های متعارف به ایران به‌مدت ۵سال باقی خواهند ماند.
براساس توافق‌نامه و به‌مدت ۸سال پس از اجراشدن آن، برخی تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برخی شرکت‌ها و افراد ایرانی، همچون سردار سلیمانی، برداشته خواهد شد. باوجوداین، همه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوری‌های ساخت موشک و حمایت از وحشت‌افکنی می‌شود، برداشته نخواهد شد.

خروج آمریکا از برجام

در ۱۸اردیبهشت۱۳۹۷، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، رسما اعلام کرد که ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد. او ایران را به حمایت از حزب‌اللّه، طالبان، القاعده و سازمان‌های تروریستی دیگر متهم کرد. همچنین او بازگشت تحریم‌ها را مانند گذشته اعلام کرد. ترامپ با استناد به مدارکی که پیش‌تر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، رو کرده بود، ایران را به پایبندنبودن به این توافق متهم کرد و گفت ایران هرگز به برجام پایبند نبوده ‌است.