معیشت فقط ناظر به نان و سفره نیست. خیلی فراتر از این، کلیدواژه زندگی است. مگر نه اینکه مولای مؤمنان، علی(ع)، «فقر» را «بزرگ ترین نوع مرگ انسان» می خوانند؟ با معیشت بسامان و روان و آرام است که می توان هم زنده بود، هم زندگی کرد و هم در راستای اعتلای آن به حیات طیبه کوشید.
از این منظر است که ثبات معیشتی را باید بر توسعه اقتصادی اولویت داد. یعنی توسعه را باید چنان تدبیر کرد که آرامش و سفره مردم را تضمین کند، نه تهدید. برنامه ها باید برپایه تقدم حال مردم بر آینده دولت باشد. این هم منطق حکومت داری امام علی(ع) است که مالک اشتر را انذار می دهند در اوضاع نابسامان اقتصادی دولت از نظر درآمدزایی ضعیف شود، بهتر از فقیرشدن مردم است.
بنابراین، حکومت باید همه تلاشش را به کار بگیرد و سختی ها را به جان بخرد تا ملت فقیر و به احساس شکست مالی گرفتار نشوند. در واقع مأموریت اولویت دار حکومت ها ارتقای معیشت آحاد مردم است. آنان باید با همه توان بکوشند که وضع مردم روزبه روز بهتر شود. قناعت را اما مردم باید به عنوان یک فضیلت اخلاقی در نظر داشته باشند.
پرهیز از اسراف در همه انواع آن را نیز به عنوان دست و دامن شستن از یک گناه کبیره رسم الخط زندگی خود قرار دهند. ما در کنار دریا هم حق اسراف آب نداریم، چه رسد در سرزمین های تشنه که با فرونشست دشت ها مواجهیم. سبک زندگی مؤمنانه به بهترین نوع بهره برداری از هر چیز تعلیممان می دهد. ما به سنت امام حکمت و عمل، علی(ع)، در جایگاه یک انسان هم باید بسیار کار کنیم و به قاعده برداریم.
چنان که حضرت ایشان، به احداث نخلستان ها همت می فرمودند و با آماده شدن آن، به وقف کردنش اقدام می کردند. نتیجه شیوه ای چنین فقرزدایی از کلیت جامعه است. اگر توانگران در حوزه های مختلف با نگاهی چنین کار کنند، همه جامعه از زکات توانشان به برخورداری خواهند رسید. این هم وظیفه اخلاقی آحاد جامعه است.
حکومت اما نباید توقع داشته باشد که مردم زندگی حداقلی داشته باشند. او باید همه برنامه ها را طوری تنظیم کند که وضع مردم هر روز بهتر از دیروز باشد. چنان که در حکومت مولا علی(ع) نیز به جایی می رسیم که با وجود سه جنگ طولانی و پرهزینه، مردم به جایی می رسند که کسی گرفتار فقر مهلک نیست. این گزارش امام است به مردم که «در کوفه همه زندگی مناسب دارند: صاحبان پایین ترین شغل ها هم نان گندم می خورند، خانه و سرپناه دارند و از آب گوارا (فرات) می نوشند». این وضعیت حکومت داری امام است و آن از بخشش های فردی. چیزی که امروز به آن نیاز است، تأسی عملی دولت و ملت به منهج علوی است.
دولت برای ارتقای کیفیت زندگی مردم تلاش کند و تأمین و بهبودبخشیدن به «معیشت» مردم را اولویت نخستش قرار دهد. مردم هم به قناعت و رعایت اقتصاد و میانه روی در همه امور، فضیلت های اخلاقی را به تجربه زیستی خود تبدیل کنند تا روز های بهتری در تقویم ایران عزیز پرشمار شود. ان شاءا...