محسن موسوی زاده - معاون اقتصادی استاندار خراسان رضوی از حرکت اولین قطار باری از خراسان رضوی به سمت هرات خبر داد و در این باره گفت که این قطار با ۱۷واگن، به طور آزمایشی از خواف حرکت کرده و بار موردنظر را در مقصد تحویل داده است. ابوالفضل چمندی بیان کرد: خط ریلی به دلیل تغییرات و تحولات اخیر در افغانستان، توسط برخی گروه های ناشناس دچار مشکل شده بود و امکان تردد وجود نداشت، ولی در ۱۰ماه گذشته مهندسان و متخصصان ایرانی موفق شدند این خط را آماده بهره برداری کنند. امیدواریم این اقدام استراتژیک و مهم در صنعت حمل ونقل کشور که با حمایت و همراهی مجموعه راه آهن جمهوری اسلامی و کنسرسیوم ریلی ایران و افغانستان صورت گرفته است، در چند روز آینده به شکل یک خط امن دائمی برای حمل بار فعال شده و بتواند دسترسی جدیدی را برای تجارت بین دو کشور ایجاد کند. ایجاد این مسیر جدید، افغانستان را به آب های گرم جنوب وصل می کند و نقش مهمی در افزایش ترانزیت کالا و بهبود اقتصاد منطقه ایفا خواهد کرد.
اهمیت راه آهن خواف – هرات
راه آهن خواف – هرات به عنوان ششمین خط آهن مرزی ایران با همسایگان منطقه، یکی از پروژه های مهم زیربنایی است که سبب تسهیل تجارت کالا و مسافر، ترانزیت، کاهش هزینه حمل ونقل و رفع انحصار حمل کالا از جاده ها، افزایش ایمنی در ترابری منطقه و کاهش مصرف سوخت بین دو کشور می شود. راه آهن خواف –هرات همچنین موجب اتصال کشور افغانستان به شبکه ریلی ایران (از طریق راه آهن مشهد-بافق)، اتصال افغانستان از طریق راه آهن ایران به کریدور بین المللی شمال – جنوب (حوزه خزر، روسیه و شمال اروپا) و اتصال از طریق راه آهن ایران به کریدور بین المللی شرقی – غربی اکو و تراسیکا (کشور ترکیه و جنوب اروپا) و دسترسی به آب های آزاد (بندرعباس و بندر چابهار در جنوب ایران) خواهد شد. ادامه این مسیر به سمت مزارشریف جزء لاینفک و جدایی ناپذیر آن است و با تکمیل این مسیر، ارزش اقتصادی آن برای افغانستان و کشورهای مسیر چندبرابر می شود.
این پروژه را باید حلقه ای از زنجیره ترانزیتی دانست که از شرق شروع و به قلب اروپا کشیده می شود. ازاین رو، بهره برداری از این پروژه و اتصالش به مرزهای ازبکستان و تاجیکستان را می توان نقطه عطفی در همکاری های ترانزیتی و احیای جاده تاریخی ابریشم دانست که می تواند کالای ترانزیتی را با صرف هزینه مالی و زمانی کمتر به مقصد برساند.
کاهش هزینه صادرات
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان (شعبه خراسان رضوی) در گفت وگو با شهرآرا در همین باره با بیان اینکه در حال حاضر سامانه قدیمی ناوگان حمل ونقل جاده ای، سبب شده است تا هزینه صادرات کالا از ایران زیاد باشد، می گوید: راه آهن خواف- هرات می تواند هزینه تمام شده کالاهای صادراتی ایران را کاهش دهد. این مسئله سبب می شود تا قدرت رقابت کالاهایی که از خراسان رضوی به افغانستان صادر می شوند، افزایش یابد. هادی نبی زاده می افزاید: وقتی هزینه تمام شده کالاهای ایرانی در افغانستان کاهش یابد، این مسئله موجب می شود تا تقاضا برای صدور کالا بیشتر شود. نتیجه این کار بعد از مدتی، در افزایش تقاضا برای کالاهای تولیدی استان و مشهد و اشتغال زایی بیشتر دیده می شود. وی تأکید می کند: خراسان رضوی و افغانستان زمینه های زیادی برای توسعه روابط اقتصادی دارند، ازاین رو هر چقدر که بتوانیم موانع توسعه تجارت را برداشته و راه های ارتباطی را تقویت کنیم، این مسئله می تواند میزان مراودات تجاری بین دو کشور را به میزان چشمگیری افزایش دهد.
امکان افزایش 100درصدی صادرات
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی هم در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه اگر راه اندازی خط ریلی خواف- هرات جدی باشد، این مسئله می تواند موجب افزایش 100درصدی صادرات به کشور همسایه شود، می گوید: به دلیل ممنوعیت واردات کامیون، ناوگان حمل ونقل بین المللی ایران قدیمی است و همین مسئله هزینه صادرات را افزایش داده است. در کنار این مسئله، توقف چندین روزه کالاهای صادراتی در پایانه های مرزی نیز هزینه تمام شده کالاهای تاجران خراسانی را افزایش داده است. ازاین رو اگر بتوانیم ظرفیت صادرات ریلی به افغانستان را فعال کنیم، این مسئله می تواند تأثیر خوبی بر صادرات استان بگذارد. محمدحسین روشنک می افزاید: بااین حال شرط مهم برای صادرات ریلی، تأمین واگن های صادراتی است. درواقع تا زمانی که واگن صادراتی به میزان کافی تأمین نشود، نمی توان صادرات ریلی را آن گونه که ظرفیت دارد فعال کرد. به عنوان نمونه اکنون به دلیل کمبود واگن، صادرکنندگان مجبورند در مسیرهای آسیای میانه هزینه های زیادی به طور غیررسمی برای تأمین واگن پرداخت کنند. در حوزه افغانستان نیز علاوه بر راه اندازی خط راه آهن، باید فکری برای تأمین واگن های صادراتی بشود.
افزایش سرعت جابه جایی کالا
رئیس کمیسیون حمل ونقل اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه یکی از دغدغه های تاجران ایرانی افزایش سرعت حمل کالا به افغانستان است، می گوید: خط راه آهن خواف- هرات سبب می شود تا کالاهای صادراتی خراسان رضوی در زمان کوتاه تری به دست تاجران افغانستانی برسد، این مسئله می تواند زمینه افزایش مراودات تجاری بین دو کشور را فراهم کند. احمد زمانیان می افزاید: بعضاً کندبودن انتقال کالاها در گذشته سبب می شد تا تاجران افغانستانی برای ترانزیت کالاهایشان به جای ایران از مسیر پاکستان استفاده کنند. ازاین رو توسعه روابط ریلی بین ایران و افغانستان موجب می شود که تاجران افغانستانی مسیر خراسان رضوی را برای انتقال کالاهایشان انتخاب کنند. وی تأکید می کند: خط ریلی خواف - هرات علاوه بر آنکه از نظر حمل ونقل داخلی بار و مسافر اهمیت زیادی دارد، باعث اتصال کشور افغانستان از طریق شبکه ریلی ایران به آب های آزاد می شود.
تأثیر توسعه روابط ریلی
دکترحسین فولادیان، کارشناس مسائل منطقه ای، هم در گفت وگو با شهرآرا درباره تأثیر توسعه روابط ریلی ایران و افغانستان می گوید: حجم تجارت افغانستان از سال1400 به دلیل تغییراتی که در آنجا روی داد، کاهش یافته است؛ ازاین رو توسعه روابط اقتصادی با ایران می تواند به رونق اقتصادی این کشور کمک زیادی بکند. وی می افزاید: از طرف دیگر افزایش مراودات تجاری با افغانستان سبب می شود تا وابستگی متقابل اقتصادی بین دو کشور افزایش یافته و ایران در زمینه حق آبه خودش با افغانستان قدرت چانه زنی بیشتری داشته باشد. از سوی دیگر بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان، سبب می شود تا مسئله مهاجرت نیز بهتر کنترل شود و ایران و مشهد با موج های ناگهانی مهاجرت از آن سمت روبه رو نشوند. در کنار این مسئله، توسعه روابط اقتصادی موجب رونق اقتصادی شهرها و روستاهای مرزی ایران شده است و می تواند رفاه اقتصادی این مناطق را افزایش دهد که این مسئله نیز می تواند تا حدودی مهاجرت به مشهد و حاشیه شینی را کنترل کند.
افزایش سرعت تبادل کالا
معاون انجمن فعالان اقتصادی افغانستان در خراسان رضوی در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه توسعه روابط ریلی برای هر دو کشور ایران و افغانستان فرصت های جدید اقتصادی را فراهم می کند، می گوید: در حال حاضر بیشتر تبادل کالاهای دو کشور از طریق مرز زمینی انجام می شود و همین مسئله سرعت انتقال کالا را کاهش داده است. به عنوان مثال یک کالا 15 تا 20روز ممکن است که به دلیل حجم کالاهای صادراتی در انتظار نوبت عبور از مرز باشد. اگر روابط ریلی بین دو کشور افزایش یابد، این مسئله سبب می شود تا کالاهای ایرانی زودتر به مقصد برسند. علیرضا یوسفیان می افزاید: تاجران افغانستانی می توانند از طریق شبکه ریلی ایران به سایر بازارهای هدف مانند ترکیه و اروپا نیز دسترسی داشته باشند. از طرفی برای تاجران خراسانی نیز امکان تسهیل روابط تجاری با افغانستان فراهم می شود. ازاین رو می توان توسعه روابط ریلی را یک نوع رابطه برد-برد برای دو کشور توصیف کرد.
وی بیان می کند: بااین حال، تاجران افغانستانی معتقدند که قیمت استفاده از ریل باید به گونه ای تعیین شود که استفاده از شبکه ریلی صرفه اقتصادی بیشتری از حمل ونقل جاده ای داشته باشد. وی تأکید می کند: درمجموع راه آهن هرات–خواف در توسعه تجارت، ترانزیت و کاهش هزینه تجارت دو کشور نقش زیادی دارد.