تکتم جاوید - آن‌ها که عاشق مهاجرت، آن هم از نوع آسان و بدون دردسرش بودند، هوای این رفتن را به سر دیگران هم انداختند. شنیده بودند روشی هست به نام لاتاری که با یک ثبت‌نام کارتان تمام است و خیلی که طول بکشد دوسال بعد در قلب نیویورک از هواپیما پیاده می‌شوید و از آن روز به بعد دیگر شهروند آمریکایید و همه‌چیز روبه‌راه می‌شود. اگرچه بیشتر ما میان دوست و آشنای خود نمی‌شناسیم آن آدم در ظاهر، خوشبختی را که به این شکل رفته باشد، تب ثبت‌نام لاتاری به‌ویژه در سال‌های اخیر که مشتاقان مهاجرت بیشتر شده‌اند، افزایش پیدا کرده است. حالا خیلی از جوان‌ها، دانشجویان یا افرادی که آشنایی خارج از ایران دارند، می‌دانند مهر و آبان هرسال، زمان آزمودن بخت است. از‌این‌رو باید جایی را پیدا کنند برای ثبت‌نام؛ زیرا بیشترشان به‌اندازه یک ثبت‌نام هم زبان انگلیسی نمی‌دانند و همین ناآگاهی، بازار کاسبی عده‌ای را پررونق و گرم می‌کند. البته گاهی فقط کاسبی نیست و هستند کسانی که از بی‌اطلاعی مردم سودجویی می‌کنند. سرجمع، موضوع چندان ساده نیست و برای مشتاقان، چالش‌های جدی پیش رو دارد که نخستینش ثبت‌نام است.
سراب لاتاری...
شاید این روزها یکی از این پیام‌ها به تلفن همراه شما آمده باشد یا گروه‌ها و شبکه‌های مختلفی را مشاهده کرده باشید که شما را ترغیب می‌کنند برای ثبت‌نام در لاتاری و می‌گویند «ثبت‌نام لاتاری را به روزهای آخر نیندازید.» یا «کمتر از 20روز به تغییر سرنوشت باقی مانده...»، «ثبت‌نام لاتاری گرین‌کارت آمریکا با 20درصد تخفیف ویژه مشتریان. کد تخفیف...»، «برای حفظ سلامتی شما در روزهای شیوع کرونا، ثبت‌نام به‌صورت غیرحضوری انجام می‌شود.» و «سامانه آنلاین ما به‌صورت شبانه‌روزی، بیست‌و‌چهارساعته و هفت‌روز هفته برای ثبت‌نام خود و خانواده‌تان آماده است.»
از اوایل مهرماه که ثبت‌نام لاتاری شروع می‌شود افراد زیادی به تکاپو می‌افتند؛ برخی برای رفتن و شماری نیز برای کسب درآمد. در این ایام آن‌ها که زبان می‌دانند مانند دانشجوها، کافی‌نت‌ها و از همه مهم‌تر عکاسی‌ها بیشترین مراجعه‌کننده را دارند، زیرا گره اصلی ثبت‌نام یعنی گرفتن عکس خاص و مورد تأیید به‌دست آنان باز می‌شود.
از سال1990 که کنگره آمریکا، لاتاری را به‌عنوان یکی از راه‌های گرفتن روادید و ورود به آن کشور اعلام کرده، هر سال میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا به انگیزه شهروندشدن در آمریکا، در این بخت‌آزمایی شرکت می‌کنند و ایرانی‌ها هم از زمره این دسته افراد هستند. اینکه روند انتخاب شهروندان آینده آمریکا چگونه است و پس از قبولی شرکت‌کنندگان چه اتفاقی می‌افتد، در این روزها چندان مشخص نیست اما رونق این سوی ماجرا همان است که هرسال بوده و چه بسا بیشتر.
امتیاز عجیب «مجرد ماندن»!
از آن‌هایی است که در چندسال اخیر پیگیر ثبت‌نام لاتاری خودش و خانواده‌اش بوده اما امسال هنوز موفق به انجامش نشده است. او انگار با جزئیات کار آشنایی دارد؛ «هرکسی نرخ خودش را می‌گیرد. عکاسی یک جور، کافی‌نت جور دیگر. برخی افراد هم به‌خاطر مبلغ کمتری که برای ثبت‌نام شما می‌گیرند، مشتری دارند.» آنطورکه او می‌گوید، «داشتن گذرنامه از سال گذشته برای ثبت‌نام اجباری شده؛ به همین‌‌دلیل خیلی‌ها ممکن است در این شرایط اقتصادی، قید ثبت‌نام را بزنند؛ زیرا هیچ تضمینی برای قبولی وجود ندارد.»
نرگس هم با احتساب امسال، چهارسالی است که ثبت‌نام می‌کند به امید اینکه از ایران برود. او به همین دلیل در آستانه سی‌و‌شش‌سالگی هنوز ازدواج نکرده است و می‌گوید: تنها که باشید، احتمال و امکان رفتن شما بیشتر است.
او به ثبت‌نام‌های بعدی هم فکر می‌کند و می‌گوید: من همیشه عاشق آمریکا بوده‌ام. روزی نیست که رویای رفتن نداشته باشم، اما در این چهارسال ثبت‌نامم بی‌فایده بوده است. شاید امسال، شاید سال بعد، شاید سال بعدترش!
آنطورکه نرگس می‌گوید، ثبت‌نام در بعضی جاها خوش‌یمن است و شانس شما را افزایش می‌دهد. او می‌گوید: من سال اول و دوم هرجایی ثبت‌نام می‌کردم اما بعد در تلگرام عضو گروهی شدم که اعضایش درباره جزئیات لاتاری حرف می‌زدند. آنجا گاهی درباره یک عکاسی یا کافی‌نت خاص حرف می‌زدند که دستش خوب است و هرکس آنجا ثبت‌نام کند، برنده می‌شود. الان دوسال است که من هم در یکی از همان عکاسی‌ها ثبت‌نام می‌کنم.
مشتری هفده‌ساله لاتاری‌ام!
شماره تلفن یکی از عکاسی‌هایی را که به عقیده نرگس و هم‌گروهی‌هایش خوش‌یمن است، می‌گیرم تا خودم جزئیات را بپرسم. علی. م صاحب همان عکاسی است. مردی چهل‌و‌شش‌ساله که به گفته خودش حدود 17سال است در عکاسی‌اش ثبت‌نام لاتاری مردم را انجام می‌دهد. خودش درباره نقل قول دیگران و خوش‌یمنی عکاسی‌اش می‌گوید: هرسال بیش‌وکم، از یک تا چهارنفری که من ثبت‌نام می‌کنم، قبول می‌شوند اما خودم 17سال است که ثبت‌نام می‌کنم و برنده نشده‌ام.
او حرفش را با یک شوخی تمام می‌کند؛ «شبیه دعانویس‌هایی شده‌ام که برای دیگران دعای گره‌گشایی می‌دهند و خودشان در فقر و نداری زندگی می‌کنند.» علی معتقد است اگر در سال‌های گذشته به هر روش دیگری برای مهاجرت اقدام می‌کرد، تا الان «صد بار» رفته بود. هزینه ثبت‌نام در عکاسی او به‌همراه یک عکس «مقبول لاتاری» 80هزار تومان است.
در عکاسی دیگر، دختر حدود بیست‌و‌پنج‌ساله‌ای با ظاهری آراسته پشت میز پذیرش نشسته است و سعی دارد مرا برای گرفتن عکس مخصوص در عکاسی‌شان و ثبت‌نام در همان‌جا توجیه کند. می‌گوید: عکس مناسب در قرعه‌کشی خیلی تأثیر دارد. او توضیح می‌دهد: دوسال پیش، یکی برنده لاتاری شده بود. وقتی برای مصاحبه رفت سفارت، به خاطر تفاوت عکس اول و دومش دچار مشکل شد. چندروزی طول کشید تا آن‌ها را راضی کند.
او مدعی است که «خیلی از کسانی که خودشان عکس می‌گیرند مجبور می‌شوند دوباره عکس بگیرند.» بعد هم توصیه می‌کند وقتم را برای گرفتن عکسی که نمی‌دانم چطور است تلف نکنم، وگرنه به ثبت‌نام نمی‌رسم.
حکایت عکس سه در چهار!
درباره اهمیت عکس برای لاتاری همین بس که بزرگ‌ترین علت ردشدن متقاضیان قبل از ورود به قرعه‌کشی است؛ برخی از سایت‌های ثبت‌نام مدعی‌‌اند بیش از ۵۰درصد تقاضاهای مربوط به هر سال در ثبت‌نام لاتاری به‌خاطر عکس بد به مرحله قرعه‌کشی هم نمی‌رسد. میلاد، کارشناس یکی از همین سایت‌هاست. او می‌گوید: شما متقاضی ویزای دایورسیتی هستید. باید مطابق قوانین ایالات متحده آمریکا مدارک تهیه و ارسال کنید؛ عکس ۳ در ۴ که در کشور ما متعارف است، در ایالات متحده آمریکا مفهوم ندارد و ارسال مدارک اشتباه یعنی شما صلاحیت حضور در قرعه‌کشی را ندارید.
آنطورکه او توضیح می‌دهد، عکس ارسالی باید ویژگی‌های فنی و ترکیب‌بندی خاصی داشته باشد؛ ویژگی‌هایی که «حتی خیلی از عکاس‌ها به آن آشنا نیستند.» او می‌گوید: متأسفانه در کشور ما هیچ‌کس از واژه «نمی‌دانم» یا «نمی‌توانم» استفاده نمی‌کند.
باوجوداین عکاسی‌های زیادی در شهر ما این روزها دوربینشان را برای تصویرکردن چهره متقاضیان لاتاری تنظیم کرده‌اند. هر‌کدام هم قیمتی دارند که البته از تعرفه‌های معمولی عکاسی بیشتر است. 30هزارتومان برای گرفتن عکس و 30هزارتومان برای ثبت‌نام؛ این‌ها قیمت‌های یک عکاسی در منطقه مرکزی شهر است. در‌مقابل عکاسی داوود که در منطقه برخوردار شهر واقع شده، است برای هر عکس 30هزارتومان می‌گیرد و برای ثبت نام 50هزارتومان.
او هم به جیب آدم‌های همان منطقه نگاه می‌کند که این پول‌ها برایشان پولی نیست و می‌گوید: آدمی که برای رفتن به آمریکا ثبت‌نام می‌کند یعنی می‌تواند برای اسباب رفتن هم هزینه کند و این مبالغ برایش اهمیتی ندارد. شما برو حاشیه شهر و ببین اصلا کلمه لاتاری به گوش آدم‌هایش خورده؛ چه برسد به ثبت‌نام و مهاجرت!
رئیس پلیس فتای خراسان رضوی: حواستان باشد کجا ثبت‌نام می‌کنید
«یکی از شهروندان برای ثبت‌نام لاتاری به کافی‌نت مراجعه کرده و اطلاعات کارت بانکی و شناسنامه‌ای خود را در‌اختیار آن فرد قرار داده بود، غافل از اینکه شخص دیگری که همان نزدیکی نشسته بود، اطلاعات را گرفته و در روزهای بعد، از همین روش برایش مزاحمت ایجاد کرده و مدام از او اخاذی می‌کرد. آزار و اذیت‌های آن فرد کلاهبردار به‌حدی ادامه یافت که شخص مال‌باخته برای شکایت و پیگیری راهی پلیس فتا شد.» این تنها یک مورد از تعداد بی‌شمار پرونده‌ای است که سرهنگ جواد جهانشیری، رئیس پلیس فتای استان خراسان، از آن یاد می‌کند. تعداد سوء‌استفاده‌ها از‌طریق سایت‌های فیشینگ آن‌قدر زیاد است که نمی‌توان تنها به چندمورد آن اکتفا کرد. وی در‌این‌باره می‌گوید: تعدادی از شکایت‌های شهروندان به پلیس فتا مربوط به لاتاری است که مجرمان سایبری با عنوان ثبت‌نام، اقدام به فریب کاربران و متقاضیان می‌کنند.
روش کار متهمان به این صورت است که علاوه‌بر دریافت مبالغ بالا تا حدود چندهزار دلار، شهروندان را به صفحه جعلی درگاه پرداخت یا همان فیشینگ هدایت کرده و پس از سرقت اطلاعات بانکی، اقدام به برداشت غیرمجاز از حساب بانکی آن‌ها می‌کنند. البته برای اطمینان‌دادن به فرد فریب‌خورده پیامکی مبنی‌بر قبولی در ثبت‌نام لاتاری به فرد ارسال می‌شود که دراین‌زمینه، هوشیاری شهروندان اهمیت بسیار دارد.
دسترسی به اطلاعات شخصی و بانکی، کار متهمان سایبری را آسان می‌کند؛ زیرا به گفته سرهنگ جهانشیری «مجرمان سایبری با داشتن این اطلاعات، در آینده این افراد را به اشکال مختلف مورد حملات مجرمانه خود قرار می‌دهند و به اخاذی از آن‌ها می‌پردازند.» ماجرا البته به همین سادگی تمام نمی‌شود؛ زیرا رئیس پلیس فتا تأکید می‌کند: متأسفانه بسیاری از سازندگان و گردانندگان سایت‌ها و صفحات فضای مجازی که این کلاهبرداری‌ها را انجام می‌دهند، ساکن خارج از کشور هستند و با این شگرد از یک کشور خارجی، اقدام به سرقت و خالی‌کردن حساب شهروندان
می‌کنند.
این مقام انتظامی از شهروندان خواسته است برای ثبت‌نام و انجام خدمات اینترنتی به هر فردی اعتماد نکنند و مشاهده اطلاعات در سایت www.cyberpolice.ir می‌تواند به آنان در آگاه‌سازی شگرد متهمان یاری رساند.
ثبت نام لاتاری، جزو روند کار عکاسی‌ها نیست
علی دائمی، رئیس اتحادیه عکاسان، فیلم برداران و آتلیه داران مشهد، اولین مسئول مخاطب ماست. ابتدای گفت وگو بااینکه تأکید می کند «ثبت نام لاتاری جزو روند کار آتلیه ها و عکاسی ها نیست»، گرفتن عکس آن را بدون مشکل می داند و می گوید: انجام فرایند ثبت نام توسط متصدی عکاسی و گرفتن وجه، توافقی بین مشتری و متصدی است و به دلیل استفاده از اینترنت انجام می شود.
اگرچه عکاسی های مختلفی در مشهد به این کار مشغول اند، دائمی اصرار می کند که آتلیه ها ثبت نام لاتاری انجام نمی دهند و این کار عکاسی های پرتره است که تعدادشان انگشت شمار است.
او همچنین حداقل نرخ 30هزارتومان برای یک عکس را هم به دلیل اعمال افزایش نرخ عکس ها و همچنین اندازه و فرم مشخص عکس لاتاری، منطقی می داند.
رئیس اتحادیه عکاسان، فیلم برداران و آتلیه داران مشهد با رد وجود شکایت و اعتراض تا امروز می افزاید: اگر شکایتی دراین زمینه وجود داشته باشد پیگیری می کنیم اما تا به حال چنین مواردی نداشته ایم؛ زیرا بخشی از افراد جامعه به دلایل مختلف نمی توانند ثبت نام کنند و این اقدامات کمکی به آن هاست.