محمدناصر حق‌خواه - هنگام صحبت از صنعت تولید و پخش محصولات فرهنگی در ایران، همیشه باید چند گزاره را به یاد داشته باشیم؛ نخست اینکه در اینجا کپی رایت رعایت نمی شود و دلیلی ندارد چون شما خالق یک اثر هنری هستید و وقت و عمر و سرمایه و خلاقیت به پای اثرتان گذاشته اید، ما آن را به صورت رایگان در سایت یا صفحه خود نگذاریم یا سی دی اش را بدون اطلاع شما در بازار پخش نکنیم یا لینک دانلودش را در کانال تلگراممان نگذاریم. دوم اینکه در اینجا اگر می خواهی فیلم بسازی، باید جوری بودجه را مدیریت کنی که پولت را موقع ساخت اثر دربیاوری و منتظر اکران و درآمدن پول از بلیت فروشی نباشی، چون نه کسب وکار سینما آن قدر سکه است که فروش بلیت را به سوددهی برساند و نه بساط دانلود قانونی به پاست که بعد از اکران و در اینترنت از آن درآمدزایی کنی. نکته بعد این است که اگر خواننده هستی، اصلا آلبوم و این حرف ها مهم نیست. سعی کن چند آهنگ مخاطب‌پسند را به زور تبلیغات اینستاگرامی، پرمخاطب کنی و دنبال کننده هایت را از ششصدهفتصد هزار نفر بیشتر کنی، بعد هم با لینک و رانت و رابطه ، خود را به برنامه سال تحویل یک شبکه پرطرف دار برسانی و از تابستان همان سال با شهرتی که دست وپا کرده ای، تور کنسرت بگذاری و دوسه ماهه میلیاردر شوی، چون همان طور که پول سینما در ساخت است و نه توزیع، پول موسیقی در کنسرت است و نه فروش آلبوم. برای همین هم بیشتر خوانندگان یک شبه اینستاگرامی که دوسه سالی نام در می کنند و بعد محو می شوند، حتی یک آلبوم جدی منتشر نکرده اند و به جایش سابقه برگزاری چندصد کنسرت در سالن های بزرگ کشور را دارند. حتی خوانندگان پاپ جوان پسندی که صدای خوبی دارند و آدم های یک شبه و مبتذلی نیستند و آمده اند که بمانند هم به زور پس از چند سال آلبوم بیرون می دهند. در بین همه خوانندگان پاپ ایرانی، فقط محسن چاوشی است که تابه حال هیچ کنسرتی نگذاشته است و همه درآمدش را از فروش آلبوم ها و پخش آثارش در سایت ها و البته خواندن تیتراژ فیلم و سریال ها به دست می آورد. عمده درآمد باقی خوانندگان ایرانی اول از کنسرت است، بعد از تیتراژخواندن و درنهایت درآمدزایی از پخش قطعاتشان در سایت های معتبر یا فروش آلبومشان در فضای مجازی یا به صورت فیزیکی. اما در این سال کرونایی که بساط کنسرت دادن جمع شده است، غیر از چند کنسرت آنلاین و یک مجموعه کنسرت در فضای باز در کیش، از حضور مردم و بلیت فروشی خبری نیست. کسب وکار آلبوم فروشی داغ شده است و بعضی دوستان به این شکل دنبال درآمدزایی هستند. اگر از قیمت ها جویا باشید هم جا دارد خبر آخر را در همین بخش اول مطلب بدهیم: 80هزار تومان ناقابل برای شنیدن صدای آرش و مسیح، خوانندگان «تو که نیستی پیشم/کم می آرم و...!». اما اگر سؤال شما این است که چه خبرشونه؟ ادامه مطلب را بخوانید.
بالا بالا بالاتر!
همان طور که قیمت بلیت های کنسرت خوانندگان درجه دو، نرم نرم از سی چهل هزار تومان به دویست سیصدهزار تومان رسید، در این سال هم قیمت آلبوم ها نه به صورت نرم نرم که خیلی هم سخت از حدود 30هزار تومان به حدود 60هزار تومان رسید. با این تفاوت که درجه دوها و درجه سه ها با امثال خودشان در رقابت قیمتی نبودند، بلکه با هنرمندان واقعی درجه یک کورس قیمت گذاشته بودند. درحالی که تا همین سال گذشته، گران قمیت ترین آلبوم های موسیقی متعلق به آلبوم «خراسانیات» استاد محمدرضا شجریان، «افسانه چشم هایت» همایون شجریان و علیرضا قربانی و آلبوم «بی نام» اثر محسن چاوشی بود و نهایت قیمت این آلبوم ها آن هم نسخه فیزیکی شان 30هزار تومان بود. امسال در جهشی عجیب وغریب قیمت آلبوم حامد‌بهداد با نام «هزار هیچ» 50هزار تومان و آلبوم «حواست‌به من باشه» رضا صادقی 40هزار تومان شد. حالا اگر این 2 آلبوم را که یکی متعلق به یک خواننده قدیمی و خوش صدا و پرطرف دار است و دیگری متعلق به یک بازیگر خوب که اتفاقا موسیقی هم می شناسد و از بد حادثه وارد عرصه موسیقی نشده است را از آنان قبول کنیم، آلبوم خوانندگان گروه «آرش و مسیح» را که 65هزار تومان است و با بسته بندی و ارسال 80هزار تومان می شود، چه باید بکنیم؟ می توان افزایش قیمت «همه چیز» را در نظر گرفت و آلبوم موسیقی را هم جزو «همه چیز» حساب کرد و گفت آلبوم هم گران شده است، اما در مقایسه با آثار مشابه و بازارهای دیگر، افزایش بیش از دوبرابری یک اثر کوتاه از 2جوان در برابر آثار استادان موسیقی و پیشکسوتان واقعا پذیرفتنی نیست. آن قدر پذیرفتنی نیست که واکنش های مجازی مردم به این اخبار را در اینستاگرام و توئیتر خواندنی می کند و واکنش های مجازی را منطقی.
چرا واقعا؟
شاید کوتاه ترین و بهترین واکنش به این خبر را هم وطنی داده بود که زیر پست اینستاگرامی این خبر نوشته بود: «چرا واقعا؟» به هرحال مردم برای بعضی خوانندگان مثل محسن چاوشی که هیچ وقت کنسرت نمی گذارد یا برای خوانندگان بزرگی که داشتن آلبومشان بخشی از آرشیو و کتابخانه آدم را زینت می بخشد، پول خرج می کنند و هرچقدر هم که برای بعضی آثار هنری هزینه شود کم است. اما پول دادن از حدی بیشتر برای بعضی آثار واقعا شکلی از کلاه سر مخاطب رفتن است، نه حمایت. کاربری با همین منطق درباره خرید آلبوم یکی از رپرهایی که به تازگی آلبوم بیرون داده است، نوشته بود: «آلبوم علی سورنا 90هزار تومنه. اون وقت اینا می خوان 80تومن بگیرن؟!» درست است که باید حقوق مؤلفان و مصنفان رعایت شود و کیفیت پایین یک اثر هنری دلیلی بر دانلود غیرقانونی آن نمی شود، اما هنرمندان هم باید تا جایی که می توانند طرف مردم را داشته باشند تا دچار وضعی نشویم که کاربری بنویسد: «اون وقت می گن احترام بذارین به مؤلف و... وقتی شما هوای مردم رو ندارید، مجبوریم بریم سراغ میان بر.»