نگاهی به آداب‌ورسوم کشور‌های همسایه در جشن ملی سال نو

به گزارش شهرآرانیوز؛ نوروز در فرهنگ‌های متفاوت جلوه‌های متفاوتی دارد و با رنگ‌ها و فرهنگ‌ها آمیخته شده است. هر فرهنگ با نگاهی متفاوت به این عید باستانی می‌نگرد. نوروز در فرهنگ کشور‌های مختلف جایگاهی ویژه دارد و هر کشور متفاوت با این عید باستانی برخورد می‌کند. همه ما با آداب‌ورسوم و فرهنگ نوروزگاه کشور و شهرمان به‌خوبی آشنا هستیم و هرسال با همین قواعد به استقبال سال نو می‌رویم. جشن بهار و عید نوروز سنت مشترک جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشور‌های حوزه تمدنی و فرهنگی ایران ازجمله پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه و برخی دیگر از کشور‌های آسیای میانه است.

مجمع عمومی سازمان ملل روز اول فروردین (۲۱مارس) را به‌عنوان روز جهانی عید نوروز، با ریشه ایرانی به‌رسمیت شناخته و آن را در تقویم خودش جا داده است. در ادامه به نوروزگاه باستانی کشور‌های همسایه نگاهی می‌اندازیم.

اکنون نوروز جشن اصلی بسیاری از مردم غرب آسیاست. این مراسم آغاز تقویم رسمی ایران و افغانستان است. این تقویم براساس تقویم خورشیدی ساسانی و به‌دست ریاضی‌دان مشهور، عمر خیام، به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین تقویم‌های موجود امروزی پس از قرن ۱۳ میلادی استفاده شده است که در آن نوروز اولین روز ماه فروردین بود.

پیش از نوروز، مراسم چهارشنبه‌سوری است و مراسم بعدی نوروز که در سنت‌های کشاورزی ریشه دارد، سیزده‌به‌در است که پایان نوروز است و روز طبیعت محسوب می‌شود. یکی از موضوعاتی که موجب شده است این مراسم با نام ایرانی حفظ شود، واژه نوروز است.

نوروز در آذربایجان

نوروز در آذربایجان از سه‌شنبه آخر سال آغاز می‌شود و تا چند روز پس از آمدن بهار ادامه دارد. آذری‌ها آتش روشن می‌کنند و دسته‌جمعی در کنار آتش به شادی و بازی‌هایی می‌پردازند که به‌صورت گروهی انجام می‌شود. بسیاری از آذری‌ها به‌ویژه روستاییان در ایام نوروز از چشمه آب می‌آورند و به حیواناتشان می‌دهند. آن‌ها این کار را دلیل زیادشدن خیر و برکت می‌دانند و روستاییان بسیار به این رسم پایبندند.
پختن سمنو از مهم‌ترین آداب نوروز در آذربایجان است، زیرا سمنو نشانه برکت است و آن را به یکدیگر تعارف می‌کنند.

مردم آذربایجان هم‌زمان با فرارسیدن عید نوروز، دیدوبازدید‌های خویشاوندی را آغاز می‌کنند و غبار از چهره خانه‌هایشان می‌زدایند. در این کشور نیز مانند ایران مردم با آغوشی باز به استقبال بهار می‌روند و این عید صلح و دوستی را گرامی می‌دارند.

آذری‌ها همچنین خانواده‌های داغ‌دار را در ایام نوروز از یاد نمی‌برند، به دیدار آن‌ها می‌روند و باهم به زیارت قبر‌های خویشاوندان ازدست‌رفته می‌روند.

پیش از فرارسیدن نوروز هم اعمالی مانند آنچه در ایران برگزار می‌شود، در آذربایجان نیز مرسوم است؛ مثل خرید لباس نو، تمیزکردن خانه و....

نوروز در تاجیکستان

نوروز در شهر دوشنبه به‌ویژه بدخشان تاجیکستان حال‌وهوای خاصی دارد. خانه‌تکانی و جنب‌وجوش مردم تاجیک برای آذین‌بندی خیابان‌ها و منازل برای استقبال از بهار و برپایی جشن نوروز، شنیدنی و دیدنی است.
تاجیکان فارسی‌زبان بیش از دو دهه است که به آیین‌های نیاکان ازجمله نوروز باستانی دل بسته‌اند و اکنون آن‌ها همراه با ایرانیان و دیگر مناطق فارسی‌زبان، نوروز را به‌عنوان جشنی ملی پاس می‌دارند. تاجیکان با پایبندی به سنت‌های اصیلشان نوروز را با عناوین «عید بهار» و «جشن کشاورزان» زنده نگه داشته‌اند.

عید نوروز در تاجیکستان و برخی دیگر از نقاط آسیای مرکزی «عید سر سال» یا «عید سال نو» نامیده می‌شود.

جشن نوروز برای مردم تاجیکستان، جشنی ملی و دیرینه است. تاجیک‌ها از نوروز به‌عنوان رمز دوستی و زنده‌شدن همه جانداران یاد می‌کنند. در این ایام از اقوام و بزرگان دیدوبازدید می‌شود، بر سر مزار‌ها می‌روند و قرآن و دعا می‌خوانند. همچنین، در بدخشان در وصف پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) مدیحه‌سرایی می‌کنند.
مردم تاجیکستان به‌ویژه «بدخشانیان» در ایام عید نوروز خانه‌تکانی و ظروف خانه را کاملا تمیز می‌کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند.

تاجیک‌ها هم تقریبا مانند ایرانی‌ها سفره هفت‌سین می‌چینند که به آن سفره «دسترخان» می‌گویند؛ دسترخان سفره‌ای است که سرتاسر اتاقی بزرگ گذاشته می‌شود و انواع‌واقسام شیرینی، میوه و غذا روی آن می‌گذارند.

مردم تاجیکستان همچنین با حضور در بوستان‌ها و اماکن عمومی و تفریحی شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، نخستین روز بهار را جشن می‌گیرند. این مراسم که به گل‌گشت نوروزی معروف است، در شهر‌ها و روستا‌های تاجیکستان برگزار می‌شود. عرضه سفره‌های هفت‌سین و لباس‌های رنگارنگ محلی در قالب نمایشگاه‌های خیابانی، پخت غذا‌های ملی و مسابقات کشتی از مراسم‌هایی است که در جریان برگزاری مراسم گل‌گشت نوروزی اجرا می‌شود.

بسیاری از نوزادانی که ۲۰ یا ۲۱ مارس (مطابق با اول نوروز) در استان بدخشان تاجیکستان به دنیا می‌آیند، به‌دلیل محبوبیت فراوان جشن نوروز در این سرزمین، «نوروز» یا «نوروزشاه» یا «نوروزگل» نام می‌گیرند.

نوروز «ایران کوچک» پاکستان

نمایش آداب و فرهنگ ایرانی به‌صورت برگزاری نمایشگاه‌ها و جشن‌های مختلف در مراکز فرهنگی به‌ویژه دانشگاه‌ها در پاکستان و کشور‌هایی که با زبان فارسی آشنایی دارند، با استقبال پرشور دانشجویان و مردم مسلمان این کشور‌ها همراه می‌شود.

از رسوم سنتی عید نوروز در پاکستان به‌ویژه در ایالت گلگیت-بلتستان در شمال این کشور، معروف به «ایرانِ کوچک»، می‌توان به هدیه‌دادن تخم‌مرغ‌های رنگی به یکدیگر، رفت‌وآمد به منازل اقوام و بازی و تماشای بازی چوگان اشاره کرد.

شهر رؤیایی «اسکردو» در شمال پاکستان که بی‌شک میعادگاه همه کوهنوردان حرفه‌ای جهان است، شهرتی فراوان دارد. مردم ساده و بی‌پیرایه این شهر نزدیکی فراوانی با انقلاب اسلامی ایران دارند و بی‌دلیل نیست که این شهر را «ایران کوچک» می‌نامند.

عید نوروز و هنگامه فرارسیدن فصل بهار در ایالات بلوچستان و پنجاب نیز با حضور مردم در دامن سبز طبیعت، اجرای برنامه‌های سنتی ازجمله پریدن از روی آتش به‌معنای اینکه باعث پاک‌شدن گناهان می‌شود، جشن گرفته می‌شود.

جشن‌های نوروزی و مراسم آغاز فصل بهار در پاکستان در مناطق ایالات بلوچستان (شهر‌های کویته، جعفرآباد، مکران، گوادر)، ایالت گلگیت-بلتستان (شهر‌های گلگیت، اسکردو، هنزه، استور، چیترال)، ایالت خیبرپختونخوا (شهر‌های پیشاور، سوات، بنو و برخی از مناطق قبایلی) و شهر‌های مختلف ایالت پنجاب در شرق این کشور برگزار می‌شود.

نوروز در افغانستان

مردم افغانستان معتقدند که رسیدن پرنده‌های مهاجر به افغانستان در این موقع سال از آغاز فصل بهار خبر می‌دهد. جشن گل سرخ هم که در افغانستان با عنوان میله گل سرخ از آن یاد می‌شود، در چهل روز اول سال و به‌مناسبت رویش لاله‌های سرخ در مزارشریف و در زیارتگاهی منسوب به امام‌علی (ع) برگزار می‌شود. اهمیت این جشن به‌اندازه‌ای است که حتی از کشور‌های ایران و تاجیکستان و دیگر کشور‌های آسیای میانه هم به این شهر می‌روند.

شاید یکی از جالب‌ترین رسم‌های نوروزی افغان‌ها هفت‌میوه باشد. در واقع افغان‌ها به‌جای سفره هفت‌سین سفره هفت‌میوه دارند. هفت‌میوه چیزی شبیه سالاد میوه است که از هفت نوع میوه خشک تشکیل شده است و شامل کشمش، سنجد، پسته، فندق، قیسی، گردو و آلو می‌شود. باور مردم افغانستان بر این است که درواقع نه هفت‌سین و نه هفت‌شین وجود داشته است، بلکه آنچه که از ابتدا وجود داشته، هفت‌چین بوده است. مراد از آن هم هفت میوه‌ای بوده که از هفت درخت متفاوت به‌عنوان برکت در سفره چیده می‌شده است. البته گاهی هفت میوه افغان‌ها با هفت‌سین، سبزی‌پلو و سمنو هم همراه است.