دانستنی‌های کودک | عروسک بومی گنبد قابوس

عروسک «قورچوق» متعلق به اقوام ترکمن ساکن شهر گنبد قابوس در استان گلستان است که تا چهل سال پیش نیز دختران و زنان ترکمن این عروسک را می‌ساختند. زنان ترکمن برای بازی و سرگرمی دختران خود، آن را با وسایل دم‌دستی و ساده درست می‌کردند.

با توجه به تحقیق‌ها و پژوهش‌های میدانی درباره‌ی تاریخچه ساخت این عروسک، به نظر می‌رسد دست‌کم ۱۵۰ سال از عمر این اثر می‌گذرد.

خوب است بدانید بدن عروسک از شاخه‌های نازک و دورریخته‌شده‌ی درختان به شکل صلیبی ساخته، سپس پوششی از پارچه روی آن کشیده می‌شود. سر عروسک نیز از پارچه‌ی سفیدی که درونش با پنبه پر شده است آماده می‌شود.

روسری عروسک شالی ترکمنی از شال‌های کهنه‌ی مادران است. لباس عروسک‌های ترکمن پیراهنی بلند با رنگ‌هایی شاد است که با دست دوخته می‌شود. قورچوق شکل مردانه هم دارد.

نکته جالب عروسک‌های قورچوق چه مرد چه زن این است که هیچ‌یک صورت ندارند. این ویژگی در باور‌های این قوم ریشه دارد که فقط خداست که از هر صفتی منزه و کامل و بی‌شبیه است.

پس بی‌صورت بودن عروسک نیز می‌تواند آن را شبیه همه‌کس کند و در عین حال هیچ صورتی نداشته باشد. «آی‌بی‌بی نظری داشلی‌برون» نخستین بانوی ترکمنی است که نمونه‌هایی از عروسک قورچوق را بازسازی کرده است. او در گنبد قابوس زندگی می‌کند.

این عروسک به همت لیلا کفاش‌زاده و دفتر پژوهش کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی با همکاری میراث استان گلستان در شهریور سال ۱۳۹۷ به شماره‌ی ۱۵۷۵ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.