به گزارش شهرآرانیوز، در سال‌های اخیر، پدیدهٔ رشد سریع و قارچ‌گونهٔ پت‌شاپ‌ها در ایران به یکی از موضوعات قابل توجه در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سبک زندگی تبدیل شده است. این روند نه تنها نشان‌دهندهٔ تغییر سبک زندگی و اولویت‌های جامعه است، بلکه نشان از تحولات عمیقی در روابط انسانی و جایگزینی نقش‌های سنتی در خانواده‌ها دارد. در این گزارش، ضمن بررسی این پدیده، عوامل اصلی آن از جمله افزایش گرایش به نگهداری حیوانات خانگی به ویژه سگ و گربه و نقش تبلیغات رسانه‌ای داخلی و خارجی در شکل‌گیری این اقبال را بررسی می‌کنیم.
چند روز پیش سایت «نمافر» آمار تکان‌دهنده‌ای از «پراکندگی صدور مجوز پت‌شاپ در سال ۱۴۰۳» را به نقل از درگاه ملی مجوزها منتشر کرد. این آمار از شکاف عمیقی در بازار حیوانات خانگی در استان‌های مختلف پرده برمی‌دارد که بیشتر از جنبهٔ اقتصادی، بازتابی از تحولات اجتماعی و فرهنگی در کلان‌شهر‌های ایران است. جهش آماری در این سال، که تنها استان‌های خراسان رضوی (با ۱۳۸ مجوز) و تهران (با ۱۰۸ مجوز) بیش از ۷۰ درصد کل مجوز‌های کشور را به خود اختصاص داده‌اند، نشان می‌دهد که این بازار وارد فاز انفجاری شده و بدون سیاست‌گذاری هدفمند می‌تواند به سوی افراط افسارگسیخته و شکل‌گیری یک ضدفرهنگ نوظهور حرکت کند. بررسی توزیع جغرافیایی این مجوزها، شکاف عمیق منطقه‌ای را به وضوح نشان می‌دهد؛ استان‌هایی مانند مازندران (۷۲ مجوز)، فارس (۴۱) و اصفهان (۳۹) نیز در رده‌های بعدی قرار دارند، در حالی‌که در ۱۲ استان تعداد مجوزها کمتر از ۱۰ مورد بوده و در ایلام و قم حتی به صفر رسیده است. این ناهمگونی نه‌تنها نشانهٔ نابرابری اقتصادی، بلکه بازتاب تفاوت‌های فرهنگی و سبک زندگی در نقاط مختلف کشور است. در شهر‌های بزرگ، شکل‌گیری خانوار‌های کوچک و تمایل به نگهداری حیوانات خانگی، تقاضا برای این خدمات را به‌شدت افزایش داده، در حالی که در مناطق کم‌برخوردارتر، رابطهٔ انسان و حیوان هنوز بیشتر کارکردی و سنتی است.
پت‌شاپ‌ها که در ابتدا تنها به فروش غذا و لوازم ابتدایی حیوانات خانگی محدود بودند، اکنون خدمات متنوع دیگری مانند آموزش، بهداشت، آرایش و حتی مشاوره‌های تخصصی ارائه می‌دهند. رشد قارچ‌گونهٔ این مراکز در نقاط مختلف شهرها، نشان‌دهندهٔ افزایش تقاضا برای نگهداری حیوانات خانگی است. این روند با رشد شبکه‌های اجتماعی و دسترسی آسان به اطلاعات مرتبط با حیوانات خانگی، بیش از پیش تقویت شده است. راه‌اندازی رستوران، کافی‌شاپ، مهد، پانسیون و... برای حیوانات خانگی از جمله پرحاشیه‌ترین اخباری است که رسانه‌ها در سال‌های اخیر آنها را بازتاب داده‌اند.
یکی از مهم‌ترین عوامل رشد پت‌شاپ‌ها، افزایش گرایش افراد و حتی بعضی خانواده‌ها به نگهداری حیوانات خانگی است. این گرایش ریشه در تغییرات ساختاری و فرهنگی جامعهٔ ایران دارد که تا حد زیادی ناشی از تبلیغات رسانه‌های خارجی و حتی رسانه‌های داخلی است. در سال‌های اخیر تبلیغات و تولید محتوای گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی، فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های مختلف دیده می‌شود که از جمله محرک‌های قوی در جهت افزایش اقبال به حیوانات خانگی به شمار می‌رود. این تبلیغات، تصویر حیوانات خانگی، به ویژه سگ و گربه را به عنوان موجوداتی دوست‌داشتنی، همراه و وفادار معرفی می‌کنند که نقش مهمی در شادی و آرامش انسان‌ها دارند و حتی نگهداری از آنها را به عنوان راهکاری برای فرار از تنهایی و مشکلات روحی و عاطفی پیش پای مخاطب می‌گذارند.
رسانه‌های خارج‌نشین فارسی‌زبان با خط فکری «بهترین دوست انسان سگ است» به یک نبرد فرهنگی با ایرانیان برخاسته‌اند که از نسل‌ها قبل، بر تعداد زیاد فرزند تأکید داشته‌اند و آن را مایهٔ خیر و برکت می‌دانسته‌اند. بعضی رسانه‌های داخلی هم طی یک هماهنگی مغرضانه و زیرپوستی، در تیزر‌های تبلیغاتی، سریال‌ها و... به این تفکر دامن می‌زنند و حتی در مخاطبان کم‌سن‌وسال‌تر خود نیاز کاذب به نگهداری از حیوانات خانگی را ایجاد یا نهادینه می‌کنند. نمونه‌اش تیزر تبلیغاتی یک برند بهداشتی که چند ماه پیش در رسانه‌ها خبرساز و باعث انتقاد گستردهٔ مخاطبان شد؛ که در آن یکی از اعضای خانواده «سگ» بود که نامش در کنار «کودک» آورده می‌شد. «یک موجود زنده که گرم و نرم کنار فرد است، توقع زیادی هم ندارد و چیز زیادی هم نمی‌خواهد، نیاز‌های عاطفی را برطرف می‌کند...» این بخشی از صحبت‌های کارشناس برنامهٔ «مادر، کودک» شبکهٔ سلامت است که در آبان ۱۴۰۲ به روی آنتن رفت و انتقادات زیادی را در پی داشت. مجموع چنین مطالبی در پیوند با مناسبت‌های خودساخته‌ای مانند «روز جهانی بدون فرزند» و گزاره‌هایی مانند «نگهداری از سگ و گربه مثل بچه سخت نیست»، «به جای فرزند، سگ به خانه بیاورید» و... اهداف پشت پردهٔ تبلیغ برای نگهداری از سگ و گربه را آشکار می‌کند؛ جایگزینی حیوانات خانگی به جای فرزند!
تبلیغات رسانه‌ای داخلی و خارجی در تشویق نگهداری از حیوانات خانگی اگر روند اثرگذاری خود را ادامه دهد، پیامد‌های زیادی بر جامعه، خانواده، فرهنگ، سلامت و... خواهد داشت. نگهداری از سگ و گربه در آپارتمان‌های کوچک شهری، مسائل بهداشتی، هزینه‌های بالای نگهداری و ناآگاهی خانواده‌ها از ویژگی‌ها و نیاز‌های حیوانات، مشکلاتی را برای انسان و حیوان به همراه دارد. در بسیاری از خانواده‌ها، به ویژه در شرایط اقتصادی و اجتماعی فعلی، نگهداری از حیوان خانگی به جای فرزند، به عنوان راهی برای تجربهٔ مسئولیت‌پذیری، محبت و مراقبت پذیرفته شده است. رسانه‌ها و تبلیغات هم به این روند دامن می‌زنند و آن را طبیعی و حتی مدرن معرفی می‌کنند. در حالی که صاحبان حیوانات خانگی به مخارج سنگین نگهداری از این حیوانات اذعان دارند.
رشد بی‌سابقهٔ پت‌شاپ‌ها در ایران، فراتر از یک تغییر اقتصادی، نشانه‌ای از تحولات عمیق فرهنگی و اجتماعی در سبک زندگی شهری است. افزایش گرایش به نگهداری حیوانات خانگی، تحت تأثیر تبلیغات رسانه‌ای و تغییرات ساختاری در خانواده، به‌تدریج الگو‌های سنتی مسئولیت‌پذیری، فرزندآوری و روابط عاطفی را بازتعریف کرده و گاهی جایگزینی حیوان با فرزند را به‌عنوان یک انتخاب مدرن و بی‌دردسر القا می‌کند. برای مدیریت این پدیده، نگاه دقیق‌تر و منطقه‌محور در کشور ضروری است. سیاست‌گذاران باید نسخه‌پیچی یکسان برای همهٔ مناطق را کنار بگذارند و با نظارت هوشمند، آموزش عمومی، اصلاح رویکرد‌های رسانه‌ای و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، از تبدیل این روند به یک ضدفرهنگ مصرف‌گرا جلوگیری کنند. تنها با پذیرش واقعیت‌های نوظهور و هدایت مسئولانهٔ آنها می‌توان توازن میان نیاز‌های جدید و هویت فرهنگی جامعه را حفظ کرد.
منبع: فارس