به گزارش شهرآرانیوز؛ در دنیای پرشتاب امروز، کودکان بیش از همیشه تحت تأثیر محیط و خانواده قرار دارند. هرچند مدرسه و درس جزو مهم‌ترین بخش‌های زندگی آن‌هاست، اما چیزی که اغلب کمتر به آن توجه می‌شود، اثر مستقیم رفتار و نگرش والدین بر سلامت روان فرزندان است. نگرانی‌ها و اضطراب‌های والدین می‌تواند به‌طور ناخواسته به کودک منتقل شود و بر اعتمادبه‌نفس، آرامش و تعامل اجتماعی او تأثیر بگذارد.
روان‌شناسان و مشاوران خانواده بار‌ها تأکید کرده‌اند که نحوه مواجهه والدین با فشار‌های زندگی روزمره و مدیریت استرس، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و سلامت عاطفی فرزندان دارد. کودکان، حتی از همان سال‌های ابتدایی، حساس و تأثیرپذیر هستند و کوچک‌ترین رفتار یا کلام والدین می‌تواند اثر طولانی‌مدت بر آنها داشته باشد.
در این خصوص دکتر مصطفی کوچکزایی، روان‌درمانگر، مشاور خانواده و عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور به بررسی انتقال نگرانی‌ها و استرس والدین به کودکان و راهکارهای آن پرداخته است.
دکتر مصطفی کوچکزایی بیان می‌کند: «زمانی که والدین دائماً به هزینه‌های صرف‌شده برای تحصیل فرزند، مانند شهریه مدرسه، اشاره می‌کنند، این اقدام می‌تواند بدترین تأثیر را بر کودک داشته باشد.» چنین رفتاری به تدریج اعتمادبه‌نفس کودک را تضعیف کرده و او را در گردابی از عذاب وجدان و اضطراب دائمی گرفتار می‌سازد. کودک احساس می‌کند که بار سنگین این هزینه‌ها بر دوش اوست و باید به هر قیمتی انتظارات والدین را برآورده کند.
برخی والدین با وجود نداشتن تمکن مالی کافی، فرزندان خود را در مدارسی با شهریه‌های بالا ثبت‌نام می‌کنند و سپس هر لغزش یا اشتباه کوچکی از سوی کودک را بهانه‌ای برای منت‌گذاری و یادآوری هزینه‌ها قرار می‌دهند. دکتر کوچکزایی تأکید می‌کند که اگر قرار است چنین پیامد‌های منفی‌ای رخ دهد، صرف این هزینه‌ها کاملاً بی‌فایده است. در چنین شرایطی، ترجیح بر این است که کودک در فضایی عاری از فشار و منت زندگی کند و آرامش خاطر او فدای انتظارات مالی والدین نشود.
فشار‌های مالی و هزینه‌های تحصیل تنها زمانی بر روحیه و رفتار کودکان تأثیر منفی می‌گذارد که والدین به طور مداوم و شبانه‌روزی این هزینه‌ها را به فرزند یادآوری کنند. این رویکرد غلط‌ترین و اشتباه‌ترین رفتار ممکن است. منت‌گذاری، غر زدن‌های مکرر و یادآوری‌های پی‌درپی، نه تنها به مرور زمان اعتمادبه‌نفس فرزند را از بین می‌برد، بلکه او را در فضایی مملو از عذاب وجدان و اضطراب محبوس می‌کند؛ فضایی که مانع رشد سالم و پیشرفت طبیعی او خواهد شد.
روان‌درمانگر، مشاور خانواده و عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور تاکید می‌کند: در تحلیل رفتار والدین با فرزندان، به‌کرات مشاهده شده است که برخی خانواده‌ها، هزینه‌های انجام‌شده برای فرزندان را به شکلی مداوم به رخ آنها می‌کشند. این رویکرد، باری از اضطراب و عذاب وجدان را بر دوش فرزندان می‌گذارد و آنها را در نگرانی دائمی فرو می‌برد. بنابراین، مدیریت هوشمندانه رفتار و گفتار والدین، گامی اساسی در کاهش اضطراب کودکان محسوب می‌شود.
فشار‌های مالی و هزینه‌ها هرگز نباید به ابزاری برای سرزنش و تحقیر فرزندان در مواجهه با اشتباهاتشان تبدیل گردد. در مقابل، نمونه‌هایی از خانواده‌ها وجود دارند که با وجود مشکلات مالی، تمام تلاش خود را برای تأمین هزینه‌های تحصیل فرزندانشان به کار گرفته‌اند، اما هرگز این موضوع را به فرزند خود منتقل نکرده‌اند؛ به گونه‌ای که فرزند حتی گمان می‌کرده همه چیز به صورت رایگان فراهم شده است. چنین فرزندانی هرگز طعم اضطراب را نچشیده‌اند و در آرامش کامل به مسیر پیشرفت خود ادامه داده‌اند.
سرمایه‌گذاری بر آموزش و آینده فرزندان نیازمند رویکردی متعادل و واقع‌بینانه است. این سرمایه‌گذاری بلندمدت بر روی فرزندان، که ممکن است در کوتاه‌مدت سود مادی مشهودی نداشته باشد، ارزشی بی‌بدیل دارد. اما نکته حائز اهمیت این است که نباید با اهداف جاه‌طلبانه و غیرمنطقی، مانند اصرار بر پزشک یا مهندس شدن فرزند، بار سنگینی بر دوش او گذاشت. بلکه سرمایه‌گذاری باید همواره متناسب با استعداد‌ها و توانایی‌های ذاتی فرزند باشد، نه برگرفته از کمبود‌ها یا آرزو‌های برآورده‌نشده والدین. این دیدگاه، تضمین‌کننده رشد سالم و متوازن فرزند در مسیر زندگی خواهد بود.
فشار مالی در هر سنی اثر منفی دارد؛ در کودکی، کودک مسائل را در خود می‌ریزد، غصه می‌خورد و همیشه نگران خطا کردن است و در نوجوانی، این فشار به شکل مقاومت و جواب دادن به والدین خود را نشان می‌دهد.
دکتر کوچکزایی با قاطعیت تمام بیان می‌کند که هیچ توجیهی برای درگیر کردن کودکان و نوجوانان ۸ تا ۱۵ ساله با مسائل و شرایط اقتصادی خانواده وجود ندارد. ایشان تأکید می‌کند که صرفه‌جویی و مراقبت صحیح از وسایل باید به عنوان یک ارزش بنیادین در سبک زندگی و فرهنگ خانواده به کودکان آموزش داده شود، نه اینکه به طور مستقیم به فشار‌های مالی و مشکلات اقتصادی گره بخورد.
مفهوم واقعی صرفه‌جویی و مراقبت از وسایل به معنای مصرف متعادل و متناسب با نیاز است، نه اسراف. این مفهوم به معنای آن نیست که اگر خانواده‌ای از تمکن مالی بالایی برخوردار باشد، باید فرزندان خود را به بی‌مبالاتی و اسراف تشویق کند. اتفاقاً، ارزش صرفه‌جویی و نگهداری صحیح از امکانات، بیشتر در خانواده‌های ثروتمند و موفق مشاهده می‌شود تا در خانواده‌های با وضع مالی متوسط. بنابراین، روشن است که مسئله صرفه‌جویی و مراقبت از وسایل ارتباطی به فشار مالی والدین ندارد، بلکه یک مهارت و ارزش اخلاقی است که باید در هر سطحی از جامعه آموزش داده شود.
والدین وظیفه دارند این مهارت‌ها را از همان دوران کودکی به فرزندان خود بیاموزند و از یادآوری‌های مکرر با این مضمون که «چون ما فشار مالی داریم، تو باید صرفه‌جویی کنی» به شدت پرهیز کنند. زیرا این نوع بیان، با برجسته کردن «نداری» و «فشار مالی»، در وجود فرزند «عقده حقارت» را شکل می‌دهد. این عقده در آینده ممکن است به «برتری‌طلبی افراطی» تبدیل شود و آسیب‌های جدی به شخصیت فرزند وارد کند. چنین فردی همواره پشت نقابی زندگی می‌کند و تلاش می‌کند به هر قیمتی خود را به دیگران نشان دهد و مورد توجه قرار گیرد. لذا، والدین باید نهایت دقت را در عدم انتقال مشکلات مالی به فرزندانشان داشته باشند و سلامت روان آنها را در اولویت قرار دهند.
روان‌درمانگر، مشاور خانواده و عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور، تأکید دارد که اضطراب ناشی از فشار‌های اقتصادی یا رقابت‌های مادی، به طور مستقیم بر اعتمادبه‌نفس و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر می‌گذارد. از این رو، به والدین توصیه می‌شود که در هنگام خرید مایحتاج مدرسه، حتماً به سلیقه فرزندشان توجه کنند. همچنین، لازم است به فرزند متذکر شوند که این انتخاب خودش بوده و مسئولیت آن را بر عهده دارد. در صورتی که کودک در انتخاب دچار تردید است، والدین باید او را راهنمایی و مشورت دهند، نه اینکه به جای او تصمیم بگیرند و حق انتخاب را از او سلب کنند.
نکته حائز اهمیت دیگر در هنگام خرید لوازم‌التحریر، کیف، کفش یا لباس، رعایت حد میانگین و نرمال است. خانواده‌های متمول باید بدانند که ضرورتی ندارد همیشه بهترین‌ها را برای فرزندشان بخرند؛ بلکه باید به فرزند آموزش دهند که متناسب با عرف اجتماعی رفتار کند. در مقابل، خانواده‌های با وضعیت مالی ضعیف‌تر نیز باید به یاد داشته باشند که در فرهنگ ایرانی گاهی لازم است «صورت خود را با سیلی سرخ نگه داشت». در چنین شرایطی، فراهم آوردن مایحتاج مدرسه متناسب با عرف آن، برای حفظ عزت‌نفس و جایگاه اجتماعی فرزند، امری ضروری است.
فرزندی که در خانواده‌ای با بضاعت مالی محدود زندگی می‌کند و از لوازم‌التحریر یا وسایل بسیار ساده و نامناسب برخوردار است، ممکن است در محیط اجتماعی مدرسه مورد تمسخر همسالان قرار گیرد. این تجربه ناخوشایند می‌تواند منجر به احساس حقارت و اضطراب شدید در او شده و حتی به فرار از مدرسه بینجامد. چنین احساسات منفی‌ای پتانسیل آن را دارند که مسیر زندگی کودک را به کلی تغییر داده و آینده‌ای متفاوت برای او رقم بزنند که پیامد‌های جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
بنابراین، چه خانواده‌های متمول و چه خانواده‌های کم‌برخوردار، باید تلاش کنند تا سطح امکانات فرزندانشان را به حد متوسط برسانند و حداقل‌های لازم را برای آنها فراهم آورند. این رویکرد به فرزندان شما می‌آموزد که متناسب با عرف جامعه و محیط زندگی خود عمل کنند. پس، برای آنکه اعتمادبه‌نفس فرزندان در مدرسه خدشه‌دار نشود، در درجه اول سلیقه آنها را در نظر بگیرید، متناسب با عرف مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کنند خرید کنید، و در نهایت نه زیاده‌روی کنید و نه کوتاهی. رعایت تمامی این موارد به فرزند شما کمک می‌کند تا جایگاهی مناسب و مطلوب در جمع همسالان و محیط مدرسه داشته باشد.
منبع: ایرنا