به گزارش شهرآرانیوز؛ اسمشان «مهر خانواده» است؛ مراکزی که در مشهد از تیرماه سال ۱۳۹۵ کار خود را آغاز کردند تا مکانی امن باشند برای ملاقات فرزندان طلاق با پدر و مادرشان؛ ملاقاتی که تا پیش از آن در کلانتری‌ها انجام می‌شد و فارغ از آسیب‌های روحی و روانی طلاق بر کودکان، انتظامی بودن مکان آن ملاقات، نیز پیامد‌هایی را برای روان آن‌ها به دنبال داشت.
یکی از کارکرد‌های این مراکز هم این بود که در صورت امکان، زمینه بازگشت والدین به زندگی مشترک را فراهم کنند؛ خبر خوش اینکه از سال ۱۳۹۵ تا پایان سال گذشته، مراکز مهر خانواده بر زخم ۱۸۹۰ فقره طلاق مرهم گذاشتهاند؛ به عبارت دیگر در این بازه زمانی، ۱۸۹۰ رویداد صلح و سازش در پرونده‌های طلاق مراکز مهر خانواده در خراسان رضوی ثبت شده است که این رقم، ۴/۵۵ درصد مجموع صلح و سازش‌های این مراکز را در کشور شامل میشود و استان ما در این زمینه پیشتاز است.
اهمیت این موضوع را زمانی میتوان درک کرد که بدانیم تعداد این مراکز در خراسان رضوی (۱۶ مرکز) از استانهایی مانند مازندران (۲۲ مرکز) و تهران (۱۹ مرکز) کمتر است و مازندران تاکنون ۲۴ رویداد و تهران هم فقط ۱۹ رویداد صلح و سازش را ثبت کرده اند. این آمار و ارقام را مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش اخیر خود در زمینه ارزیابی عملکرد مراکز مهر خانواده کشور منتشر کرده است.
پیشینه قانونی راه اندازی مراکز مهر خانواده در کشور به تصویب قانون حمایت از خانواده در سال ۱۳۹۱ برمی گردد. در تبصره ماده ۴۱ این قانون، تأسیس مراکز مهر خانواده با هدف ایجاد سازش در مراحل بعد از طلاق، فراهم کردن مکان امن ملاقات والدین با کودک و پیشگیری و کاهش آسیب‌های ناشی از جدایی، پیش بینی شده است.
اگرچه آیین نامه اجرایی این قانون در سال ۱۳۹۳ تهیه و ابلاغ شد، راه اندازی این مراکز تا سال ۱۳۹۵ طول کشید و از آن زمان تا پایان ۱۴۰۲ با نظارت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه و با مشارکت سازمان اموراجتماعی، ۲۰۵ مرکز در کشور راه اندازی شده است که از این تعداد، ۱۶ مرکز در خراسان رضوی فعال است. به عبارت دیگر، خراسان رضوی سهم ۸/۷ درصدی از این مراکز را به خود اختصاص داده و از منظر تعداد، در جدول، پس از استان‌های مازندران (۷/۱۰ درصد)، تهران (۲۶/۹ درصد) و گیلان (۸/۸ درصد) قرار گرفته است.
بررسی‌های بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که از زمان راه اندازی مراکز مهر خانواده در سال ۱۳۹۵ تا پایان سال ۱۴۰۰ در این مراکز، ۱۱۳۲ رویداد صلح و سازش تحقق یافته است؛ این رقم در سال بعد از آن، یعنی ۱۴۰۱ با افزایش ۱۵۳۰ رویداد به ۲ هزارو ۶۶۲ مورد رسیده است؛ صلح و سازش‌های سال گذشته هم ۷۵۱ رویداد بود و درمجموع تا پایان پارسال در کشور ۳ هزارو ۴۱۳ رویداد صلح و سازش انجام شده است. از مجموع این صلح و سازش‌ها هم ۱۸۹۰ رویداد مربوط به خراسان رضوی بوده و استان ما در این زمینه رکورددار و پیشتاز است.
تهیه «گزارش‌های کودک» از دیگر فرایند‌های مداخله مراکز مهر خانواده است و در این فرایند، درباره وضعیت کودک و چگونگی حضانت او اطلاعاتی برای ارائه به مراجع قضایی تهیه می شود. این گزارش‌ها می‌تواند منجر به تجدیدنظر و تغییر در حکم حضانت فرزند شود.
در خراسان رضوی از سال ۱۳۹۵ تا پایان سال گذشته، ۵۱۶ گزارش کودک تهیه شده است و از این منظر، استان ما سهم ۳/۱۲ درصدی را به خود اختصاص داده و پس از استان‌های آذربایجان غربی (۲/۲۷ درصد) و گلستان (۲/۱۶ درصد) در جایگاه سوم قرار گرفته است. درمجموع ۴ هزارو ۱۸۵ گزارش کودک در مراکز مهر خانواده کشور تهیه شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود، اقدامات انجام شده در مراکز مهر خانواده را در دو حوزه خدمات مربوط به فرزندان طلاق و خدمات مشاوره و صلح و سازش دسته بندی کرده است. تعداد ملاقات‌های فرزندان با والدین، یکی از شاخص‌های این ارزیابی است که براساس داده‌های آن، در خراسان رضوی از ابتدای راه اندازی مراکز مهر خانواده تا پایان سال گذشته، ۹۲ هزارو ۵۵۷ ملاقات انجام شده است و از این منظر، استان ما سهم ۲۰ درصدی را در کشور به خود اختصاص داده و پس از آذربایجان شرقی (۷/۲۰ درصد) در جایگاه دوم قرار گرفته است.
پس از خراسان رضوی نیز استان‌های قم و تهران با ۹/۱۸ و ۳/۷ درصد ملاقات‌ها قرار گرفته اند. درمجموع تعداد ملاقات‌های انجام شده کودکان با والدین در این سال ها، روند افزایشی داشته است و از ۲۲۸ هزارو ۲۷۰ ملاقات در پایان سال ۱۴۰۰ به ۲۸۴ هزارو ۲۷۱ ملاقات در سال ۱۴۰۱ و ۴۵۶ هزارو ۱۵۸ ملاقات در پایان سال ۱۴۰۲ رسیده است. به عبارتی در بازه زمانی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تعداد ملاقات‌ها رشد ۸/۹۹ درصدی را نشان می‌دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در بخشی از گزارش خود به جمع بندی قوت‌ها و ضعف‌های مراکز مهر خانواده پرداخته است. بر این اساس، این مراکز توانسته اند محیطی امن همراه با برخی خدمات روان شناسی و مددکاری اجتماعی و یک فضای مجزای بازی را برای فرزندان طلاق فراهم کنند.
هماهنگ کردن ملاقات فرزند، تشکیل پرونده فرزندپروری مشترک، برگزاری کارگاه‌های آموزشی به منظور دریافت مهارت‌های اجتماعی و زندگی برای فرزندان و فرزندپروری مشترک برای والدین، طرح آگاه سازی و خودمراقبتی زنان پس از طلاق، همچنین برگزاری اردو و برنامه‌های تفریحی، برخی از مهم‌ترین خدمات ارائه شده در این مراکز هستند که درمجموع برای تأمین مصالح کودک، ضروری است.
با این حال، نبود قوانین متناسب در حوزه حضانت و ملاقات، نامناسب بودن زیرساخت‌های فیزیکی مراکز، همکاری نکردن مطلوب دستگاه‌هایی مانند ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهداشت و درمان، بهزیستی و... با دادگستری، محدودیت در اعتبارات به منظور راهبری مراکز، نبود امنیت عوامل اجرایی و فنی، غفلت از زوج‌های طلاق گرفته به عنوان یکی از گروه‌های آسیب دیده و در معرض آسیب، نقص در فرایند آموزش و توانمندسازی والدین، جذب نکردن و مستقر نبودن نیرو‌های متخصص در این مراکز به صورت ثابت، نبود آیین نامه و شیوه نامه‌های مداخله برای کادر اجرایی و فراگیر نبودن مراکز مهر خانواده در همه مناطق کشور، هم از ضعف‌های مراکز یادشده است که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به آن اشاره شده است.